ویروس جدید کرونا که باعث ایجاد بیماری کووید-۱۹ می‌شود، این روزها به یک بحران جهانی تبدیل شده است. شیوع گسترده این ویروس در جهان، وارد مرحله «پندمی» (دنیاگیر) شده و بسیاری از شهرها را به تعطیلی و قرنطینه کشانده است. اسپانیا سومین کشوری است که اکنون پس از آمریکا و ایتالیا، بیشترین تعداد مبتلایان را دارد. در اسپانیا تاکنون ۸۵ هزار و ۱۹۵ نفر به ویروس کرونا آلوده شده‌اند و هفت هزار و ۳۴۰ نفر قربانی آن شده‌اند. این آمار بالای ابتلا و مرگ و میر، اسپانیا، کشور موزیک و رقص را که به شب‌های زنده‌اش معروف است، به تعطیلی و قرنطینه سراسری کشانده است.

در روزهایی که می‌توان «روزهای کرونایی» خواند، شکل همبستگی و همدلی انسان‌ها با یک‌دیگر در سراسر جهان دست‌خوش تغییر شد. اما همچنان این همدلی و همبستگی در شکل‌های بدیع آن است که می‌تواند دوای درد روزهای خانه‌نشینی به خاطر شیوع کرونا باشد. روایت آنچه مردم در مواجهه با بحران کرونا در هر نقطه از جهان تجربه می‌کنند، پُل ارتباطی مناسبی برای دیدن شباهت‌ها و تفاوت‌ها و ایجاد بیشتر همدلی است.

در این رابطه، «زمانه» با افرادی در کشورهای مختلف، از ایران و چین گرفته تا ایتالیا و اسپانیا، پرسش‌هایی در میان گذاشته است تا بحران کرونا را از نگاه شهروندان در نقاط مختلف جهان منعکس کند.

در گفت‌وگوی زیر،‌ ریما شیرمحمدی، مترجم ساکن اسپانیا، از همبستگی جامعه اسپانیا برای مقابله با ویروس کرونا و رعایت تدابیر و توصیه‌های دولت و پزشکان توسط شهروندان می‌گوید.

شیرمحمدی که اکنون بیش از ۱۶ روز است در قرنطینه به سر می‌برد، از تجربیاتش در این مدت نیز می‌گوید. به گفته او اگرچه مردم اسپانیا اعتماد چندانی به دولت و سیاستمداران ندارند و در مورد اطلاع‌رسانی و اقدامات پیشگیرانه دولت انتقادهای فراوانی در جریان است، اما دولت تدابیر و اقدامات موثری را برای کنترل و مقابله با این بحران اتخاذ کرده است.

لغو مهم‌ترین جشنواره‌ها در والنسیا از جمله فستیوال Las Fallas به دلیل شیوه ویروس کرونا.

■ فرزاد صیفی‌کاران: آیا به شفافیت اطلاع‌رسانی دولت اسپانیا در مورد شیوع ویروس کرونا اعتماد دارید؟

ریما شیرمحمدی، مترجم ساکن اسپانیا

ریما شیرمحمدی: من در شهر بارسلونا در کشور اسپانیا زندگی می‌کنم و فکر می‌کنم که هیچ‌کس انتظار یک بحران آن هم در یک مدت زمان کوتاه را نداشت. مردم هنوز در خیابان‌ها بودند با این که در خبر‌‌‌ها از ایتالیا و اتفاقات آن گفته می‌شد، امّا هنوز مردم باورشان نمی‌شد که این مسئله ممکن است در اسپانیا و در مدت کوتاهی این‌قدر همه‌جا را درگیر کند. اما باید دید چه کسی مسئول این بی‌اطلاعی‌ها بوده است. 

در نظرسنجی‌ای که اخیرا در یکی از رسانه‌های اسپانیا (minutos 20) منتشر شد، اعلام کردند که فقط هفت درصد اسپانیولی‌ها فکر می‌کنند که دولت در اطلاع‌رسانی شفاف بوده و در درجه اول دولت و بعد رسانه‌ها را مسئول این موضوع می‌دانند. 

شخصا فکر می‌کنم که الان هر گونه قضاوتی در مورد عملکرد دولت زود هنگام است، باتوجه به اینکه تنها دو ماه از اولین مورد ویروس کرونا گزارش شده و در این دو ماه رسیدیم به آماری که امروز به دست آوردیم که بیش از ۸۰ هزار و ۱۱۰ نفر بیمار که شش هزار و ۸۰۳ نفر (آمار مربوط به روز مصاحبه است) از این بیماران فوت کردند و دو هزار و ۶۳۶ نفر در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان تحت مداوا هستند.

البته این ارقام خیلی زیادی است و طبعا جامعه را خیلی ترسانده است. این ترس همچنین ناشی از عدم اعتماد مردم به کارهای انجام شده و تصمیمات گرفته شده توسط دولت است. برای مثال پدرو سانچز، نخست وزیر اسپانیا گفته بود که بیش از ۳۵۰ هزار تست ویروس کرونا در مناطق مختلف انجام شده در صورتی که در شبکه‌های اجتماعی مردم اعلام کردند که با رد درخواست انجام تست کرونا مواجه شده‌اند و دلیل آن هم کمبود تست بوده و به آنها گفته شده در خانه بمانند و در صورت وخامت حالشان می‌توانند با اورژانس تماس بگیرند. بنابراین مردم به درستی اظهارات دولت اطمینان ندارند. 

در سپتامبر سال گذشته گزارشی از سازمان ملل و بانک جهانی منتشر شد در مورد وجود خطر جدی برای ابتلا به یک بیماری همه‌گیر که باعث خواهد شد اقتصاد کشورها از بین برود و ایجاد هرج و مرج اجتماعی کند و در همان گزارش نیز اعلام کردند که یک میکروب بیماری‌زا هست که می‌تواند یا به صورت طبیعی ایجاد شود یا در آزمایشگاه‌ها به عنوان اسلحه بیولوژیکی تولید شود و از دولت‌ها و نهادها‌ی بین‌المللی خواستند که تدابیر لازم را برای جلوگیری از بحران لحاظ کنند. نخست‌وزیر سابق نروژ کسی بود که رئیس این گروه و امضاکننده این گزارش بود و در واقع اعلام کرد که این بیماری می‌تواند شبیه آنفولانزای اسپانیایی باشد که سال ۱۹۱۸ منجر به کشته شدن نزدیک به ۵۰ میلیون نفر شده بود. در همان گزارش هم اعلام کردند که هیچ دولتی آمادگی جلوگیری از این بحران را ندارد. این گزارش سپتامبر سال گذشته منتشر شد و از خودمان باید بپرسیم که دولت کشورهایی که در آن زندگی می‌کنیم با وجود دانستن تمام این موارد چرا اقدامی در جهت پیشگیری یا رفع بحران انجام ندادند. اقداماتی مانند افزایش تعداد تخت‌های بیمارستانی یا اتاق‌های بخش ویژه آی‌سی‌یو و چرا تدابیری در نظر گرفته نشده برای گذشتن از این بحران؟

البته بعضی از کشورها خودشان را به نحوی آماده کرده بودند، به همین علت سه پزشک در فرانسه از گروه پزشکی (19C) علیه دولت شکایتی مطرح کردند مبنی بر اینکه واکنش دولت دیر و ناکافی بوده و پزشک و تخت در بیمارستان‌ها به اندازه کافی نیست. با توجه به گزارش‌ها و هشدارهای منتشر شده در گذشته، دولت‌ها نمی‌‌توانند بگویند از امکان به وجود آمدن این بحران بی‌اطلاع بودند.

در اسپانیا با در نظر گرفتن وجود این بیماری در چین و بعد در ایتالیا، جشن‌های مهم شهرها بدون هیچ نوع هشداری به شرکت‌کنندگان برگزار شد. به عنوان مثال تظاهرات هشت مارس به مناسبت روز جهانی زن در ۷۳ شهر و با شرکت هزاران نفر برگزار شد. به همین علت در سه روز گذشته اولین شکایت علیه پدرو سانچز، نخست‌‌وزیر اسپانیا در دادگاه مادرید ثبت شده است. در این دادخواست آمده که نخست‌‌وزیر از روز ۳۰ ژانویه از خطر گسترش ویروس اطلاع داشته و با وجود اطلاع از این خطر، اقدام به جلوگیری از برگزاری تظاهرات روز زن نکرده است. 

جالب است اتحادیه اروپا که سیاست‌های سختگیرانه در ارتباط با پناهجویان و مهاجران دارد، خصوصا در ماههای گذشته حتی در  ارتباط با تعیین بودجه بهداشت شهروندان خود کوتاهی کرده و در حال حاضر نتیجه این کوتاهی را در کشورهای اروپایی می‌‌بینیم. در حال حاضر اما اذهان مردم بیشتر درگیر نگرانی در مورد پیشگیری از این بیماری است تا زیر سوال بردن نهادهای دولتی.

■ اقدامات دولت اسپانیا برای مقابله با ویروس کرونا را کافی و موثر می‌دانید؟ می‌توانید برخی از آنها را نام ببرید؟

_: درست ۱۰روز می‌گذرد از زمانی که دولت اسپانیا اعلام کرد وارد قرنطینه می‌شود و به طور موقت اعلام کردند که تا ۱۱ آوریل ادامه پیدا خواهد کرد. به نظر من مدیریت این قرنطینه تا به امروز در مواردی تا حدی مناسب بوده، ولی با کمی‌های بسیار زیاد. گروهی از شهروندان استان‌های کاتالونیا و بسک از ورود ارتش به برخی مناطق کشور انتقاد کردند. اگرچه به نظر می‌آید حضور ارتش برای کمک به کنترل رفت و آمد مردم با هدف جلوگیری از شیوع ویروس تا به امروز موثر بوده است، ولی در نظرسنجی «40dB» در ارتباط با همین موضوع در رسانه «La Vanguardi» که با هزار و ۴۰۰ اسپانیولی مصاحبه آنلاین کردند، ۸۰ درصد مصاحبه شوندگان اعلام کرده بودند با عملکرد دولت موافق و از دولت راضی هستند و این رضایت حتی در ارتباط با شهرداری‌ها بیشتر است.

به عنوان مثال در همین راستا دولت به انجام آزمایش‌های ۱۵ دقیقه‌ای در بیمارستان‌ها و مراکز پرخطر مثل خانه سالمندان در تمام کشور اقدام کرد؛ به علاوه تولید بیش از ۶۰۰ هزار پک آزمایشی توسط شرکت‌های اسپانیایی.

از جمله اقدامات دیگر، دولت دو هزار و ۸۰۰ میلیون یورو برای خرید وسایل بهداشتی برای بیمارستان‌ها اختصاص داد. همچنین اختصاص مکان‌هایی از جمله ساختمان‌هایی که قبلا برای نمایشگاه‌ها استفاده می‌‌شد و تبدیل آنها به مراکز بهداشتی برای کمک به بیمارستان‌هایی که به خاطر تعداد زیاد بیماران قادر به پذیرش بیشتر نیستد. ارائه کمک‌های مالی برای شرکت‌هایی که به خاطر شیوع بیماری مجبور به تعطیلی شدند که به بیکاری کارمندان برای بیش از سه ماه انجامید، بنابراین دولت درصدی از حقوق کارمندان را برای سه ماه آینده تقبل می‌‌کند.

از اقدامات دیگر دولت اسپانیا که به تازگی اعلام شده، مهلت پرداخت قسط خانه به صاحبان خانههایی که با وام بانکی خریداری شدند و به علت از دست دادن کار قادر به پرداخت وام خانه نیستند. همچنین لغو پرداخت هزینه‌های تامین اجتماعی توسط کارگران و اختصاص ۲۰درصد ثروت سالانه کشور برای کمک به بهداشت و صندوق کمک‌های اجتماعی، چرا که این بحران منجر به بحران اقتصادی شده است. تقبل هزینه آب، برق و گاز خانههایی که در آن افراد درآمدشان را از دست داده‌اند و تعیین بودجه ۳۰ میلیون یورویی برای کمک به پژوهشهای پزشکی، همچنین ایجاد شبکهای برای کمک به توزیع و پخش مواد غذایی برای بی‌خانمان‌ها و افراد مسن که در قرنطینه هستند.

البته فقط می‌توانیم اقدامات دولت در زمینه بهداشت را به وضوح ببینیم. با در نظرگرفتن گزارش IHS MARKIT پیش‌بینی می‌‌شود که این بحران به سقوط فعالیت‌های اقتصادی در منطقه یورو منجر شود و به پایین‌ترین حد از سال ۱۹۹۸ خواهیم رسید. بنابراین امیدوارم که دولت به تعهدات اقتصادی خود پای‌بند باشد.

■ واکنش مردم در محل زندگی شما چگونه است، آیا توصیه‌های پزشکی لازم را رعایت می‌کنند؟ فضای عمومی به چه صورت است؟ آیا ترس و استرس وجود دارد؟

_: من در یک منطقه مرکزی بارسلونا زندگی می‌کنم و طبعأ رفت و آمد و شلوغی زیادی دارد. البته روزهای اول پلیس جریمه‌ای بین ۱۰۰ یورو تا ۶۰۰ هزار یور برای عابرین یا خودروهایی با بیش از یک سرنشین که بدون عذر موجه از خانه خارج شده‌‌اند، در نظر گرفت. مردم هشدار‌ها را جدی گرفتند و توصیه‌های بهداشتی را رعایت می‌‌کنند و از دستکش برای خرید استفاده می‌‌کنند و به هم‌دیگر هم گاهی با طنز تذکر می‌‌دهند که فاصله را رعایت کنیم و این نشان می‌‌دهد که سطح آگاهی مردم بالاست.

فضای عمومی و نظر‌سنجی‌ها نشان می‌‌دهند اسپانیولی‌‌ها مطمئن هستند از این بیماری جلوگیری خواهد شد. یعنی در واقع این توانایی را در کادر پزشکی کشور می‌‌بینند که می‌‌توان شیوع این بیماری را مهار کرد گرچه بیش از ۹۰ درصد مردم بنا بر نظرسنجی‌ای که قبلا اشاره کردم بسیار نگران هستند و بیش از ۴۰ درصد فکر می‌‌کنند سال‌ها طول خواهد کشید تا کشور از لحاظ اقتصادی روی پای خودش بایستد و در واقع نگرانی بیشتر در ارتباط با اوضاع اقتصادی بعد از این بحران است.

گرچه اسپانیولی‌ها اعتماد چندانی به سیاستمدارها ندارند، اما هشدارهای کادر پزشکی را جدی می‌‌گیرند و همچنان اعتقاد دارند که می‌‌توانند با اتکا به خودشان و جامعهای که همبسته است از این بحران عبور کنند و نه با اتکا به دولت و سیاستمداران. با افزایش روزافزون تعداد بیماران و با در نظر گرفتن اظهارات سخنگوی دولت در این هفته، شاهد افزایش این تعداد خواهیم بود. نگرانیها از عدم رسیدگی درست به افراد بیمار هم بیشتر شده است.

در اسپانیا شرایط به گونه‌ای است که جنازه افرادی که بر اثر کرونا فوت کرده‌اند را چه خانواده‌ها بخواهند و چه نخواهند می‌سوزانند. حتی افراد زیادی که فوت کرده‌اند فقط به خانواده آنها اطلاع داده‌اند که فوت کرده، اما خانواده دیگر نمی‌دانند که جنازه‌اش کجاست و کجا باید دنبالش بگردند و این باعث اعتراض خیلی‌ها شده است.

■ اگر در قرنطینه به سر می‌برید، از تجربیاتتان در روزهای قرنطینه بگویید. چگونه آن را سپری می‌کنید؟ تجربه قرنطینه برای شما به چه معناست در جهانی که تا قبل از شیوع ویروس کرونا، دهکده جهانی خوانده می‌شد؟

_: بیش از ۱۶ روز از قرنطینه می‌گذرد و من روزها را با مطالعه و یک دوره آنلاین یوگا و دو کلاس به صورت آنلاین که برای دوستان علاقهمند تشکیل دادم، می‌گذرانم و سعی می‌کنم کارهای عقب مانده را به اتمام برسانم. همچنین در تیمی هستم از همسایهها که برای کمک به کسانی تشکیل شده که به علت کهولت سن قادر به خرید مایحتاج روزانه نیستند. با افزایش تعداد بیماران، اپلیکیشنی طراحی شد که به وسیله آن افراد مسن می‌‌توانند اقلام مورد نیاز خود را سفارش داده و با رعایت بهداشت دریافت کنند.

ویدئویی در شهر پامپلونا: یک مادر و دختر هر روز ساعت شش بعدارظهر دی‌جی می‌شوند و همسایه‌ها را به رقص دعوت می‌کنند. (ویدئو ارسالی از ریما شیرمحمدی)

قرنطینه فرصت خوبی بود برای یادآوری اهمیت در کنار هم بودن. انسان یک موجود اجتماعی‌ است و دوستی با هم‌نوعان خود یک ضرورت حیاتی است، ولی حتی با وجود شبکه‌‌های مختلف اجتماعی، باز هم کمبود تعاملات اجتماعی به نوعی که قبل از قرنطینه بود، کاملا حس می‌‌شود.

■ اگر خانواده شما در ایران زندگی می‌کنند، چه نگرانی‌هایی درباره آنها برای شما وجود دارد و چگونه با آن مقابله می‌کنید؟

_: در ایران هم فامیل دارم و هم دوستان خوبی که نگرانشان هستم، چرا که می‌دانم امکانات و تجهیزاتی که بیمارستان‌های ایران دارند بسیار ضعیف است، به ویژه نگران دوستانم که به علت فعالیت‌‌های مدنی، محیط زیستی یا اعتقاد مذهبی‌شان مثل دوستان بهایی (بهنام اسکندریان و نگین قدمیان) در زندان هستند و متاسفانه دولت با وجود شرایط کنونی اجازه مرخصی به آنها نمی‌‌دهد. قابل ذکر است که کمیساریای عالی حقوق بشر از دولت‌‌ها می‌‌خواهد اکنون به عنوان بخشی از تلاش‌‌های جهانی برای مهار این بیماری و جلوگیری از شیوع ویروس بین افراد دربند، کسانی را که مرتکب جرم‌‌های خطرناک نشده‌اند یا قسمت زیادی از حکم‌‌شان سپری شده است، آزاد کنند. نمی‌‌توانم بگویم فقط نگران فامیل و دوستانم هستم. من نگران همه هموطنانم هستم. 

با دوستان و فامیل در ایران در تماس هستم. صحبتم درباره برنامه‌های روزانه است و شخصا سعی می‌‌کنم صحبتم مثبت باشد و به دنبال تأثیرات مثبت این دوران اینکه گرچه بحرانی بسیار سخت است، ولی جنبه‌های خوبی هم داشته. مثل همبستگی بین افراد، کاهش در آلودگی هوا و اقدامات بشردوستانه کشورها برای کمک به هم‌‌دیگر. فکر می‌‌کنم ناخودآگاه عادت کرده‌ایم به پررنگ کردن موارد منفی یک موقعیت، ولی فکر می‌‌کنم که در صحبت با دوستان و فامیل در ایران که شرایط زندگیشان سخت است باید تلاش کنم که صحبتهایم امیدوارانه باشد. همچنان بر این اعتقاد هستم که وظیفه ما این است که فعالانه به دنبال ایجاد بهبودی در شرایط زندگی مردم باشیم. مثل خیلی از هموطنان خودمان در ایران که تا آنجا که می‌‌توانند حتی با شرایط خیلی سخت به هم‌‌دیگر کمک می‌‌کنند. شاید به این شکل بتوانیم با ناامیدی و نگرانی از بحران، مقابله کنیم.

■ همبستگی جامعه برای مقابله با این بحران را چگونه می‌بینید؟ پیشنهاد شما برای همدلی همگانی در زمان بحران شیوع ویروس کرونا چیست؟

_: همبستگی جامعه اسپانیا از روز اول قرنطینه قابل توجه بوده. هر شب ساعت هشت همه از پنجره خانه‌هایشان با دست زدن از کادر پزشکی بیمارستان‌ها قدردانی می‌‌کنند. جالب است این تشویق تا جایی ادامه می‌‌یابد که صدای کودکان شنیده می‌‌شود که به دوستان خود از پنجره شب به‌خیر می‌‌گویند. 

یکی از پزشکان از طریق رسانه‌های اجتماعی از مردم درخواست می‌‌کند که با فرستادن نامه به یک آدرس ایمیل [email protected] به بیماران بستری شده قوت قلب بدهند. در عرض ۴۸ ساعت بیش از ۷۴ هزار ایمیل دریافت کردند که با جمله «دوست عزیزی که در بیمارستان هستی، نمی‌‌شناسمت ولی ...» شروع می‌‌شد.

ویدئویی که عزم و تلاش کادر درمانی اسپانیا و ارتش و آتش‌نشان‌ها را برای مقابله با ویروس کرونا نشان می‌دهد، با این مضمون: «با هم بر ویروس غلبه خواهیم کرد.»

در یک محله بارسلونا گروهی تشکیل می‌‌شود و این گروه در کانال تلگرام خودش فعالیت‌هایی را به همسایه‌های آن منطقه پیشنهاد می‌‌دهد. به عنوان مثال یک‌شنبه روز موزیک در بالکن بود و از تمام کسانی که سازی بلد بودند خواسته شد از ۱۱ صبح تا دو بعدازظهر از بالکنها یا پنجرهها ساز بزنند که باعث دلگرمی همسایه‌ها شود.

روز دوم قرنطینه، همسایه‌ها کاغذی در ساختمانشان پخش کردند که اگر کسی نیاز به کمک دارد و نمی‌‌تواند برای خرید بیرون برود، لیستی از اقلام مورد نیاز تهیه کرده آن را پشت در بگذارد و همسایه‌های دیگر برایش تهیه می‌‌کردند و این خیلی حس همبستگی و اتحاد ایجاد کرد بین همسایه‌ها.

همچنین عده‌ای از خیاطان، روزانه ماسک‌‌هایی آماده می‌‌کنند برای اهدا به بیمارستان‌ها –این اقدام را از ارتش هم می‌‌بینیم– و روزی حداقل ۵۰۰ ماسک می‌‌دوزند و به مراکز بهداشتی اهدا می‌‌کنند و برندهای لباس اسپانیا هم شروع کردند به همکاری با آنها. 

ایجاد همبستگی در این دوران قرنطینه بسیار موثر خواهد بود برای دوران بحران اقتصادی که در آن جامعه باید به دنبال فشار بیشتر به دولت برای کسب مزایا و حقوق خود باشد، چرا که در دوران قرنطینه همه از هم دور هستند و به نظر می‌‌آید که کار کردن در این شرایط بسیار سخت است ولی در اغلب جوامع این موضوع صادق نیست و اجتماع راهی پیدا کرده برای همبستگی بیشتر. 

جالب است یادآور شویم بهترین دوران همکاری شکسپیر با نویسندگان دیگر در زمان تعطیلی تئاترها به دلیل شیوع طاعون بود. مثال دیگر را از نیوتون می‌‌توان زد که تاریخ فیزیک را در دوران قرنطینه تغییر داد.

قبل از ایجاد بحران کووید-۱۹، اروپا مرزهایش را به روی پناهجویان بست و در اکثر کشورهای اروپا احزاب ملیگرا به قدرت رسیدند. بحرانی که امروز شاهدش هستیم نیازمند راه‌حل جهانی و همبستگی بین کشورهای دنیاست. از جمله این همبستگیها  گروهی از پزشکان کوبایی بودند که داوطلبانه برای کمک به ایتالیا رفتند و کمک‌هایی که چین به کشورهای مختلف جهان کرد یا حتی کمک‌‌هایی به ایران از طریق سازمان پزشکان بدون مرز.

وجود این بحران یادآور این شد که ما بدون همبستگی در جامعه چه‌قدر می‌‌توانیم شکننده و ضعیف باشیم. به نظر من این دورانی است مثل تمام ایستها و توقفها و فرصت عالی و خوبی است برای یک تحول یا حتی یک خانه‌تکانی اجتماعی.

در همین زمینه:

اکثریت پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه: مشکل اصلی در مقابله با کرونا «پنهانکاری و دروغگویی»‌ است