بیژن روحانی − از سال ۲۰۰۶ چین به بزرگترین تولید کننده گاز دی اکسید کربن در جهان تبدیل شده است. با این حال سرانه تولید گاز دی اکسید کربن توسط هر فرد چینی تقریبا برابر و یا همچنان اندکی کمتر از سرانه تولید این گاز توسط فردی در یکی از کشورهای توسعه یافته در اروپاست.
میزان کلی انتشار گاز دی اکسید کربن در یک کشور و همچنین سرانه انتشار این گاز توسط جمیعت یک کشور، یکی از عوامل مهمی است که در حفظ محیط زیست و توسعه پایدار موردتوجه قرار می‌گیرد. برپایه این آمارها، کشورها باید متعهد به کاستن از میزان انتشار گاز دی اکسید کربن شوند. بنابراین میزان انتشار گاز دی اکسید کربن یا سیاست‌های اعمال شده برای کنترل آن، می‌تواند نشان دهنده مسئولیت پذیری کشورهای مختلف نیز باشد. اما این اعداد و ارقام همیشه مورد بحث بوده و بسیاری از کشورها از پذیرفتن آن سرباز می‌زنند.
تراکم ماشین و دودزدگی
نکته نگران کننده در مورد چین آن است که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در چین به سرعت در حال رشد است و حتا ممکن است از آمار اعلام شده نیز بیشتر باشد. این احتمال مطرح شده است که میزان واقعی تولید این گازها در چین در حدود ۲۰ درصد بیشتر از آن چیزی باشد که در آمارهای رسمی نشان داده می‌شود.
جدیدترین تحقیقی که به طور مشترک توسط موسسه هلندی BPL و مرکز تحقیقات مشترک کمیسیون اروپا JRC انجام شده است، نشان می‌دهد سرانه تولید و انتشار گاز دی اکسید کربن در چین در سال ۲۰۱۱ در حدود ۹ درصد رشد داشته است و اکنون به بیش از 7.2 (هفت و دو دهم) تن برای هر فرد در طول سال رسیده که تنها اندکی کمتر از میانگین آن در اروپا، یعنی 7.5 تن برای هر فرد در سال است.این میانگین در آمریکا همچنان بسیار بالاتر است و برای هرفرد به رقمی در حدود17.3 تن در سال می‌رسد. نتایج این تحقیق روز چهارشنبه هجدهم ژوييه برابر با ۲۸ تیرماه اعلام شده است.
با این حال مجموع گاز دی اکسید کربن تولید شده در چین در حدود هشتاد درصد بیشتر از مجموع تولید و انتشار این گاز در آمریکاست. این تحقیق جدید نشان می‌دهد میزان تولید گاز دی اکسید کربن سال گذشته در اروپا و ژاپن به ترتیب ۳ و ۲ درصد کاهش یافته است اما در کشورهای در حال رشد مانند هند با افزایش ۶ درصدی رو به رو بوده است.
مطابق این تحقیق جدید در بسیاری از کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه OECD، به دلیل رکود اقتصادی و همچنین قیمت بالای سوخت‌های فسیلی، میزان انتشار دی اکسید کربن در حال کاهش است. اما در کشوری مانند چین به دلیل رشد اقتصادی و به خصوص به خاطر میزان ساخت و ساز فراوان، انتشار دی اکسید کربن به سرعت در حال رشد است.
با این حال این تحقیق مانند اکثر تحقیقات دیگری که تاکنون در مورد میزان انتشار گاز دی اکسید کربن صورت گرفته تنها بر میزان مصرف سوخت‌های فسیلی متمرکز بوده است. مطابق نتایج دیگری که توسط یک کمیسیون تحقیقی در بریتانیا انجام گرفته است، برای محسابه گاز دی اکسید کربن فقط در نظر گرفتن میزان مصرف سوخت‌های فسیلی کافی نیست، بلکه باید به عنوان مثال میزان صادرات و واردات کالا را نیز به عنوان یکی از عوامل تولید کننده گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفت. حدود یک پنجم از میزان گاز دی اکسید کربن که در چین تولید می‌شود، به دلیل تولید بالای کالاهای صادراتی است.
از سوی دیگر عامل مهمی که در این تحقیق نادیده گرفته شده است میزان سفرهای بین المللی است که می‌تواند عامل انتشار ۳ درصد از کل دی اکسید کربن در دنیا باشد. مبداء این سفرها به طور عمده کشورهای ثروتمند وتوسعه یافته است. به همین دلیل هنوز سرانه تولید گاز دی اکسید کربن در اروپا بالاتر از سرانه تولید این گاز در چین قرار دارد.
از سوی دیگر کشورهای اروپایی و آمریکایی در گذشته میزان دی اکسید کربن بسیار بیشتری تولید کرده‌اند که تاثیرات آن برجای مانده و باعث گرم شدن آب و هوای زمین شده است. چین در دهه‌های اخیر به صف تولید کنندگان بزرگ گاز دی اکسید کربن پیوسته است.
با این حال نکته نگران کننده در مورد چین آن است که میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در چین به سرعت در حال رشد است و حتا ممکن است از آمار اعلام شده نیز بیشتر باشد. این احتمال مطرح شده است که میزان واقعی تولید این گازها در چین در حدود ۲۰ درصد بیشتر از آن چیزی باشد که در آمارهای رسمی نشان داده می‌شود. با در نظر گرفتن تمام این عوامل، مشخص کردن سهم کشورهای مختلف در تولید و انتشار گازهای گلخانه‌ای بحثی پیچیده و البته مناقشه برانگیز شده است.
در یک نگاه کلی، در حال حاضر میزان کل انتشار گاز دی اکسید کربن حاصل از سوخت‌های فسیلی و همچنین تولید سیمان در جهان ۳ درصد رشد داشته است. این رشد نشان دهنده آن است که تلاش‌های صورت گرفته برای متعهد کردن کشورها به کاستن از میزان انتشار این گاز ناموفق بوده و نتوانسته تاثیر مثبتی برجای بگذارد. اگر میزان انتشار این گاز با همین نرخ افزایش یابد، آن‌گاه امید برای محدود نگاه داشتن گرم شدن کره زمین تا حد دو درجه سانتیگراد بسیار کم‌رنگ‌تر خواهد شد.