مقامات ایرانی درباره مذاکرات مسکو چه گفتند؟

 

بسیاری از مقامات ایرانی که معمولا پس از هر دور گفت‌و گو با تبلیغات گسترده بر نتایج مذاکرات تاکید می‌کردند، این بار ترجیح دادند سیاست سکوت را در پیش بگیرند یا دست‌کم تنها به قدردانی از تلاش‌های هیئت ایرانی در مسکو اکتفا کنند و به تکرار مواضع پیشین بپردازند.

 

از سوی دیگر هستند کسانی که بر بی‌فایده بودن روند گفت‌و‌گوها تاکید کرده‌اند و چاره کار را خروج ایران از مذاکرات و پافشاری بر توقف تحریم‌ها دانسته‌اند. هرچند بیشتر تحلیل‌گران معتقدند تعیین‌کننده اصلی سیاست‌های هسته‌ای ایران، رهبر این کشور است، اما او نیز تاکنون واکنشی به مذاکرات مسکو نشان نداده و معلوم نیست که آیا مانند مشاوران خود به ادامه روند مذاکرات امیدوار است یا نه.

 

سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و مسئول تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، زمانی که از مسکو بازگشت، در مجمع تشخیص مصلحت نظام حاضر شد تا گزارشی از روند مذاکرات اخیر تیم هسته​ای ایران و نتایج آن را به اعضای این مجمع بدهد.

 

درباره جزئیات این جلسه خبری منتشر نشده است، اما رسانه‌ها در ایران نوشتند که رئیس و اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام، بر ضرورت پایبندی ایران به حق استفاده مسالمت‌آمیز از انرژی هسته‌ای تاکید و حمایت خود را از مواضع تیم مذاکره‌کننده اعلام کرده‌اند.

 

هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز، در جلسه‌ای با طلاب حوزه علمیه قم، به پرونده‌ هسته‌ای و مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ اشاره کرده و گفته ‌است: “این مذاکرات نشان داد که طرف‌‌های غربی اهل تعامل نیستند و صداقت ندارند و تنها زورگویی را مبنای کار خود قرار داده‌اند تا فرصت لازم را برای اهداف آینده به دست آورند.”

 

اما در کنار این نشانه‌های بدبینی نسبت به روند مذاکرات، علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر ایران در امور بین‌الملل، امیدوار است ادامه گفت‌و‌گوهای ایران و گروه ۱+۵ در سطح کار‌شناسان حقوقی، به شکل مناسب پیش برود و با نتایج مثبت همراه باشد.

 

ایرنا گزارش داده که علی‌اکبر ولایتی در ارزیابی مذاکرات اخیر ایران و گروه ۱+۵ در مسکو، گفته است: “آقای جلیلی و همراهان‌شان به عنوان نمایندگان جمهوری اسلامی ایران چه در مسکو، چه در بغداد و استانبول و چه هرجای دیگری که گفت‌و‌گو کرده‌اند، به صراحت مواضع جمهوری اسلامی را در ارتباط با استفاده ایران از تکنولوژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز بیان و تاکید کرده‌اند که آنچه ایران انجام می‌دهد در چارچوب مقررات بین‌المللی به خصوص ان.پی.تی است.”

 

او تصریح کرده که این‌ها مواضع شناخته شده ایران است که از ابتدا به آن پایبند بوده و مذاکرات مسکو هم نشان داده که ایران همچنان از مواضع اصولی خود دفاع می‌کند و در عین حال آماده مذاکره هم هست. ولایتی درهای مذاکره ایران با غرب را باز دانسته و تاکید کرده که اگر طرف‌های مقابل در گروه ۱+۵ حقوق ایران را بر اساس معاهدات بین‌المللی بپذیرند، تهران آماده هرگونه مذاکره‌ای هست.

 

 

هر‌چند بعضی از مقامات ایران از اظهار‌نظر صریح درباره محتوای مذاکرات مسکو خودداری کردند، اما برخی هم مانند حیدر مصلحی، وزیر اطلاعات، از مذاکرات استفاده ابزاری کردند تا آن را به حاشیه برانند. مصلحی در نشستی با عنوان “حقوق بشر و امنیت ملی” از “یک حمله عظیم سایبری” سخن گفت که قرار بود بعد از نشست مسکو علیه تاسیسات هسته‌ای ایران انجام شود. او که بر ایستادگی در مقابل این حمله‌ها تاکید کرده، از ارتباط آن با مذاکرات مسکو حرفی نزده اما کوشیده است تا با بر‌سازی موضوعی که ارتباط مستقیمی با مذاکرات هسته‌ای ندارد و امکان اثبات صحت و سقم آن هم نیست، سیاست‌های تقابلی ایران را تقویت کند.

 

صحبت‌های محمود احمدی‌نژاد در سفر به برزیل اما مفصل‌ترین واکنشی بود که پس از پایان نشست مسکو از سوی مقامات رسمی ایران ابراز شد.

 

رییس دولت ایران که در یک نشست خبری با خبرنگاران رسانه‌های برزیلی و رسانه‌های خارجی مقیم برزیل سخن می‌گفت، در بخش‌های مختلف صحبت‌هایش به موضوع نشست ایران با گروه ۱+۵ اشاره کرد.

 

احمدی‌نژاد برخورد سازمان‌های جهانی از جمله سازمان ملل و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را در قبال کشورهای مختلف دوگانه خواند و گفت: “مواجهه نظام حاکم بین‌المللی با موضوع هسته‌ای یکی از نشانه‌های بی‌عدالتی نظام حاکم در جهان است، زیرا کسانی که خودشان دارای سلاح اتمی بوده و از آن استفاده کرده‌اند، امروز به وسیله آن ملت‌ها را تهدید می‌کنند و همزمان شعار مبارزه با سلاح هسته‌ای سر می‌دهند.”

 

احمدی‌نژاد با تکرار ادعاهای ایران در زمینه صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای این کشور، بار دیگر این پرسش را مطرح کرد که گر‌چه ایران اساسنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را پذیرفته، چرا با وجود همکاری‌های گسترده، تحت فشار غرب قرار دارد؟

 

رییس دولت ایران به طور مشخص‌تر نیز به موانع و مشکلات موجود در مسیر گفت‌وگوهای ایران با کشورهای عضو گروه ۱+۵ اشاره کرد و موانع موجود را نظم ناعادلانه‌ حاکم بر جهان دانست.

 

او اعلام کرد که ایران همواره همکاری را به جای تقابل پیشنهاد داده است اما طرف مقابل نمی‌خواهد همکاری شکل بگیرد: “کشورهای غربی می‌خواهند خارج از قوانین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مواردی را به ایران تحمیل کنند اما ما معتقدیم که تمامی کارها باید در چارچوب قانون انجام شود.“
احمدی‌نژاد درباره مذاکرات اخیر ایران با کشورهای ۱+۵ اظهار‌نظر مشخصی کرد و برخورد هیئت مذاکره‌کننده ایرانی را برخوردی حاکی از خویشتن‌داری و صبوری توصیف کرد و گفت که ایران دنبال ایجاد همکاری متقابل است اما مطمئنا از حقوق ملت خود به طور کامل دفاع خواهد کرد.

 

سخنان احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران در خطبه‌‌های نماز جمعه روز دوم تیرماه درباره مذاکرات مسکو، چیزی جز تمجید از هیئت ایرانی شرکت‌کننده در این مذاکرات نبود. به گفته او، هیئت مذاکره‌کننده ایران در مسکو، سه راهبرد را مطرح کرده که شامل “اقتدار ایران اسلامی، برخورد منطقی و ابتکار عمل” بوده و به اعتقاد او، این هیئت شان نمایندگی ایران را حفظ کرده است. او در صحبت‌هایش به اثر فعالیت‌های اسرائیل بر این نشست اشاره کرده و گفته است:” آنها که دم از استقلال می‌زنند چطور اجازه می‌دهند پشت صحنه مذاکره یک تروریست باشد؟ آنها باید بدانند که این روش در مذاکرات بن‌بست ایجاد می‌کند و دود آن به چشم خودشان خواهد رفت؛ چرا که ایران می‌خواهد مذاکرات به نتیجه برسد.“

 

احمد خاتمی اما در تحلیل موقعیت طرف مقابل، به نتیجه احتمالی ناشی از بی‌ثمر ماندن مذاکرات هم اشاره کرده و گفته است: “گروه ۱+۵ دو راه بیشتر پیش رو ندارد. راهی که مذاکرات به ثمر برسد و مذاکره برای مذاکره نباشد که این راه تنها با اعتراف به حقوق حقه ملت ایران میسر خواهد بود. راه دومی که پیش روی ۱+۵ است و به نظر می‌رسد آنها این راه را دنبال می‌کنند، راهبرد گفت‌وگو و تهدید است.“

 

این بخش از سخنان احمد خاتمی، بی‌شباهت به گفته‌های حسین شریعتمداری، مدیر مسئول روزنامه کیهان نیست. او که منسوب رهبر ایران است، در سرمقاله‌ای با عنوان «این شتر به کوی لیلی نمی‌رود! »، نخست از پیش‌بینی‌های قبلی کیهان در زمینه چالش هسته‌ای ایران و غرب سخن گفته و وضعیت فعلی مذاکرات را مصداق آن پیش‌بینی‌ها توصیف کرده که بر مبنای آن، پرونده هسته‌ای ایران از بستر حقوقی و فنی به بستر سیاسی کشانده شده و به قطع‌نامه‌های شورای امنیت انجامیده است.

 

او در ادامه نوشته خود تلویحا به بی‌نتیجگی مذاکرات اشاره کرده و نوشته است: “اگرچه مذاکرات مسکو را به مفهوم رایج آن نمی‌توان شکست‌خورده ارزیابی کرد، ولی با‌جرات می‌توان گفت که اجلاس مسکو غیر از نمایش مقاومت و اقتدار ایران اسلامی و برخورد هوشمندانه و با‌صلابت تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان، هیچ دستاورد قابل ملاحظه دیگری نداشته است.”

 

او در ادامه پرسیده که چرا باید مذاکرات در سطح مقامات بلندپایه و در فاصله‌های کوتاه انجام شود و اقدام تیم ایرانی برای مذاکره در سطح کارشناسان را کافی ندانسته است. شریعتمداری میدان “مذاکره برای مذاکره” را میدانی دانسته که حریف گسترده است. او نوشته است: “آمریکا و متحدانش که می‌دانند این پرسش می‌تواند ایران را از ادامه مذاکرات باز دارد، برای پیشگیری به دو ترفند «تهدید نظامی»! و «تحریم‌های سخت‌تر»! متوسل شده‌اند.”