در حاشیه پنجمین نشست سه‌جانبه سران ترکیه، ایران و روسیه در مورد سوریه، حسن روحانی با رجب طیب اردوغان دیدار کرد. گفت‌وگوها در این دیدار تحت تأثیر رویدادها و تنش‌های منطقه قرار داشت. روحانی از حفظ تأمین امنیت خلیج فارس توسط کشورهای منطقه حمایت کرد و حضور آمریکا را عاملی بر افزایش تنش دانست.

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه
حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه

پنجمین نشست سه‌جانبه سران ایران، ترکیه و روسیه درباره وضعیت سوریه دوشنبه ۲۵ شهریور / ۱۶ سپتامبر در آنکارا با حضور حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور برگزار خواهد شد.

در حاشیه برگزاری این نشست رهبران سه کشور جداگانه با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند.

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، رضا اردکانیان وزیر نیرو، امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی، عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی ایران و محمد فرازمند سفیر ایران در آنکارا در این سفر روحانی را همراهی کرده‌اند.

حسن روحانی در دیدار با رجب طیب اردوغان از مواضع ترکیه در برابر تحریم‌های آمریکا علیه ایران قدردانی کرد و با اشاره به تحولات منطقه خلیج فارس گفت: «جمهوری اسلامی ایران خود را موظف به تأمین امنیت آبراه‌های منطقه‌ای می‌داند.»

او افزود: «امنیت آبراه‌های منطقه صرفاً باید توسط کشورهای ساحلی تأمین شود و حضور نیروهای آمریکایی و دعوت آن‌ها از سایر کشورها برای حضور در منطقه تنها موجب افزایش مشکلات و تنش‌های موجود خواهد بود.»

ائتلاف دریایی آمریکا برای حفظ امنیت تنگه هرمز با همکاری بریتانیا، استرالیا و بحرین پنج‌شنبه ۷ شهریور / ۲۹ اوت، رسماً مأموریت خود در خلیج فارس را آغاز کرد. این ائتلاف پس حملاتی به چند نفتکش در آب‌های عمان، توقیف نفتکش بزرگ «گریس ۱» (بعد با نام «آدریان دریا ۱») متعلق به ایران، از سوی بریتانیا و دولت جبل الطارق به ظن انتقال نفت ایران به سوریه، و سپس توقیف نفتکش «استینا ایمپرو» بریتانیا در تنگه هرمز در تاریخ ۲۸ تیر / ۱۹ ژوئیه توسط سپاه پاسداران شکل گرفت.

روحانی در دیدار با اردوغان بدون اشاره به حملات شیعیان حوثی یمن به تأسیسات نفتی عربستان سعودی، به وضعیت یمن اشاره کرد و با بیان این‌که «حملات به یمن نتیجه محاسبات اشتباه و آدرس‌های غلط آمریکاست»، گفت: «همه باید تلاش کنیم تا با مشارکت سازمان ملل متحد، ثبات و آرامش به یمن بازگردد.»

شنبه گذشته، ۲۳ شهریور، انصارالله یمن با چندین پهپاد به تأسیسات نفتی بقیق و میدان نفتی خریص در عربستان سعودی حمله کردند. تولید بیش از نیمی از نفت خام عربستان متوقف شد. حوثی‌های یمن مسئولیت این حمله پهپادی را پذیرفته‌اند و اعلام کرده‌اند که در آینده حملات بیشتری در عمق خاک عربستان انجام می‌دهند. یک مقام ارشد آمریکایی که نام او معلوم نیست یکشنبه ۲۵ شهریور در گفت‌وگو با شبکه خبری ای‌بی‌سی ادعا کرد ایران با ۱۰ موشک کروز و با بیش از ۲۰ پهپاد از خاک خود به تأسیسات نفتی عربستان حمله کرده است. اتحادیه اروپا، چین و روسیه اما نسبت به هرگونه قضاوت عجولانه هشدار داده‌‌اند.

اردوغان نیز در دیدار با روحانی گفت: «تحریم‌های آمریکا علیه ایران غیرسازنده است و از نظر دولت ترکیه حفظ برجام به‌عنوان نماد مهم موفقیت گفت‌وگو و دیپلماسی از اهمیت اساسی برخوردار است.»

رئیس‌جمهوری ترکیه تأکید کرد که «ایران و ترکیه در روزهای سخت در کنار هم ایستاده و خواهند ایستاد».

پس از دیدار روحانی و اردوغان نشست بین هیئت‌های بلندپایه دو کشور به ریاست اردوغان و روحانی در در کاخ چانکایا در آنکارا برگزار شد.

در این نشست، مولود چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه، خلوصی آکار وزیر دفاع، رخسار پکجان وزیر تجارت، بکر پاکدیمرلی وزیر کشاورزی و جنگلداری، برات آلبایراک وزیر دارایی و خزانه‌داری، فاتح دونمز وزیر انرژی و منابع طبیعی ابراهیم کالین سخنگوی نهاد ریاست جمهوری، فخرالدین آلتون رئیس دفترارتباطات ریاست جمهوری ترکیه و همچنین دریا اورس سفیر ترکیه در تهران شرکت داشتند.

امنیت سوریه

روحانی و اردوغان در دیدار خود به موضوع سوریه نیز اشاره کردند. حسن روحانی همکاری سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه را موجب «امنیت بیشتر» در سوریه دانست و گفت: «باید به دولت سوریه برای مبارزه با باقیمانده تروریست‌ها به‌ویژه منطقه ادلب و شرق فرات کمک کرد و همکاری‌ها تا ریشه‌کن شدن تروریست در منطقه ادامه یابد.»

در حالی که ایران و روسیه با کمک به بشار اسد، رهبر سوریه برای به‌دست گرفتن کنترل بیشتر بخش‌های از دست‌رفته در جنگ طولانی حمایت می‌کنند، ترکیه از جناح‌های مختلف شورشیان پشتیبانی کرده است.

با تثبیت فزاینده موقعیت اسد، تمرکز آنکارا برای جلوگیری از هجوم گسترده پناهندگان ادلب به شمال غربی سوریه تغییر کرد.

همچنین مسئله شرق فرات برای ترکیه مهم است. این کشور قصد دارد مانع از تمرکز کردها در این منطقه شود.

در ادلب، ترکیه از یک سال پیش ۱۲ پست ناظر برای اجرای توافق با روسیه به‌منظور ایجاد منطقه عاری از تنش مستقر کرده تا مانع از تهاجم نیروهای دولتی سوریه در مقیاس بزرگ شود اما به‌نظر می‌رسد هنگامی که نیروهای سوریه ماه گذشته پیشروی کردند این پست‌ها به‌طور فزاینده‌ای مورد تهدید قرار گرفته‌اند. ماه گذشته نیروهای دولتی سوریه، شورشیان و یک پست ترکیه را محاصره کردند. ترکیه اعلام کرد که این اقدام تهدیدی علیه امنیت ملی این کشور است. کمی بعد اردوغان و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در مسکو از عادی‌ کردن شرایط در این منطقه سخن گفتند. با این حال، حملات به‌رغم روابط نزدیک سران دو کشور ادامه یافت.

در پایان ماه آوریل نیروهای دولتی سوریه با پشتیبانی روسیه حملات استراتژیک خود را به شمال غرب سوریه آغاز کردند. سازمان ملل گفته است دست‌کم ۵۰۰ هزار نفر آواره شده و در مرزهای ترکیه مستقر شده‌اند.

اردوغان در دیدار با روحانی نتایج همکاری‌های سه جانبه ترکیه با ایران و روسیه «برای ثبات و امنیت سوریه و منطقه» را «بسیار خوب» توصیف کرد و گفت: «توافقات سه کشور از تراژدی انسانی در مناطق مختلف جلوگیری کرده است.»

او اظهار امیدواری کرد که در نشست سه‌جانبه آنکارا و با تکمیل توافقات نشست قبلی در سوچی، «ثبات و امنیت هر چه سریع‌تر در منطقه و به‌ویژه ادلب حاکم شود».

بیشتر بخوانید:

هشدارها نسبت به قضاوت عجولانه درباره حمله به عربستان