تاکنون بازی‌های زیادی برای پرسه‌زنی در شهر طراحی شده‌اند. اهداف این بازی‌ها و اصول‌شان با نقشه‌های توریستی و راهنماهای سفر فرق دارد.
یکی از گروه‌هایی که به انواع متفاوتی از پرسه‌زنی و مسیریابی در شهر فکر کردند موقعیت‌گرایان بودند. «انترنسیونالِ موقعیت‌گرا» یک گروه سیاسی و هنری بود که در ۱۹۵۷ از ترکیب چند گروه مختلف به وجود آمد.
هدف موقعیت‌گراها خلق بازی‌هایی بود که از میان‌مایگی زندگی شهری بکاهد، و لحظات خالی زندگی را به شیوه‌ای حادثه‌جویانه پر کند.
ایده‌های موقعیت‌گرایان در کتاب «جامعه نمایش» گی دوبور انعکاس یافته است. او در این کتاب به نمایش‌های زندگی روزمره اشاره می‌کند که بر روابط بین افراد سایه افکنده و جامعه مصرف‌کنندگان را برمی‌سازد.
فلسفه اصلی موقعیت‌گرایان این بود: باید بر اساس سازماندهی جمعی از محیطی واحد برای بازیِ آزادانه رویدادها و تصادف‌ها «موقعیت» ساخت. این موقعیت‌ها به شکل انضمامی و عامدانه به وجود آورده است. این موقعیت‌ها لحظات زندگی هستند که امکان ایستادگی در برابر سبک زندگی نمایشی و مصرفی کاپیتالیستی را نشان می‌دهند.
بازی موقعیت‌گرا نوعی از بازی است که در آن عنصر رقابت کنار گذاشته می‌شود، جدایی افراد از یکدیگر و بیگانگی از زندگی روزانه به چالش کشیده می‌شود، ارزش‌های مسلط که مبنای بسیاری از انتخاب‌ها و تصمیمات و عمل‌های ما هستند به حاشیه رانده می‌شوند، و در عین حال این موقعیت ایجاد می‌شود که آزادی و بازی‌گوشی جای آنها را بگیرد.
از این ایده کلی که شرحش را به صورت مختصر دادیم، بازی‌های متعدد تصویری، زبانی، شهری و غیره ابداع شده‌اند که هیچ کدام صرفاً هنری و زبانی و شهری نیستند و ادعای اصلی آنها جهتِ سیاسی‌شان است.
به قول موقعیت‌گراها، نقاشی، ادبیات، زبان، و معماری ابزار ما هستند، اما هدف نیستند.
اما مقاله دوبور با عنوان «نظریه پرسه‌زنی[1]»، احتمالاً مهم‌ترین قطعه انترناسیونالِ موقعیت‌گراست که نظریه‌ای درباره چگونه زیستن را ارائه می‌دهد. در این مقاله، دوبور «این واقعیت را که زندگی هر کسی به شکلی رقت‌انگیز محدود شده است» نشان می‌دهد. در مقابل، برای گشودن محدوده‌های زندگی، او اهمیت بازی و پرسه‌زنی را مطرح می‌کند.
پرسه‌زنی ما را به فضای بازی رویدادها وارد می‌کند، و با ایجاد فاصله از عادت‌هایمان، امکان پرسش از خود و سبک‌زندگی‌هایی که به آن خو کرده‌ایم را ایجاد می‌کند.
حالا به معرفی چند مدل متفاوت از بازی «پرسه‌زنی شهری» می‌پردازیم، که هدف همه آنها ایجاد موقعیت‌هایی است که قوانین بازی دست در دست عنصر تصادف پیش روی ما می‌گذارند.
«پرسه‌زنی شهری»: چگونه بازی کنیم؟
- گروه سنی: برای هر سنی مناسب است. کودکان بهتر است همراهی یک بزرگسال را داشته باشند.
- تعداد پیشنهاد: این بازی می‌تواند فردی نیز انجام شود، اما انجام آن به صورت جمعی امکان‌های جالب‌تر و بیشتری پیش روی شما خواهد گذاشت. گروه‌های چند نفره که تا حدودی مشترکاتی با یکدیگر دارند برای این بازی مناسب هستند. این مشترکات می‌تواند در علایق و دغدغه‌های آنها منعکس شده باشد. علایقی مثل گرافیتی، طبیعت، رقص، کتاب، موسیقی یا هر چیز دیگری می‌تواند یک نقطه اتصال باشد. اگر یک گروه دوستی هستید، معطل نشوید و این بازی را انجام دهید، زیرا قطعاً علایق مشترک بین شما پیدا می‌شود. اگر یک گروه موسیقی دوره‌گرد هستید، می‌توانید مکان‌های جالبی را به این روش برای اجرای خود پیدا کنید.
- شرایط بازی: هیچگاه نمی‌دانید چه پیش خواهد آمد. برای حرکت کردن در شهر آماده باشید.
- مواد مورد نیاز: در هر روش فرق می‌کند. به دستورالعمل‌های زیر دقت کنید.
یکی از دستورالعمل‌های زیر را برای پرسه‌زنی در شهر انتخاب کنید.
روش اول: جهتت را تغییر نده
- به خیابان بروید
- جهت چپ یا راست را به عنوان تنها جهت مجاز برای چرخیدن انتخاب کنید، از آن به بعد به راه‌تان ادامه دهید و هر وقت که میلتان کشید به آن جهت بچرخید. این به آن معناست که اگر چپ را انتخاب کردید در هر چند راهی پیش روی خود مجاز هستید که یا مستقیم بروید و یا به چپ بچرخید.
- اجازه ندارید که دور ۱۸۰ درجه بزنید. فقط در مواقع اضطراری و احساس خطر برای یک بار این اجازه را دارید.
- به راه رفتن ادامه دهید تا وقتی که مکانی عجیب، ناشناخته، یا جالبی را پیدا کردید. انتخاب این مکان به احساس شما (اگر جمع هستید به احساس جمعی شما) بستگی دارد.
- بهترین سرگشتگان برنده این بازی هستند.
روش دوم: بطری را بچرخان
- به خیابان بروید
- بطری نوشابه یا آبجویی را با یکدیگر بنوشید
- یکی را از میان خود انتخاب کنید تا آن بطری را روی زمین مثل یک فرفره بچرخاند. وقتی بطری متوقف شد جهت دهانه بطری را به عنوان جهت تقریبی حرکت خود انتخاب کنید.
- مسیر شما ممکن است پیچ و خم داشته باشد، اما سعی کنید که جهت کلی حرکت خود را ثابت نگه دارید.
- اگر مدت زمان کافی به راه رفتن ادامه دهید احتمالاً به حواشی شهر خواهید رسید. یک مکان جالب و ناشناخته را به عنوان پایانه برای خود انتخاب کنید. می‌توانید در آنجا استراحت کنید و نوشابه دیگری برای خودتان باز کنید.
روش سوم: دستورالعمل را دنبال کن
- مجموعه‌ای چندده‌تایی از دستورالعمل‌ها را به ابتکار خود تهیه کنید. دستورالعمل‌ها سه نوع متفاوت می‌توانند داشته باشند:
- دستورالعمل‌هایی که جهت را مشخص می‌کنند (مثلا، به راست یا چپ بچرخید/مستقیم حرکت کنید)
- دستورالعمل‌هایی که شما را به دنبال کردن یک محرک بیرونی تشویق می‌کند (مثلاً، منبع یکی از صداهایی را که می‌شونید دنبال کنید/ در جهت خلاف حرکت فردی که لباس سیاه به تن دارد حرکت کنید)
- و دستورالعمل‌هایی که شما را به انجام یک فعالیت تشویق می‌کند (در مسیر حرکت خود «به ترتیب» اعداد ۱۰ تا ۳۰ را بر روی سطوح موجود در خیابان پیدا کنید/صندلی‌ای پیدا کنید و چند دقیقه روی آن بنشینید/ از میان پوسترهای تبلیغاتی و نوشته‌های روی دیوار امیدوارکننده‌ترین آنها را انتخاب کنید.)
- هر دستورالعمل را بر روی یک کاغذ بنویسید. حالا دسته کارت‌های مسیریابی شما آماده است.
- با مجموعه کارت‌های مسیریابی خود به خیابان بروید. یک کارت را به صورت تصادفی بیرون بکشید و در مسیری که تعیین می‌کند به راه بیفتید، یا فعالیتی که از شما خواسته شده را انجام دهید.
- برخی از دستورالعمل‌ها از شما می‌خواهند که کاری انجام دهید. بعد از انجام آن کار می‌توانید کارت جدیدی را بیرون بکشید. اما برای دستورالعملی مثل «مستقیم حرکت کنید» یک مدت زمانی ۵ دقیقه‌ای تعیین کنید. بعد از پایان پنج دقیقه می‌توانید یک کارت جدید بیرون بکشید.
معرفی یک نرم‌افزار بازی مسیریابی
خبر خوب این است که می‌توانید اپلیکیشن موبایل برای پرسه‌زنی (Dérive app) را، که یک ابزار دیجیتال برای مسیریابی شهری است، به صورت رایگان بر روی موبایل خود نصب کنید. اپلیکیشن Dérive ایده‌های موقعیت‌گرایان را با امکانات دیجیتال ادغام می‌کند و ابزاری ارائه می‌دهد که با اتکا به آن بتوانید فضای شهری اطراف خود را بدون برنامه‌ریزی قبلی کشف کنید. Dérive یک پلتفرم ساده است و کار کردن با آن بسیار آسان. می‌توانید از دستورالعمل‌های از پیش‌آمده در اپلیکیشن استفاده کنید یا مجموعه شخصی دستورالعمل‌های خود را (که در بالا طریقه تهیه آنها را توضیح دادیم) به صفحه کاربری خود در اپلیکیشن وارد کنید. حسن این ابزار دیجیتال و تفاوتش با روش‌های دستی معرفی شده در بالا تنوع بیشتر دستورالعمل‌ها و عدم احتیاج به کاغذ و خودکار است. همچنین اگر می‌خواهید این بازی را تک نفره امتحان کنید، Dérive می‌تواند همراه خوبی برای شما باشد.
زیرنویس
[1] Dérive: یله‌گردی یا پرسه‌زنی ــ بهروز صفدری مترجم فارسی جامعه نمایش معادل فارسی Dérive را یله‌گردی گذاشته است. ما در اینجا از اصطلاح پرسه‌زنی استفاده کردیم.