وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران درآمد سرانه خط فقر یک خانواده تک نفره را یک میلیون و ۲۵۴ هزار تومان و برای یک خانوار سه نفره دو میلیون و ۷۵۸ هزار تومان اعلام کرده است؛ رقمی که با واقعیت فاصله زیادی دارد.
بر مبنای گزارش این وزارتخانه که پس از سال‌ها نخستین گزارش یک نهاد دولتی در باره خط فقر است، چنانچه یک خانوار چهار نفره درآمد سرانه معادل سه میلیون و ۳۸۵ هزار تومان داشته باشد، فقیر محسوب نمی‌شود.
همین برآورد نشان می‌دهد درآمد سرانه خط فقر در مقایسه با یک سال پیش‌تر، یعنی سال ۱۳۹۸ معادل ۳۸ درصد افزایش یافته است.
۳۶ میلیون نفر فقیرند
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شمار جمعیت زیر خط فقر را به دلیل آنچه که در دسترس نبودن اطلاعات مربوط به درآمد و هزینه خانوار در سال ۱۳۹۹ بیان شده، اعلام نکرده است، اما گفته در سال ۱۳۹۸ نزدیک به یک سوم جمعیت ایران (۳۲ درصد معادل ۲۶ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر) زیر خط فقر قرار داشته‌اند.
با این حال بر مبنای همین محاسبات که خط فقر را یک سوم رقمی که چندی پیش رئیس کمیته امداد اعلام کرده بود، نشان می‌دهد، در فاصله سال ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹ نزدیک به ۱۰ میلیون نفر بر جمعیت زیرخط فقر در ایران افزوده شده است.
یک هفته پیش از این مرتضی بختیاری، رئیس کمیته امداد ایران درآمد خط فقر در سال ۱۳۹۹ را معادل ۱۰ میلیون تومان اعلام کرده بود.
تورم کُشنده
نرخ تورم فزاینده طی سه سال ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۹ اصلی‌ترین عامل افزایش جمعیت زیر خط فقر است. بر مبنای گزارش «پایش فقر» در سال ۱۳۹۶، ۲۲ درصد جمعیت ایران زیر خط فقر قرار داشتند اما رشد متوالی نرخ تورم در سه سال گذشته موجب افزایش جمعیت زیر خط فقر شده است.
مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه به نقطه را که بیانگر افزایش میانگین قیمت کالا و خدمات در یک دوره ۱۲ ماهه است، برای سال‌های ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ به ترتیب ۴۷,۵، ۲۲ و ۴۹ درصد اعلام کرده است.
افزایش نرخ تورم در سال‌های اخیر درآمد سرانه ایرانیان را نسبت به سال ۱۳۹۰ یک سوم کاهش داده است.
فقرا فقیرتر شدند
بر اساس اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گروه‌های کم درآمد آسیب بیشتری از افزایش نرخ تورم که در دو گروه کالایی مسکن و مواد غذایی شدیدتر بوده، دیده اند.
همه گیری کرونا که نزدیک به ۲۰ ماه است در ایران همچنان شتابان پیش می رود، یکی دیگر از عوامل فقرزا، به ویژه برای خانوارهای کم درآمد بوده است.
برپایه گزارش های رسمی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی این بیماری ۱,۵ میلیون شغل را طی ماه های گذشته از بین برده است. در گزارش پایش فقر برای اولین بار فاش شده است که ۱۰۰ درصد مشاغلی که به دلیل کرونا از دست رفته‌اند، «غیررسمی» و مربوط به اقشار کم درآمد بوده است.
گزارش‌های متضاد نهادهای حکومتی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در حالی درآمد سرانه خط فقر را یک میلیون و ۲۵۴ هزار تومان اعلام کرده که دو سال پیش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در یک گزارش از رسیدن خط فقر به ۴,۵ میلیون تومان خبر داده و اعلام کرده بود جمعیت زیر خط فقر حدود دو برابر افزایش یافته است.
رئیس کمیته امداد نیز یک هفته پیش درآمد خط فقر در سال ۱۳۹۹ را ۱۰ میلیون تومان اعلام کرده بود.
تشکل های کارگری و صنفی مستقل و کارشناسان اقتصادی نیز در برآوردهایی که داشته‌اند خط فقر برای یک خانوار سه نفره در سال جاری را ۱۲ میلیون تومان برآورد کرده‌اند که بیش از سه برابر از برآورد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بزرگ‌تر است.
بر مبنای محاسبات مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ۲۳ تا ۴۰ درصد جمعیت ایران در سال ۱۳۹۷ درآمدی کمتر از خط فقر داشتند. پژوهشگران اقتصادی، از جمله حسن راغفر هم در سال ۱۳۹۸ گفته بود که ۳۳ درصد جمعیت ایران زیر خط فقر مطلق قرار دارند.