نماد معاملاتی شرکت سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی (شستا) در تالار بورس تهران متوقف شد و سازمان بورس و اوراق بهادار معاملات ۱۶ تیر این نماد را باطل کرد. این دومین توقف نماد یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های اقتصادی در فاصله زمانی یک ماهه است. شستا در بورس «پربازده» است و سودآور، اما تامین اجتماعی، مالک حدود ۱۹۰ شرکت زیرمجموعه شستا، برای پرداخت حقوق بازنشستگان بودجه ندارد و به استقراض روی آورده است.
سازمان بورس و اوراق بهادار تهران معاملات مربوط به سهام شستا در روز دوشنبه ۱۶ تیر را باطل و نماد این شرکت را متوقف کرد. محمود گودرزی معاون بازار این سازمان «مباحث نظارتی» را علت ابطال خرید و فروش سهام شستا اعلام کرد.
نماد شستا پیش از این هم به دلیل آنچه که نوسان قیمت اعلام شده، متوقف و به فاصله کوتاهی بازگشایی شده بود. گودرزی بدون اشاره به جزئیات بیشتری، اعلام کرد نوسان غیر عادی سهم، دستکاری قیمتی، موضوعات بازار و بسیاری از موضوعات دیگر» از جمله مباحث نظارتی موجب توقف یک روزه نماد شستا شده است.
شستا از زمان عرضه اولیه در بورس تا به حال با استقبال خاصی روبرو شده است. براساس گزارش سازمان بورس نماد شستا در ماه گذشته رتبه ۶ تعداد خریداران، ۲ تعداد فروشندگان را به خود اختصاص داده که بیانگر پر خرید و فروش بودن سهام شرکت در بازه مانی کوتاه است. شستا در رتبه‌بندی سودآوری و ارزش بازار هم ۸۳ در جایگاه و ۴ ایستاده است. ارزش هر یک سهم شستا بیش از سه برابر رشد کرد و از ۸۶۰ تومان در خرداد ماه و زمان عرضه اولیه در ۱۱ تیر به ۲۸۸۰ تومان رسید. قیمت سهام این شرکت در معاملات روز گذشته (دوشنبه ۱۶ تیر) به ۳۸۴۰ تومان رسیده بود.
ناظران بورس تهران در حالی معاملات شستا را به دلیل نوسان ۳۷ درصدی باطل و متوقف کردند که در همین روز نماد خودروسازان دو برابر رشد قیمت داشت. محسن خدابخش، مدیر نظارت بر بورس در پاسخ به این برخورد که برخی از سهامداران جزء و رسانه‌ها آن را «دوگانه» توصیف کردند، گفت: «قانون و مقررات، اختیاراتی به ناظرین داده که اتفاقا باید براساس هر مورد، اقتضایی رفتار شود».
او اما توضیح نداد که چه رفتار یا عملکردی در جریان معاملات شستا صورت گرفته که در نهایت نهاد ناظر را برای ابطلال معاملات قانع کرده است.
تامین اجتماعی ورشکسته است، شستا سودآور
شستا مجموعه‌ای از شرکت‌های متعلق به سازمان تامین اجتماعی است با هشت هلدینگ زیرمجموعه در بخش‌های مختلف، از کشتیرانی و حمل و نقل تا نفت و انرژی ودارو. مجموعه ارزش نزدیک به ۱۸۰ شرکت شستا در پایان سال ۱۳۹۷ بالغ بر ۵۷ هزار میلیارد تومان و درآمد آن‌ها ۳۲ هزار میلیارد تومان اعلام شد. به نظر می‌رسد ارزش شرکت‌های شستا بیش از رقم اعلام شده باشد. به ویژه آنکه از سال قبل تجدید دارایی‌ها ارزش اسمی شرکت‌های بورسی را تا چند برابر افزایش داد.
با وجود برخورداری از ده‌ها شرکت، سازمان تامین اجتماعی به عنوان مالک اصلی این مجموعه با کسری بودجه و منابع روبرو است. کسری بودجه تامین اجتماعی در سه ماه نخست امسال رقمی نزدیک به ۱۶ هزار میلیارد تومان اعلام شد. علی دهقان‌کیا عضو هئیت امناء سازمان تامین اجتماعی گفته که این سازمان برای جبران کسری بودجه ناچار شده مبلغی بالغ بر ۱۳ هزار میلیارد تومان از بانک رفاه کارگران و مبلغی نزدیک به ۸۱۵ میلیارد تومان از بانک ملی وام دریافت کند.
استقراض از بانک‌ها برای تامین بودجه جاری و پرداخت حقوق بازنشستگان در شرایطی صورت گرفت که بدهی دولت به سازمان تامین اجتماعی به بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. دولت در قانون بودجه متعهد شده است که ۵۰ هزار میلیارد تومان از این بدهی را پرداخت کند. این مبلغ اما نه به صورت نقدی که با فروش کالا، تخفیف در خوراک پتروشیمی‌ها و واگذاری سهام دولت در بنگاه‌ها به سازمانی که جمعیت تحت پوشش آن به بیش از ۴۲ میلیون نفر بالغ می‌شود، خواهد رسید.
این وضعیت هشدار نهادهای حکومتی نسبت به «احتمال ورشکستگی» سازمان تامین اجتماعی را در پی داشته است. راهکار دولت و هئیت مدیره سازمان برای گریز از ورشکستگی تحمیلی بازنگری در قانون تامین اجتماعی با هدف کاهش خدمات اجتماعی و عرضه اندوخته نسلی کارگران است.
شستا به تأمین اجتماعی پول نمی‌دهد؟
دولت با تخصیص ندادن بودجه در راه اجرای قانون همسان‌سازی حقوق بازنشستگان سنگ‌اندازی می‌کند. تامین اجتماعی برای پرداخت مستمری افراد تحت پوشش پول ندارد و نهادهای حاکمیتی هم برای هموار کردن مسیر اصلاح قوانین تامین اجتماعی به زیان کارگران، احتمال ورشکستگی این سازمان را برجسته می‌کنند.
درآمد تامین اجتماعی از عرضه اولیه ۱۰ درصد سهام شستا بیش از ۶۸۰۰ میلیارد تومان اعلام شده است. این مبلغ اما به دستور محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی قرار است برای «افزایش سرمایه بانک رفاه و شستا، تجهیز عادلانه مراکز، ارتقا سطح خدمات پزشکی خصوصا کرونا و ارتقا منزلت دفترچه‌های خدمات درمانی، اتمام پروژه‌های با اولویت نیمه‌تمام» هزینه شود. به بیان دیگر سهم کارگران و بازنشستگان از عرضه ۱۰ درصد سهام شستا تداوم وضع موجود است و از دست رفتن اندوخته نسلی.
بازگشایی شستا: هراس از بازار کم عمق
دولت امیدوار بود با تحریک بورس حرکت نقدینگی به سوی بازارهای موازی دارایی، از جمله مسکن، خودرو و ارز را متوقف کند. بورس با «استقبال» روبرو شده اما مانع رشد قیمت در بازارهای موازی نشده است. تداوم روند صعودی بازارها نگرانی همفکران و منتقدان سیاست‌های اقتصادی دولت را بیشتر کرده است.
به گفته مسئولان سازمان بورس نماد شستا در معاملات چهارشنبه با دامنه محدود پنج درصد بازگشایی می‌شود. بازگشایی شستا می‌تواند همانند دو روز قبل بازار و شاخص را تحریک کند. برآورد می‌شود شاخص در روزهای آتی به نزدیکی دو میلیون واحد برسد. همزمان با این پیشروی اما افت شاخص هم دور از انتظار نیست به ویژه آنکه رشد شاخص از ماه‌های پایانی سال قبل تا به حال «غیرعادی» ارزیابی شده است.