مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ایران در گزارشی با برشمردن نقص‌ها، پیامدهای نامطلوب و موانع اجرایی طرح «رفع انحصار از زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی کشور»، خواهان رد آن شده است. افزودن زبان چینی به برنامه درسی مدرسه‌ها دیگر پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها است.
در نتیجه‌گیری گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که دوشنبه ۱۳ آبان منتشر شد، آمده است: «با توجه به مغایرت‌های حقوقی، قانونی و نتایج ارزیابی کارشناسی طرح، رد کلیات آن پیشنهاد می‌شود».
۵۷ نماینده مجلس ۳ مهر ۱۳۹۸ طرح یک فوریتی رفع انحصار از زبان انگلیسی را پیشنهاد دادند. قرار است در هفته جاری در کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری چندین طرح از جمله رفع انحصار از زبان انگلیسی در نظام آموزش همگانی به بحث گذاشته شود.
بر اساس این طرح که با انتقادهای گسترده کارشناسان آموزشی و کاربران فضای اجتماعی روبرو شد، آموزش همگانی زبان انگلیسی در برنامه درسی «جنبه اختیاری» خواهد داشت و همزمان آموزش و پرورش باید شرایط آموزش دیگر زبان‌های خارجی به صورت اختیاری را فراهم کنند.
در صورت اجرای طرح، دانش‌آموزان برای یادگیری زبان انگلیسی باید به آموزشگاه‌های آزاد مراجعه کنند و دانش‌آموزانی که با هدف مهارت‌آموزی و ورود سریع به بازار کار مسیر تحصیل در شاخه‌های کار و دانش و فنی و حرفه‌ای را انتخاب کردند، به باور پیشنهاددهندگان طرح لازم نیست با زبان انگلیسی آشنا باشند.
دلیل مخالفت مرکز پژوهش‌های مجلس چیست؟
طرح رفع انحصار از زبان انگلیسی انتقاد کارشناسان حوزه آموزش، مدرسان زبان انگلیسی و بسیاری از کاربران اینترنتی را به همراه داشت. طرح در حالی از سوی مجلس تدوین شد که وزارت آموزش و پرورش از وجود آن اظهار بی‌اطلاعی کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس، دیگر مخالف طرح رفع انحصار از آموزش زبان انگلیسی، در گزارش اخیر خود به پنج پیش‌فرض نهفته در طرح نمایندگان اشاره و آنها را باطل اعلام می‌کند.
تبار ایده این طرح به علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی بازمی‌گردد. خامنه‌ای در دیدار با شماری از معلمان به مناسبت روز معلم در اردیبهشت ۹۵ گفته بود: «این اصرار بر ترویج زبان انگلیسی در کشور ما یک کار ناسالم است… چرا زبان‌های دیگر را در مدارس به‌عنوان درس زبان معیّن نمی‌کنند؟ چه اصراری است؟ این میراث دوران طاغوت است… زبان های کشورهای پیشرفته‌ی شرقی هم زبان بیگانه است، این ها هم زبان علم است».
پس از آن بود که شورای عالی آموزش و پرورش از ممنوعیت تدریس زبان انگلیسی در سطح آموزش ابتدایی خبر داد.
▪️ پیش‌فرض‌های کاذب طرح
پیش‌فرض اول، «انحصار آموزش زبان انگلیسی» در نظام آموزش همگانی ایران، درست نیست، چرا که از یک سو، سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، آموزش زبان‌های خارجی مختلف در بخش «انتخابی» را در خود دارد و از سوی دیگر، دو مصوبه ۵۶۳ و ۶۷۸ شورای عالی آموزش و پرورش ــ به ترتیب در سال‌های ۱۳۷۲ و ۱۳۸۱ ــ برای فراهم کردن امکان تدریس پنج زبان غیرانگلیسی (آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیولی و روسی) سیاست‌گذاری کرده است.
پیش‌فرض دوم و سوم، عدم ضرورت آموزش زبان خارجی به دانش‌آموزانی است که به تحصیلات دانشگاهی نخواهند پرداخت یا در فنی‌و‌حرفه‌ای و کارودانش ادامه تحصیل می‌دهند. اما نویسندگان گزارش مرکز پژوهش‌ها نظام آموزش و پرورش عمومی را «دارای کارکردهای مهمی همچون جامعه‌پذیری افراد، نهادینه کردن ارزش‌ها و باورها، ….» توصیف کرده اند که آموزش زبان انگلیسی در تحقق آنها اثر گذار است؛ و هنرآموزان فنی‌و‌حرفه‌ای و کارودانش، به باور نویسندگان گزارش، برای آشنایی با فناوری و تجهیزات به زبان انگلیسی نیاز دارند.
پیش‌فرض چهارم افت تحصیلی دانش‌آموزان به دلیل آموزش زبان انگلیسی است که مرکز پژوهش‌ها آن را ادعایی بدون پشتوانه خوانده که تا کنون درباره آن پژوهشی صورت نگرفته است.
پیش‌فرض پنجم موفقیت کمتر آموزش عمومی زبان خارجی نسبت به آموزشگاه‌های آزاد است که مرکز پژوهش‌ها آن را راه‌حل ضعف عملکردی آموزش و پرورش در آموزش زبان خارجی نمی‌داند و خواهان اصلاحات در نظام آموزش همگانی ایران است.
▪️ موانع اجرایی طرح
مرکز پژوهش‌ها در نهایت چندین مانع اجرایی را در برابر تحقق طرح رفع انحصار از زبان انگلیسی ذکر می‌کند.
از میان این موانع می‌توان به آماده نبودن محتوای درسی، فقدان نیروی انسانی کافی، عدم تقاضا (یا استقبال) از سوی دانش‌آموزان و خانواده‌ها برای آموزش دیگر زبان‌ها به جز انگلیسی اشاره کرد.
پیشنهادهای مرکز پژوهش‌ها چیست؟
مرکز پژوهش‌ها با اشاره به سخنان علی خامنه‌ای درباره تدریس زبان‌های شرقی، پیشنهاد افزودن زبان چینی به برنامه مدرسه‌ها را ارائه داده است.
این مرکز همچنین توصیه کرده که به دانش‌آموزان و خانواده‌ها درباره امکان آموزش زبان‌های متنوع در آموزش و پرورش بر اساس مصوبه‌های ۵۶۳ و ۶۷۸ اطلاع‌رسانی شود.
نویسندگان پژوهش همچنین خواسته‌اند که شیوه‌نامه‌ای برای اجرای برنامه آموزش زبان‌های خارجی غیرانگلیسی تدوین و به اداره‌های کل آموزش و پرورش ابلاغ، و محتوای درسی برای چنین آموزشی تهیه شود.