مقامات ایران نگران افزایش حمایت‌های نظامی اسرائیل از آذربایجان و حضور شبه‌نظامیان سوری تحت حمایت ترکیه در مرزهای شمال غربی کشور است. سخنگوی ارشد نیروهای مسلح ایران ضمن درخواست از ارمنستان برای خروج از قره‌باغ، به آذربایجان نیز هشدار داد که ایران تحمل پایگاه‌سازی اسرائیل و حضور شبه‌نظامیان در مرزهای خود را ندارد.

ابوالفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح ایران/ عکس از خبرگزاری میزان

به گزارش خبرگزاری «میزان»، ابوالفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح ایران موضع رهبر ایران در قبال مناقشه قره‌باغ را تشریح کرد. او گفت که علی خامنه‌ای بر «بازپس‌دادن سرزمین‌های اشغالی آذربایجان توسط ارمنستان» تاکید کرده است.

مقام‌های ایران که پیش از این و با آغاز بحران قره‌باغ بارها در این مناقشه اعلام بی‌طرفی کرده و دو طرف را به حفظ آرامش دعوت کرده بود، در هفته‌های اخیر با عنوان «سرزمین‌های اشغالی» از منطقه قره‌باغ یاد می‌کنند.

پیش از این نیز محمد جواد ظریف خواستار خروج اشغالگران از قره‌باغ شده بود. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی یکشنبه ۱۱ آبان/۱ اکتبر در گفت‌و‌گو با خبرگزاری صدا و سیما گفت ایران طرح دراز‌مدتی را برای حل مناقشه قره‌باغ و خروج «اشغالگران» از این منطقه به طرفین درگیر و حامیانشان ارائه کرده است.

او همچنین گفت ایران حضور شبه نظامیان «تروریست» (حامی ترکیه) را در منطقه قره‌باغ تحمل نمی‌کند و نگرانی خود از حضور «نیروهای تروریستی» در حاشیه مرزهای ایران را به آذربایجان و ارمنستان و روسیه و ترکیه اعلام کرده است.

سخنگوی نیروهای مسلح ایران نیز با وجود تکرار سخنانی مشابه ظریف بر احترام به هر دو کشور همسایه آذربایجان ارمنستان تاکید کرد و نیم‌توجهی به اقلیت ارامنه ساکن قره‌باغ نشان داد. او گفت:

«در عین حال به آزاد سازی سرزمین‌های اشغالی تاکید داریم، نکته دیگر اینکه مراقبت شود مردم آنجا که ارامنه هم هستند آسیب نبینند، به ویژه ارامنه‌ای که در مناطق مسلمانان سکونت دارند.»

ملت ایران متشکل از اقوام و جمعیت‌های مختلف از جمله اقوام‌ آذری‌ و ارامنه است. ساکنان استان‌های شمال غرب ایران که اکثرا آذری زبان هستند نسبت به مناقشه قره‌باغ حساسیت نشان داده و تجمعات پراکنده‌ای نیز در حمایت از جمهوری آذربایجان برگزار شده است. مقامات محلی این استان‌ها نیز پیش از روشن شدن موضع رسمی جمهوری اسلامی با شور و حرارت علیه ارمنستان موضع‌گیری کرده بودند.

مناقشه قره‌باغ موجب نگرانی‌های امنیتی در مرز ایران شده، چنان‌که تا کنون دهها موشک از طرفین درگیری به روستاهای مرزی ایران برخورد کرده است.

از این رو سخنگوی نیروهای مسلح ایران به دو کشور هشدار داد که « به شدت مراقب باشند که کوچکترین تعرضی به جمهوری اسلامی ایران، واکنش قاطع در بر خواهد داشت.»

موضوع دیگری که موجب نگرانی مقامات ایران شده خبر حضور شبه‌نظامیان سوری مخالف دولت بشار اسد و تحت حمایت دولت ترکیه در آذربایجان برای کمک به این کشور در مناقشه قره‌باغ است.

مقامات ارمنستان ترکیه را متهم می‌کنند که با اعزام نیروهای جهادی از سوریه به منطقه قره‌باغ در این درگیری به طور مستقیم مشارکت دارد. ترکیه اما این اتهام را رد می‌کند. دیده‌بان حقوق بشر سوریه که در لندن مستقر است اعزام نیروهای جهادی از سوریه به قره‌باغ را تأیید کرده است.

مقامات ایرانی از این گروه‌های شبه نظامی با نام «تروریست‌های تکفیری» از آنها یاد می‌کنند.

ابوالفضل شکارچی در این خصوص نیز به طرفین هشدار داد و گفت:

«خواسته ما از طرفین مناقشه قره‌باغ این است که پای تکفیری‌ها نباید به هیچ عنوان در این منطقه باز شود، حضور تروریست‌های تکفیری برای ایران غیر قابل تحمل است و قطعاً جمهوری اسلامی این حضور را به هیچ عنوان تحمل نمی‌کند.»

یکی دیگر از نگرانی‌های ایران در خصوص مناقشه اخیر نزدیکی و دوستی اسرائیل و آذربایجان است. با آغاز مناقشه قره‌باغ رسانه‌‌ها از افزایش هواپیماهای ترابری میان دو کشور خبر دادند. روزنامه آلمانی زوددویچه دوشنبه دوم نوامبر/ ۱۲ آبان گزارش داد که محموله این هواپیماها جنگ‌افزارهای ساخت اسرائیل است.

اقدام ایران به ارائه «طرح صلح» به آذربایجان و ارمنستان و موضع‌گیری ملایم در حمایت از کشور آذربایجان در این شرایط رخ می‌دهد.

سخنگوی نیروهای مسلح ایران مخالفت جدی ایران با استقرار «پایگاه‌های جاسوسی رژیم صهیونیستی» در مناطق مرزی را اعلام کرد و به آذربایجان در حضور اسرائیل و شبه‌نظامیان سوری در مرز ایران هشدار داد:

«عواقب آن به عهده کشوری است که رد پا وحضور تکفیری‌ها و مزدوران صهیونیستی را باز می‌کند، و جمهوری اسلامی با این دو پدیده شوم برخورد قاطع می‌کند.»

بحران قره‌باغ که برای دهه‌ها پابرجا بوده است، در تاریخ ۲۷ سپتامبر سال جاری به وقوع درگیری‌های خونین دیگری منجر شد. تا کنون ۷۰۰ تن شامل ۸۰ غیرنظامی در این درگیری‌ها کشته شده‌اند.

منطقه غربی و کوهستانی آذربایجان از زمان آتش‌بس ۱۹۹۳ تحت اداره جدایی‌طلبان ارمنی است. در آن زمان و تا پیش از آتش‌بس حدود ۳۰ هزار نفر بر اثر درگیری‌ها کشته شدند.

ارمنستان که از قره‌باغ حمایت می‌کند اما استقلال آن را به رسمیت نمی‌شناسد، پذیرفته که نیروهای آذربایجانی در هفته اخیر پیش‌روی‌های قابل‌توجهی در منطقه داشته‌اند.

از زمان جنگ شش ساله قره‌باغ در دو دهه گذشته، هیچ نزاعی به مرگباری نزاع اخیر رخ نداده بود.

بازیگران اصلی در این مناقشه ترکیه و روسیه هستند. ترکیه کاملاً پشت جمهوری آذربایجان ایستاده و به‌لحاظ نظامی این کشور را تأمین می‌کند و روسیه نیز که همراه با فرانسه و آمریکا در گروه مینسک قرار دارد با ارمنستان پیمان نظامی دارد اما تاکنون سعی کرده خود را مدافع صلح نشان دهد.

درگیری‌های قره‌باغ در صورت مداخله بیشتر روسیه و ترکیه می‌تواند به بحرانی انسانی منجر شود. اروپا به طور خاص نگران است که نزدیکی این درگیری‌ها به لوله‌های نفتی و گازی آذربایجان که منبع تأمین بازارهای جهانی هستند موجب شود روسیه و ترکیه که همین حالا در سوریه و لیبی رقابت‌ منطقه‌ای دارند، بازی جدیدی را شروع کنند.