فرهمند علیپور – بهارعربی که در اردن تنها نسیمی گذرا به نظر میرسید، این روزها به تهدیدی برای خاندان سطلنتی هاشمی بدل شده است. از آغاز خیزش در کشورهای عربی، عبدالله بن حسین، شاه اردن تلاشهای زیادی به خرج داد تا این کشور و تاج و تختش را از تهدیدهای هواداران تغییر و دمکراسی در امان نگه دارد. او ظرف کمتر از دو سال ۵ مرتبه نخست وزیرهای تازه برای کشور منصوب کرد و دست به اصلاح برخی قوانین زد. با این فرمانها و مانورها شاه اردن تلاش کرد از خود چهرهای اصلاحطلب و محبوب به نمایش بگذارد. اقدامات او و سرکوب خونین مخالفان در کشور همسایه سوریه، موجب شد تا خیابانهای اردن برای ماهها آرام به نظر برسند.
آرامشی که موجب شد بسیاری امکان وقوع تغییرات جدی در اردن را بعید بدانند. حتی در یک موضعگیری حاکی از اعتماد به نفس، شاه اردن به عنوان اولین کشور همسایه سوریه در نوامبر ۲۰۱۱ از بشار اسد خواست تا به افکار عمومی مردم سوریه پاسخ دهد و از قدرت کنارهگیری کند.
اما با آغاز دوباره اعتراضات در اردن، اهداف معترضان سقف تازهای پیدا کرد و این روزها در خیابانهای امان هم صدای «الشعب یرید اسقاط النظام» شنیده میشود. شعاری که در اردن کم سابقه بوده است و لااقل از زمان آغاز اعترضات الهام گرفته از بهار عربی در این کشور شنیده نشده بود.
تظاهرات روزهای اخیر اردن مثل تظاهرات دو سال اخیر این کشور، تلفیقی است از خواستهای اقتصادی و سیاسی، یعنی همان مواردی که مردم مصر و تونس را نیز به خیابانها کشانده بود.
اردن همچون مصر دوران حسنی مبارک از متحدان کلیدی ایالات متحده در خاورمیانه محسوب میشود. اردن به همراه عربستان و مصر دوران حسنی مبارک، همچنین محور کشورهای معتدل – نزدیکتر به سیاستهای ایالات متحده در خاورمیانه – را تشکیل میدادند. محوری در برابر کشورهای به اصطلاح مقاومت که شامل ایران، سوریه، حماس و حزبالله میشود. از این روست که سقوط حکومت پادشاهی اردن میتواند لااقل در کوتاه مدت ضربهای باشد بر منافع ایالات متحده و عربستان سعودی در منطقه.
عربستان یک سال پیش پیشنهاد داده بود تا کشورهای مراکش و اردن، دو کشور عربی که دارای نظام پادشاهی هستند به جمع کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بپیوندند، اقدامی که هدف از آن حمایت از نظامهای سلطنتی در این کشورها در برابر گردبادهای بهار عربی بود.
تظاهرات و خشونتهای تازه در اردن از آنجا آغاز شد که علیرغم تظاهرات یکی دو سال اخیر در اعتراض به وضعیت اقتصادی کشور، دولت تصمیم گرفت تا قیمت سوخت را تا ۵۳ درصد افزایش دهد. تظاهراتی که کشته شدن یک نفر و مجروح شدن بیش از هفتاد تن را در پی داشت. در برابر این اعتراضها، عبدالله نسور نخست وزیر اردن از افزایش قیمتها دفاع کرده و آن را با توجه به کسری بودجه ۵ میلیارد دلاری کشور «اجتناب ناپذیر» خوانده است.
نخست وزیر اردن که از بیثباتیهای اجتماعی و کسری بودجه در کشور خود نگران است، چندی پیش با لحنی «عتابآمیز» خطاب به کشورهای عربی خلیج فارس سخن گفت. او از این کشورها خواسته بود تا هر چه زودتر کمکهای وعده شده خود را در اختیار دولت اردن قرار دهند. نخست وزیر اردن به مخاطبان گوشزد کرده بود که بیثباتی در اردن میتواند به بیثبانی در آن کشورها منجر شود.
تظاهرات و خشونتهای تازه در اردن از آنجا آغاز شد که دولت تصمیم گرفت قیمت سوخت را تا ۵۳ درصد افزایش دهد. تظاهراتی که کشته شدن یک نفر و مجروح شدن بیش از هفتاد تن را در پی داشت. در برابر این اعتراضها، عبدالله نسور نخست وزیر اردن از افزایش قیمتها دفاع کرده و آن را با توجه به کسری بودجه ۵ میلیارد دلاری کشور «اجتناب ناپذیر» خوانده است.
گرچه گروههای اسلامگرا نیز در در تظاهرات اخیر اردن حضور داشتند، اما رهبران آنها تصریح میکنند که شعارهای ضد شاه را گروههای دیگر سر دادهاند. آنها معتقدند که شعار ساقط کردن شاه نمیتواند درخواست و هدف گروههای شناخته شده اپوزیسیون اردن باشد و سر داده شدن آن احتمالا تنها ناشی از خشم تظاهرکنندگان و به نوعی فوران احساسات آنها بوده ست. اخوانالمسلمین اردن نیز در موضعگیری آشکار تاکید کرده است که خواهان سرنگونی شاه نیست. با این همه، آنها از هم اکنون اعلام کردهاند که قصد تحریم انتخابات ۲۳ ژانویه را دارند.
پیشنهاد اغواکننده ایران
در حالی که اعتراضات نسبت به بالا رفتن نرخ مواد سوختی به شعار سرنگونی شاه انجامیده و دولت اردن نیز از عدم ارائه کمک سوختی کشورهای حوزه خلیج فارس به این کشور شاکی است، سفیر ایران در امان پیشنهاد اغواکننده ارسال رایگان نفت به اردن را ارائه کرده است، موضوعی که این روزها به یکی از داغترین مباحث رسانههای اردن تبدیل شده است.
مصطفی مصلحزاده سفیر ایران با حضور در یک برنامه تلویزیونی محلی گفته بود، جمهوی اسلامی آماده است دربرابر صدور مجوز تبادل تجاری و گردشگری میان دو کشور، تا ۳۰ سال نفت مجانی در اختیار اردن قرار دهد. سفیر ایران در اردن خواستار امکان ورود زائران ایرانی به اردن نیز شده بود.
مقبره جعفر بن ابیطالب برادر امام اول شیعیان در اردن است اما سردی طولانی مدت حاکم بر روابط ایران و اردن موجب شده است تا میزان رفت و آمد گردشگران و مبادلات تجاری بین دو کشور ناچیز باشد.
انتشار صحبتهای سفیر موجی از تحلیلها و واکنشها را در میان اردنیها در پی داشت. از جمله همام سعید از رهبران مذهبی این کشور گفته است که مشکلی برای ورود زائران ایرانی به اردن وجود ندارد. از سوی دیگر سمیح معطایه سخنگوی دولت اردن در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سیانان درباره سخنان سفیر جمهوری اسلامی ایران گفت: «دولت موظف به بررسی تمام طرحهایی است که به پایان بحران سوخت کشور کمک میکند.» او در این مصاحبه تاکید کرده بود که اردن همچنان منتظر دریافت کمک از کشورهای حوزه خلیج فارس است.
مصطفی مصلحزاده سفیر ایران با حضور در یک برنامه تلویزیونی محلی گفت، جمهوی اسلامی آماده است دربرابر صدور مجوز تبادل تجاری و گردشگری میان دو کشور، تا ۳۰ سال نفت مجانی در اختیار اردن قرار دهد. ایران که از ماههای گذشته در تحریم و انزوای شدید بینالمللی قرار گرفته، تلاش دارد با استفاده از سلاح نفت به به مقابله با انزوای خود برود. حمایتهای ایران از حکومت بشار اسد نیز موجب شده است تا تصویر ایران در کشورهای عربی مخدوشتر از گذشته باشد.
ایران که از ماههای گذشته در تحریم و انزوای شدید بینالمللی قرار گرفته، تلاش دارد با استفاده از سلاح نفت به به مقابله با انزوای خود برود. حمایتهای ایران از حکومت بشار اسد نیز موجب شده است تا تصویر ایران در کشورهای عربی مخدوشتر از گذشته باشد.
صادرات نفت ایران روزانه یک میلیون بشکه کمتر از گذشته شده است. مقامات ایران که از پیدا کردن مشتری برای نفت خود عاجز هستند تلاش دارند نفت اضافی خود را با کالا یا قراردادهای خاص مبادله کنند. پیشنهاد ایران به اردن را باید در همین راستا و همچنین در جهت مقابله با رقیب منطقهای خود عربستان – حامی بزرگ اردن- و موجهتر کردن چهره مخدوش این کشور نزد بخشی از افکار عمومی جهان عرب دید.
چند روز پس از ارائه پیشنهاد سخاوتمندانه ایران، سفارت جمهوری اسلامی در اردن بیانیهای صادر کرد و در آن نوشت که سخنان سفیر به درستی منعکس نشده است. ایران تصمیمی برای صادرات نفت رایگان به مدت سی سال به اردن ندارد اما میتواند با قیمت ترجیحی – ارزانتر – نفت خود را در اختیار اردن قرار دهد.
به گزارش روزنامه جردن تایمز اردن، در بیانیه سفارت ایران همچنین آمده است که ایران به معادن فسفات، پتاس و محصولات صنعتی با کیفیت بالای اردن علاقمند است و دو کشور میتوانند کمیتههای مشترکی برای افزایش همکاریهای اقتصادی راه اندازی کنند.
اردن و زنجیره بیثباتیها
میان عراق، کشوری که غرق در تخاصمهای خونین فرقهای شیعیان و سنیهاست، و اسرائیل کشوری که بیش از ۶۰ سال است در جنگ با عربها به سر میبرد، کشور اردن قرار دارد. کشوری که بیش از نیمی از جمعیت ۶ و نیم میلیون نفری آن را آوارگان فلسطینی تشکیل میدهند. این آوارگان کسانی هستند که در خلال جنگهای عربی – اسرائیلی و پاکسازیهای رخ داده در کرانه غربی رود اردن و بیتالمقدس (القدس – اورشلیم) وارد این کشور شدهاند.اردن همچنین از شمال با سوریه هم مرز است، کشوری که ماههاست درگیر جنگ خونین داخلی است. هزاران سوری پناهنده نیز به اردن گریختهاند.
اردن تنها کشور همسایه اسرائیل است که از وضعیت با ثباتتری برخوردار بوده است. مصر، لبنان و سوریه در بیثباتی و آشفتگی به سر میبرند و ادامه اعتراضات در اردن میتواند زنجیره بیثباتیها را تکمیل کند. با در نظر گرفتن جمعیت انبوه فلسطینیها در این کشور و قدرت اخوانالمسلمین و دیگر گروههای اسلامگرا، این احتمال چندان بعید نیست که در صورت سقوط حکومت ۶۵ ساله خاندان هاشمی، جانشینان آنها اسلامگرایانی باشند که میتوانند صلح اردن و اسرائیل را به طور جدی تهدید کنند.
بیشترین مرزهای اردن با کشور پادشاهی و ثروتمند عربستان سعودی است. اردن تنها از طریق بندر عقبه (در دو کیلومتری بندر ایلات اسرائیل) به دریا راه دارد.
شعار رسمی این کشور «خدا، میهن، شاه» است. بر اساس کتاب حقایق سی آیای، ۹۲ درصد مردم این کشور عربی باسواد هستند و اردن از این نظر یکی از موفقترین کشورهای عربی است. میزان بیکاری در این کشور نیز حدود ۲۷ درصد برآورد شده است.
اردن تنها کشور همسایه اسرائیل است که از وضعیت با ثباتتری برخوردار بوده است. مصر، لبنان و سوریه، سه کشور دیگر همسایه اسرائیل در بیثباتی و آشفتگی به سر میبرند. ادامه اعتراضات در اردن میتواند زنجیره بیثباتیها را تکمیل کند. با در نظر گرفتن جمعیت انبوه فلسطینیها در این کشور و قدرت اخوانالمسلمین و دیگر گروههای اسلامگرا، این احتمال چندان بعید نیست که در صورت سقوط حکومت ۶۵ ساله خاندان هاشمی، جانشینان آنها اسلامگرایانی باشند که میتوانند صلح اردن و اسرائیل را به طور جدی تهدید کنند.
خاندان هاشمی از زمان استقلال اردن از بریتانیا یعنی از ۶۵ سال پیش تاکنون قدرت را در این کشور در دست دارند. عبدالله بن حسین معروف به ملک عبدالله دوم شاه کنونی این کشور اکنون ۱۳ سال است که پادشاه اردن است. او ۵۰ سال سن دارد و در پی درگذشت پدر خود ملک حسین در سال ۱۹۹۹ به پادشاهی اردن رسید.
پدر او نیز به مدت ۴۷ سال صاحب تاج و تخت اردن بود. ملک عبدالله دوم لقب خود را از ملک عبدالله اول گرفته است. پدر بزرگ او که در سال ۱۹۴۶ اردن را به استقلال رساند، در شهر امان تاجگذاری کرد. عبدالله اول فرزند فرمانروای شهر مکه بود و برادر وی نیز همزمان صاحب پادشاهی عراق که بعدها در این کشور ساقط شد.
ملک عبدالله اول، پس از چهار سال پادشاهی در اردن، توسط یک ناسیونالیست افراطی فلسطینی در بیتالمقدس شرقی به قتل رسید. پس از آن حکومت برای مدت کوتاهی به طلال فرزند وی رسید که گفته میشود از بیماری روحی رنج میبرد. حسین بن طلال (پدر شاه کنونی اردن)معروف به ملک حسین، پدر خود را ناچار به کنارگیری از قدرت کرد و خود همانطور که گفته شد به مدت ۴۷ سال زمام امور را به دست گرفت.
عکسها:
تظاهرات هفته گذشته در اردن
آقا سرمردم را کلاه نذارید بفرمائید بهار اخوان المسلمین یا همان مافیای اسلامی ؛ چیزی عوض
نمیشه ؛ قدرت ازیک دیکتاتور زمینی به یک دیکتاتور آسمانی منتقل میشه ومردم نصیبی جز زجر
و بدبختی نمی برند
اخوان المسلمین
در خاورمیانه
(این کتاب را از این طریق تهیه کنید)
rezaکاربر مهمان / 27 November 2012