امیدها بار دیگر برای حل بحران یمن، بزرگ‌ترین بحران انسانی جهان معاصر زنده شده است، اما ظاهراً به عنوان بخشی از مذاکرات تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا. بنا بر گزارش‌ها، آمریکا به دنبال مذاکره مستقیم با حوثی‌های یمن است.
مذاکرات مخفیانه آمریکا و حوثی‌ها
دو منبع آگاه به روزنامه آمریکایی «وال‌استریت ژورنال» خبر داده اند که واشنگتن در حال آماده‌سازی برای آغاز مذاکرات مستقیم با گروه «انصارالله» یمن، گروهی از شبه‌نظامیان شیعه حوثی این کشور است.
به گفته این منابع، ایالات متحده می‌خواهد عربستان را به مشارکت در مذاکرات مخفی در عمان با رهبران حوثی تشویق کند. هدف دستیابی به توافق آتش‌بس است.
وال‌استریت ژورنال ۱۵ مرداد نیز گزارش داده بود که عربستان در حال بررسی گزینه مذاکره مستقیم با حوثی‌ها است.
این نخستین بار است که دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده و حوثی‌ها یک کانال ارتباطی جدی برقرار کرده‌اند.
رسانه‌های رسمی ایران نیز به نقل از خبرگزاری‌های آلمانی نوشته اند که کریستوفر هنزل، سفیر ایالات متحده در یمن مسئولیت رهبری مذاکرات را برعهده خواهد داشت.
جنگ چهارساله در یمن پس از تصرف صنعا، پایتخت به دست حوثی‌ها، برکناری عبد ربه منصور هادی، رئیس‌جمهوری و مداخله نظامی ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی و امارات متحده عربی آغاز شد.
جمهوری اسلامی حامی حوثی‌ها است.
اما این نخستین‌باری نیست که واشنگتن به دنبال پایان جنگ یمن است. چندماه پس از آغاز مداخله نظامی ائتلاف عربی در یمن، نمایندگان بلندمرتبه‌ای از دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا به صورت مخفیانه با رهبران حوثی‌ها در عمان مذاکره کردند. هدف آنها آزادی زندانیان آمریکایی در دست حوثی‌ها و دستیابی به آتش‌بس بود.
نمایندگان آمریکا دسامبر گذشته نیز در سوئد با نمایندگان حوثی‌ها دیدار کرده بودند اما این دیدارها در چارچوب مذاکرات صلح یمن به هدایت سازمان ملل بود.
این مذاکرات به یک توافق آتش‌بس انجامید اما نه ائتلاف عربی و نیروهای دولت به‌رسمیت‌شناخته یمن به آن وفادار ماندند و نه حوثی‌ها.
مذاکرات حوثی‌ها و غرب در تهران
همزمان حوثی‌ها تلاش‌های دیپلماتیک خود را افزایش داده اند.
چندی پیش محمد عبدالسلام، سخنگوی انصارالله یمن به تهران سفر کرد و ۲۲ مرداد با علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی دیدار کرد.
راب مک‌آیر، سفیر بریتانیا در تهران چند روز بعد از دیدار سفیران آلمان، فرانسه، ایتالیا و خود با هیأت اعزامی حوثی‌ها خبر داد.
۲۶ مرداد نشست سه‌جانبه بین ایران، حوثی‌ها و سفیران کشورهای اروپایی موسوم به E4 در وزارت خارجه ایران برگزار شد.
نتیجه دیدار تأکید بر فرآیند صلح استکهلم به عنوان مقدمه‌ای برای دستیابی به آتش‌بس بود.
نقش امارات؟
پیش از انتشار خبر مذاکرات سری واشنگتن و حوثی‌ها، گزارش‌هایی در رسانه‌های رسمی ایران از مذاکرات مخفیانه مشابهی بین امارات و حوثی‌ها در مسقط عمان منتشر شده بود.
بر اساس این گزارش‌ها، خالد بن محمد ال نهیان، رئیس دستگاه اطلاعاتی امارات و محمد بن سلطان، سفیر امارات در مسقط با عبدالسلام دیدار کرده بودند.
امارات که از ابتدای ژوئن سال جاری عقب‌نشینی نیروهایش از یمن را آغاز کرد، در هفته‌های اخیر با حمایت از جدایی‌طلبان جنوب بازی جنگ یمن را تغییر داده بود.
جدایی‌طلبان جنوب مناطق استراتژیک جنوب یمن، از جمله عدن و استان ابین و بخش‌هایی از استان نفت‌خیز شبوه را از کنترل نیروهای وفادار به عبد ربه منصور هادی در ابتدای این ماه میلادی خارج کرد.
گروه شبه‌نظامی جدایی‌طلب موسوم به نیروی برتر بخشی از شورای انتقالی جنوب یمن است و تحت حمایت امارات متحده عربی قرار دارد.
خامنه‌ای در دیدار با عبدالسلام خواهان گفت‌و‌گوها بین طرفین یمنی درگیری‌ها شده بود تا به گفته او «توطئه تجزیه یمن» به ثمر نرسد.
در عین حال، نیروهای وفادار به منصور هادی در روزهای اخیر توانسته‌اند جدایی‌طلبان جنوب را از شهر عتق، مرکز استان شبوه، چندین محله در عدن و فرودگاه بین‌المللی این بندر بیرون برانند.
هرچند امارات با عربستان و بحرین در مقابله با ایران متحد بوده است، رهبران آن بر خلاف حاکمان این دو متحد خود تا کنون علناً جمهوری اسلامی را به انجام حمله به نفت‌کش‌ها در خلیج فارس یا حمله‌های حوثی‌ها به عربستان متهم نکرده است.
عمان پیش از این محل مذاکرات مخفی واشنگتن و تهران پیش از دستیابی به «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) نیز بود.
پیش از این نیز گزارش‌هایی از مذاکرات مخفیانه سعودی‌ها و اماراتی‌ها با حوثی‌ها برای پایان به جنگ منتشر شده بود.
سال گذشته رویترز از مذاکرات مخفی سعودی‌ها خبر داد. ابتدای اوت سال جاری نیز وب‌سایت خبری «مینت‌پرس» در گزارشی به نقل از منابع حوثی به مذاکره مخفی سه‌جانبه امارات و عربستان و حوثی‌ها پرداخت که طی آن ائتلاف عربی در ازای عقب‌شنینی از مناطقی در شمال، خواهان عقب‌نشینی حوثی‌ها از مناطقی در جنوب شده بود.
صلح در یمن، تنش‌زدایی بین تهران و واشنگتن؟
اخبار مربوط به مذاکرات مخفیانه یمن پس از آن منتشر شد که در اجلاس هفت قدرت صنعتی جهان (جی ۷) امیدها به تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا افزایش یافت.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه از مهیاشدن دیدار حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران با همتای آمریکایی‌اش خبر داده بود. محمود واعظی، رئیس دفتر روحانی نیز چهارشنبه اعلام کرد که مذاکرات ایران و فرانسه پیشرفت خوبی داشته است.
ایران به دنبال رفع تحریم‌های نفتی، به ویژه گرفتن مجوز فروش نفت به چین و ژاپن و هند است. حل بحران یمن می‌تواند پیش‌شرطی برای تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا باشد.
به نوشته وال استریت ژورنال، هراس از یک جنگ منطقه‌ای وسیع‌تر آمریکا را به مذاکره ترغیب کرده است.
حمله‌های موشکی و پهپادی حوثی‌ها به عربستان سعودی تا کنون به پای جمهوری اسلامی نوشته شده است. ادامه این حمله‌ها واشنگتن را نگران یک جنگ منطقه‌ای کرده است.
در آخرین نمونه، حوثی‌ها اعلام کردند که یکشنبه سوم شهریور / ۲۵ اوت شب با پرتاب «۱۰ موشک بالستیک» به فرودگاه جیزان در عربستان سعودی حمله کردند.
مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده که برای رفع تحریم از جمهوری اسلامی شرط‌هایی ۱۲ گانه مقرر کرده بود، اکنون می‌گوید که تنها شرط مذاکره با ایران دست‌برداشتن تهران از «صدور انقلاب» است.
شبه‌نظامیان شیعه حوثی که مسئولان جمهوری اسلامی بارها آنها را عضوی از «محور مقاومت» خوانده اند، یکی از هدف‌های این به اصطلاح «صدور انقلاب» تلقی می‌شوند. عبدالسلام در دیدار خامنه‌ای گفته بود که «ما ولایت شما را امتداد خط پیامبر اسلام و ولایت امیرالمونین می‌دانیم».
صدور انقلاب بیش از آنکه به معنای حمایت جمهوری اسلامی از جنبش‌های انقلابی باشد، به معنای حمایت استراتژیک تهران از گروه‌های شبه‌نظامی در کشورهای منطقه برای افزایش عمق نفوذ است. این گروه‌ها در جاهایی مثل سوریه در برابر جنبش‌های انقلابی دست به سرکوب زده‌اند.
دولت ترامپ در داخل آمریکا نیز تحت فشار قرار دارد. یکی از معدود نمونه‌های توافق دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در کنگره آمریکا مخالفت آنها با جنگ یمن است.
این فشارها باعث محدودترشدن عملیات ایالات متحده در حمایت از ائتلاف عربی در یمن شد. ریاض و ابوظبی نگران از دست دادن حمایت واشنگتن در این جنگ هستند.
تا کنون دست‌کم ۹۰ هزار تن در طول جنگ چهارساله یمن قربانی شده اند. تخریب زیرساخت‌های بهداشتی و آموزشی و حمل و نقل، حصر بندر حدیده، شیوع قحطی و بیماری‌های واگیردار، همگی یمن را به گفته سازمان ملل به وخیم‌ترین بحران انسانی کنونی بدل کرده است.
به نوشته وال استریت ژورنال، این وضعیت در هفته‌های اخیر وخیم‌تر هم شده است.
در همین زمینه:
- سازمان ملل: جنگ، توسعه یمن را ۲۰ سال به تعویق انداخت
- حمله پهپادی حوثی‌ها به میدان نفتی شیبه در شرق عربستان
- چرا از داخل عربستان صدایی در محکومیت جنگ یمن نمی‌آید؟
- بحران یمن به روایت هلن لاکنر
- شوک‌‌درمانی نئولیبرال: از یمن یا اتیوپی