دور هشتم مذاکرات هسته‌ای در وین، پایتخت اتریش همچنان ادامه دارد. هیئت‌های مذاکره‌کننده و آمریکا، شامگاه روز یکشنبه ۲۱ آذر‌ماه جلسه‌ای برای هماهنگی مواضعشان بدون حضور هیئت ایرانی برگزار کردند. اصرار نمایندگان جمهوری اسلامی بر حضور نداشتن در جلساتی که آمریکایی‌ها در آن حاضرند سبب شده تا هماهنگی میان هیئت‌های مذاکره‌کننده طولانی‌تر از قبل هم بشود.
علی باقری کنی، معاون سیاسی وزارت خارجه و مذاکره‌کننده ارشد جمهوری اسلامی به پرس‌تی‌وی گفت که «در حال اعمال اصلاحات و دیدگاه‌های ایران بر روی متن پیش‌نویس وین ۶ هستیم و این گفت‌وگوها مثبت و رو به جلوست.»
با این حال او سخنان متناقض دیگری هم گفت از جمله اینکه «هیچ ابتکاری از سوی طرف مقابل دریافت نکرده‌ایم اما خودمان در چارچوب اصلاحات و پیشنهاد‌هایی که به طرف مقابل دادیم، دیدگاهمان را درباره این اختلافات بیان کردیم.»
باقری در مورد وضعیت کنونی مذاکرات هم گفت که «در چند روز گذشته چندین جلسه در سطح کارشناسی و مقامات ارشد مذاکره‌کننده داشتیم…درباره لغو تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای در محورهای متعددی بین دو طرف اختلاف وجود داشته که در پیش‌نویس وین ۶ مشهود بوده و به‌ویژه در بحث هسته‌ای اختلافات متعدد و متنوع بوده است.»
جمهوری اسلامی که در دو دور اخیر مذاکرات چشم امید به مواضع چین و روسیه برای حمایت از مواضعش داشته حال با موضع سرد روسیه و سکوت تلخ چین مواجه شده است.
میخائیل اولیانوف، مذاکره‌کننده ارشد روس شب گذشته به ایران اینترنشنال گفت که مذاکره‌کنندگان ایرانی در ابتدای دور هفتم اشتباهاتی مرتکب شدند. او گفت که در مواضع طرف ایرانی نقطه امیدبخشی وجود نداشته است با این حال او ترجیح می‌دهد مثبت بیندیشد.
شاید صریح‌ترین برداشت روس‌ها از پیشنهادهای ایران را در بخشی از صحبت‌های اولیانوف بتوان درک کرد که شیوه مذاکره تیم جدید را «وقت‌کشی» توصیف کرد.
این همان برداشتی است که آمریکا هم از مواضع ایران دارد. رابرت مالی، مسئول میز ایران در وزارت خارجه آمریکا که مقام ارشد ایالات متحده در مذاکرات وین است پیش از آغاز دور هشتم گفتگوها به رادیوی ملی آمریکا گفته بود که ایران یا به دنبال حل مساله است یا وقت‌کشی در مذاکرات برای تسریع در برنامه هسته‌ای. او گفته بود که کاخ سفید خود را برای هر دو رویکرد آماده کرده است.
در مقابل خبرگزاری‌های رسمی و وابسته به سپاه در تهران بر این باورند که در وین جنگ اراده‌ها در جریان است و هرکس محکم‌تر بر مواضعش بایستد و تسلیم فشار نشود، نهایتا پیروز خواهد شد.
علی باقری هم با همین تصور در وین مذاکره می‌کند. او روز گذشته گفت: «هرگاه شما می‌بینید در فضای بیرون فضاسازی‌های بیشتری انجام می‌شود به‌ویژه در عرصه سیاسی و رسانه‌ای، باید پی ببرید که طرف مقابل در داخل اتاق مذاکره و پشت میز مذاکره، دستش تهی‌تر است و در واقع می‌خواهد کمبود در میز مذاکره را با یک فضاسازی‌های تصنعی و حتی دروغین، جبران کند.»
در تیم سابق سیاست خارجی آمریکا هم اصرار بر ختم برجام شدت گرفته است. جان بولتن، مشاور اسبق امنیت ملی آمریکا در دوره ترامپ در نشریه کنگره آمریکا مطلب منتشر کرد و از بایدن خواست تا هرچه زودتر به مقابله واقعی با «جاه‌طلبی هسته‌ای ایران» بپردازد.
او نوشت که اگر هسته‌ای شدن ایران برای آمریکا قابل پذیرش نیست تنها دو راه وجود دارد یا تغییر حکومت در ایران و یا حمله نظامی. او نیز مانند رسانه‌های وابسته به سپاه، وضعیت فعلی را نبرد اراده‌ها دانسته و نوشته که فعلا ایران دست بالا را در این نبرد دارد و اکنون زمان آن است که مقام‌های کاخ سفید و جو بایدن تصمیم بگیرند که برنامه‌شان چیست.
مقام‌های بریتانیایی و آلمانی نیز در روزهای گذشته پیام مشابهی البته با لحنی غیرجنگی به تهران فرستادند و به صراحت گفتند که دیگر وقت برای احیای برجام رو به پایان است.
اقتصادی که به وین گره خورده است
مقام‌های رسمی در ایران از جمله برخی نمایندگان مجلس و اعضای دولت نیز به این نتیجه رسیده‌اند که نباید به تلاطم بازار ارز، کسری بودجه و بحران اقتصادی و معیشتی مردم توجه کرد و این موضوعات از مذاکرات هسته‌ای جدا هستند.
از جمله ابراهیم رئیسی هفته گذشته در برنامه روز دانشجو گفت که «برخی» به دنبال بازی با قیمت ارز برای گره زدن معیشت مردم به مذاکرات هسته‌ای هستند و او و وزارت اطلاعاتش اجازه این کار را نخواهند داد.
قیمت دلار از ابتدای روی کار آمدن ابراهیم رئیسی تا کنون حدود ۳۰ درصد افزایش یافته و رکورد تاریخی ورود به کانالا ۳۰ هزارتومانی برای دلار هم شکسته است.
آنچه در ساعات آینده و شاید دو روز پیش رو در وین رخ خواهد داد، سرنوشت دور هشتم مذاکرات احیای برجام را تا حدود زیادی روشن خواهد کرد. فعلا به رغم هشدارهایی که طرف غربی داده است، هنوز آنها به این نتیجه نرسیده‌اند که مذاکرات بی‌فایده است. شاید به امید دیدن انعطاف در مذاکره‌کننده‌های ایرانی، گفتگوها و تلاش‌ها همچنان ادامه دارد.
آمریکا پیش از آغاز این دور موضع خود را مشخص کرده و گفته در صورت مشاهده بن‌بست در احیای برجام، نشست فوق‌العاده شورای حکام را برگزار خواهد کرد و تلاش می‌کند قطع‌نامه علیه برنامه هسته‌ای ایران صادر شود. شاید برای برخی هیئت‌های مذاکره‌کننده این آخرین تلاش‌ها برای احیای برجام باشد و شاید مذاکره‌کنندگان غربی بخشی از تلاش‌هایشان را معطوف به سناریوی دوم و ایجاد اجماع علیه برنامه هسته‌ای ایران کرده باشند.
به نظر می‌رسد بیش و پیش از ایران و طرف‌های غربی، فعلا روسیه و چین نقش محوری در احیا و یا امحای برجام دارند. تکرار سناریوی قطع‌نامه ۱۹۲۹ شورای امنیت سازمان ملل و همراهی چین و روسیه با آن پیش روی ایران قرار دارد هرچند مذاکره‌کنندگان ارشد ایران ترجیح داده‌اند آن خاطره تلخ را فراموش کنند و تخم‌مرغ‌هایشان را در سبد این دو کشور بگذارند.
چنانچه نگاهی به لابحه بودجه سال آینده بیندازیم به روشنی دیده می شود حکومت ایران قصد کوتاه آمدن از برنامه هسته ای و نظامی خود را ندارد و چون هیچگونه اراده ای برای مصالحه ندارد از هم اکنون به فکر کنترل بحران اقتصادی سال آینده است .
برایند آنچه تاکنون رخ داده دلالت مستقیم دارد به وقت کشی نظام ایران تا فرصت دستیابی به اهداف نامشروع هسته ای و نظامی خود را بدست آورد ؛ و با گرفتن ژست مذاکره و مصالحه ، خطر تحریم های گسترده تر و محکومیت شورای حکام و شورای امنیت و حتی حمله نظامی را از خود دور بدارد .
متاسفانه به نظر می آید قدرت های شرقی و حتی بخشی از اروپا چندان هم بی میل نیستند که ایران صاحب تسلیحات هسته ای و موشکی پیشرفته گردد ؛ چرا که نگاه آنان به ایران مانند یک خاکربز است در برابر آمریکا و متحدینش . بدین ترتیب آنها با مماشات طولانی با ایران امیدوارند دردسرهای گسترده تری برای ناتو فراهم کنند تا بدون پرداخت هزینه به اهداف سیاسی ، نظامی ، اقتصادی و ژئوپولیتیک خود دست یابند .
کیوان / 13 December 2021