نخستین روز نشست رهبران کشورهای آسیای جنوب شرقی در بانکوک تایلند با امضای یک تفاهم‌نامه همکاری به سرانجام رسید. مبارزه با آلودگی پلاستیکی دریاها از مفاد اصلی این تفاهم‌نامه بود.
رهبران ۱۰ عضو اتحادیه «کشورهای آسیای جنوب شرقی» (آسه‌آن) شنبه ۲۲ ژوئن / ۱ تیر «اعلامیه بانکوک برای مبارزه با زباله‌های دریایی در منطقه آسه‌آن» را به امضا رساندند.
در این بیانیه آمده است که اعضای آسه‌آن «اقدامات در سطح ملی و نیز اقدامات مشترک را برای جلوگیری و کاهش قابل توجه زباله‌های دریایی تقویت می کنند … قوانین و مقررات ملی را تحکیم می‌کنند و همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی درباره سیاست‌های مرتبط و شراکت اطلاعات را افزایش خواهند داد».
به گزارش خبرگزاری «رویترز»، در میان ۱۰ عضو آسه‌آن، چین، فیلیپین، ویتنام، تایلند و اندونزی بزرگ‌ترین آلوده‌کنندگان اقیانوس‌ها با زباله پلاستیکی در جهان هستند. چین در صدر است اما بخش از زباله‌ها برای تفکیک از کشورهای ثروتمند غربی به این کشورها ارسال می‌شود.
پیشنهاد مبارزه با زباله‌های دریایی را تایلند ارائه داده بود که با معضل رودخانه‌های پلاستیکی در شهرهای بزرگش دست‌و‌پنجه نرم می کند. یکی از سخنگوهای دولت تایلند درباره تفاهم‌نامه آسه‌آن گفت:
«همه کشورها به حفاظت از محیط زیست بها می‌دهند و بر آن تأکید می‌کنند و از تایلند در گنجاندن دستور کار برای محافظت از محیط زیست و مقابله با زباله‌های دریایی حمایت می‌کنند».
چالش‌ها و کمبودهای تفاهم‌نامه آسه‌آن
به گزارش رویترز، نهادها و فعالان محیط زیست تفاهم‌نامه اخیر را یک گام نخست مثبت ارزیابی کردهاند، هرچند پیاده‌سازی این تفاهم‌نامه همچنان یک چالش به نظر می‌آید. آسه‌آن مبتنی بر قانون «عدم مداخله» است و بنابراین نمی‌توان بر اجرای تفاهم‌نامه نظارت واقعی داشت.
محیط‌زیستی‌ها همچنین خواستار گنجاندن منع استفاده از پلاستیک یک‌بار مصرف و توقف واردات زباله‌های خارجی شده بودند، اما این موارد در تفاهم‌نامه به طور خاص ذکر نشده اند.
واردات زباله از غرب یکی از منابع درآمدی برخی کشورهای این منطقه است اما چندی پیش فیلیپین برای بازگرداندن زباله‌های غیرقابل بازیافت به کانادا این کشور را حتی به جنگ تهدید کرد.
پسماندهای کشورهای ثرومندتر معمولا به کشورهای فقیرتر صادر می‌شود. آلودگی زیست‌محیطی ناشی از پلاستیک و مواد شیمیایی خطرناک در این مناطق نتیجه مصرف‌ِ کشورهای توسعه‌یافته است و روستاهایی در تایلند، اندونزی و مالزی قربانی این سیاست‌ها هستند.
مقامات محیط زیست سازمان ملل می‌گویند تقریباً همه کشورهای جهان بر سر یک چارچوب قانونی الزام‌آور برای کاهش آلودگی ناشی از صادرات پسماندهای پلاستیکی توافق کردند؛ اما ایالات متحده در این میان استثنا بود.
یک مطالعه بین‌المللی نشان می‌دهد انسان‌ها از جنگ جهانی دوم تا‌کنون به قدری پلاستیک تولید کردهاند که حجم آن می‌تواند مثل یک کُت سراسر زمین را بپوشاند. تا سال ۲۰۵۰ میزان پلاستیک‌ها در اقیانوس‌ها ــماهی‌های پلاستیکی ــ از تعداد ماهی‌های واقعی پیشی خواهد گرفت.
بر اساس آمار موجود، ایران یکی از ۱۰ کشور نخست دنیا در زمینه مصرف پلاستیک محسوب می‌شود. آمارهای مختلف نشان می‌دهد سالانه حدود ۲,۱ تا ۲,۴ میلیون تن پلاستیک در ایران مصرف می‌شود.
-
بیشتر بخوانید: راه‌‌حل‌هایی برای کاهش مصرف پلاستیک
دیگر موضوعات مهم در آسه‌آن
نشست آسه‌آن در آستانه نشست گروه ۲۰ کشور صنعتی جهان (جی ۲۰) در هفته آینده برگزار شده است. در بخش اقتصاد، رهبران آسه‌آن از «طرح جامع شراکت اقتصادی منطقه‌ای» به ابتکار چین حمایت کردند. آنها گفتند که این طرح باید امسال نهایی شود. نشست روز دوم بیشتر به این مسأله خواهد پرداخت.
مناقشه دریای جنوبی چین بین چین و پنج کشور آسیای جنوب شرقی یکی دیگر از چالش‌های همیشگی آسه‌آن بوده است.
چهار کشور اندونزی، فیلیپین، مالزی و سنگاپور از آسه‌آن و نیز تایوان بر سر قلمروهای متفاوت با پکن اختلاف دارند، اما قدرت نظامی چین کار آن کشورها برای پیگیری ادعاهایشان را دشوار کرده است.
با افزایش فعالیت نظامی ایالات متحده در این مناقشه و جنگ تجاری با چین، این موضوع در اجلاس هفته آینده جی ۲۰ نیز جایگاه ویژه‌ای خواهد داشت.
آسه‌آن اتحادیه‌ای که ابتدا در دوران جنگ سرد و برای مقابله با هراس از کمونیسم به وجود آمد، اکنون از ۱۰ کشور آسیای جنوب شرقی تشکیل می‌شود: فیلیپین، مالزی، تایلند، ویتنام، برونئی، میانمار، لائوس، کامبوج، سنگاپور و اندونزی. کشورهای ژاپن، کره جنوبی، کره شمالی، چین و ایالات متحده نیز همکاری‌هایی با آسه‌آن دارند. ترامپ نوامبر ۲۰۱۷ در سفر ۱۲ روزه به آسیا در نشست آسه‌آن در فیلیپین حضور یافت.