این روزها مردم اصفهان با هوای آلوده دست‌وپنجه نرم می‌کنند. شاخص کیفی هوای اصفهان در روز پنج‌شنبه ۲۳ دی با میانگین ۱۱۸ وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس را نشان می‌دهد. در شاهین‌شهر که شهر صنعتی محسوب می‌شود نیز شاخص کیفی هوا با میانگین ۱۰۴ در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس ثبت شد.
همچنین بنا به اعلام اداره کل هواشناسی استان اصفهان شرایط انباشت آلاینده‌ها تا عصر پنج‌شنبه ۲۳ دی در مناطق مرکزی و صنعتی به‌ویژه کلانشهر ادامه دارد.
این در حالی است که دوشنبه ۲۰ دی‌ماه جاری علی صالحی، رئیس شورای شهر شاهین‌شهر و میمه گفته بود مصرف مازوت در نیروگاه محمد منتظری در نزدیکی شاهین‌شهر به دلیل افزایش آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت مازوت در نیروگاه هر چه زودتر باید قطع شود.
مهران زینلیان، معاون امور عمرانی استانداری اصفهان در همان روز اعلام کرد هفته گذشته به دلیل این‌که بخشی از شهرهای شمال کشور دچار افت شدید گاز شده بودند و در زمینه تأمین برق مشکل داشتند، ابلاغیه‌ای از سوی شورای عالی امنیت کشور برای نیروگاه‌های اصفهان آمده بود که مصرف گاز را کاهش دهند و برای ادامه تولید خود، سوخت دوم (مازوت) جایگزین و استفاده کنند. زینلیان افزود دو مشعل از ۱۲ مشعل مازوت‌سوز نیروگاه منتظری به مدت حداکثر سه روز از این سوخت مایع استفاده کردند.
سید محمد کاظمی‌طبا، فرماندار شاهین‌شهر نیز گفت مازوت تنها دو روز در نیروگاه منتظری مصرف شد و در حال حاضر مصرف مازوت در این نیروگاه قطع شده است.
در حالی مسئولان مصرف مازوت در اصفهان را حتی به طور موقت تأیید کرده‌اند که پیش از این مقرر شده بود بر اساس محدودیت‌های زیست‌محیطی، مازوت به‌هیچ‌وجه در کلان‌شهرهای صنعتی مانند تهران، اصفهان و کرج مصرف نشود. مصرف مازوت در شهرهای صنعتی دیگر مانند تبریز، مشهد و همدان نیز از سوی مسئولان مربوطه تأیید شده است.
اداره محیط زیست استان آذربایجان شرقی پیش از این اعلام کرده بود که پالایشگاه تبریز هیچ نوع آلایندگی نداشته و جزو صنایع سبز است اما جواد رحمتی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی ۱۵ دی گفته بود:
«پالایشگاه تبریز یکی از صنایع آلاینده محسوب می‌شود و نمی‌توان با انجام برخی کارها، صنایعی را که ذاتاً آلاینده هستند، از لیست صنایع آلاینده خارج کرد.»
رحمتی افزوده بود پالایشگاه تبریز باید عوارض یک درصد آلایندگی را پرداخت کند اما تاکنون از این کار خودداری کرده و از این بابت تا سال ۱۳۹۸ حدود ۲۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد.
به‌گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان شرقی مقرر شده که تا اطلاع ثانوی استفاده از سوخت مازوت متوقف شده و از گاز استفاده شود که در صورت افزایش مصرف گاز در کشور، مجدداً از سوخت مازوت استفاده خواهد شد.
کرامت ویس‌کرمی، مدیر عامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ۲۰ آذرماه گفت:
«بنا بر مصوبه هیأت وزیران زمان پیک مصرف زمستان که گاز تحویلی قطع می‌شود، مازوت را با نرخ گاز طبیعی در اختیار صنایع قرار می‌دهیم و امکان استفاده از مازوت در نیروگاه‌های مناطقی که به لحاظ زیست‌محیطی مجوز داده می‌شود، وجود دارد. در مناطق دیگر به عنوان سوخت دوم در نیروگاه ذخیره می‌شود و با هماهنگی محیط زیست و دیگر دستگاه‌ها در روزهایی از سال بسته به شرایط اجازه مصرف داده می‌شود.»
زنگ خطر آلودگی ناشی از مازوت‌‌‌سوزی امسال زودتر از سال گذشته به صدا درآمد و حساسیت افکار عمومی و کارشناسان نسبت به مصرف سوخت مایع پرآلاینده از ابتدای پاییز برانگیخته شد. دی اکسید گوگرد یکی از شش آلاینده هوای تهران است که مقدار انتشار آن در آسمان تهران از ابتدای آبان به شدت افزایش یافت. منشأ اصلی انتشار این گاز در هوا در وهله اول گازهای ناشی از مازوت‌‌‌سوزی به جای گازسوزی در نیروگاهها و برخی صنایع فعال در اطراف شهرها بوده و افزون بر این، خروجی اگزوز خودروهای سنگینی که سوخت با استاندارد پایین‌‌‌تر از یورو چهار استفاده می‌کنند نیز مقادیر قابل توجهی از اکسیدهای گوگرد را در هوا منتشر می‌کنند.
شاخص کیفیت هوا به لحاظ غلظت دی‌‌‌اکسید گوگرد در مهر امسال زیر ۳۰ و در شهریور ۲۶ واحد بود. این در حالی است که در آبان شاخص کیفیت هوا به لحاظ غلظت این آلاینده گازی یک‌‌‌باره افزایش یافت و به ۸۴ واحد رسید.
امسال اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران اعلام کرد برنامه چهارماهه‌‌‌ای دارد که طی آن قرار است از ابتدای آبان تا پایان بهمن ۱۴۰۰ استفاده از سوخت مایع در نیروگاهها و صنایع استان تهران به کلی ممنوع شود. اما با وجود اعلام این ممنوعیت از نخستین روزهای آبان، غلظت دی اکسید گوگرد حتی نسبت به شرایط اوج آلودگی ناشی از مازوت‌‌‌سوزی در سال گذشته یعنی اواخر آذر و اوایل دی ماه ۱۳۹۹ افزایش بیشتری پیدا کرد.
ردپای مازوت‌‌‌سوزی به روشنی در بالا و پایین شاخص کیفیت هوا از نظر دی اکسید گوگرد مشخص است.
«حذف مازوت از سبد سوخت نیروگاهها» که عباس کاظمی، مدیرعامل وقت شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در سال ۱۳۹۶ وعده داده بود تاکنون به اجرا گذاشته نشده است و اکنون کارشناسان می‌گویند در شرایط «ناگزیری مصرف مازوت» در برخی مقاطع سال برنامه «مازوت‌‌‌سوزی حداقلی» پیش برده شود.
با این حال اکنون نه تنها برنامه حذف کامل مازوت اجرایی نشده، بلکه شاخص کیفیت هوا نشان می‌دهد حتی طرح «مازوت‌‌‌سوزی حداقلی» نیز موفقیت‌‌‌آمیز نبوده است.
امسال وضعیت وخیم آلودگی ناشی از مازوت‌‌‌سوزی زودتر و شدیدتر از سال گذشته آغاز شده و این در حالی است که استفاده از این سوخت ارزان و پرآلوده می‌‌‌تواند افزون بر افزایش غلظت گاز نامرئی دی‌‌‌اکسید گوگرد، بر غلظت ذرات معلق موجود در جو که آسمان را مه‌آلود و تیره می‌کند، بیفزاید و زمینه‌‌‌ساز انتقال بیشتر ویروس کرونا در هوا به واسطه ذرات آلوده شود.
آلودگی هوا به‌تنهایی باعث مرگ هزاران نفر می‌شوند. ۲۰ درصد از مرگ‌های طبیعی منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲,۵ میکرون در هوای آزاد هستند همچنین ۳۴ درصد از بیماری‌های ایسکمیک قلبی، ۲۴ درصد از سکته‌های مغزی، ۳۳ درصد از بیماری‌های انسداد مزمن ریوی، ۴۶ درصد از عفونت دستگاه تنفسی تحتانی و ۲۸ درصد از سرطان‌های ریه در دنیا منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق کمتر از ۲,۵ میکرون در هوای آزاد هستند.