اپلیکیشن اینستاگرام را باز کنید و نگاهی به پست‌های منتشر شده از سوی دوستان و افرادی که آنها را دنبال کنید بیندازید و ارزیابی کنید چه تعداد از پست‌های منتشر شده در اینستاگرام از سوی زنان و چه تعداد از آنها از سوی مردان است. یک ارزیابی ساده، تفاوت معناداری را به شما نشان خواهد داد. همچنین یک نگاه گذرا به صفحات دنبال‌کننده‌ها به شما نشان می‌دهد که بسیاری از دنبال‌کننده‌های مرد کمتر در اینستاگرام فعال هستند و کمتر پستی را در صفحه خود منتشر می‌کنند. چه بسا مردانی را در اطرافتان بشناسید که اصلا اینستاگرام ندارند یا در آن فعالیت خاموش دارند.

خانه برخی از ما یک جهان صغیر از شکاف‌ جنسیتی و نمونه جمعیت‌شناختی واضحی از نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی تصویری مانند اینستاگرام است؛ خیلی از مردها استفاده از اینستاگرام را یک فعالیت غیر جذاب، وقت‌گیر یا حتی بی‌ارزش می‌دانند که لازم نیست از آن برای نمایش زندگی خود استفاده کنند در عین حال زنانی هستند که فعالیت اینستاگرامی را فرصت خوبی برای ارائه نظرات، بیان احساسات و نمایش سبک زندگی خود می‌دانند.

بر اساس آمارهای ارائه شده توسط موسسه comScore که ترافیک اینترنتی را اندازه‌گیری می‌کند، از میان ۱۰۸ میلیون بازدیدکننده روزانه اینستاگرام ۴۰ درصد را مردان و ۵۸ درصد زنان تشکیل می‌دهند. این موسسه می‌گوید تفاوت‌ها در سال ۲۰۱۲۷ نیز ثابت بوده است. اکنون پرسش اینجاست که چرا اینستاگرام اینقدر برای زنان جذاب است؟

اینستاگرام اجتماعی نیم میلیارد نفری است که در آن هرچیزی یافت می‌شود؛ از صفحات سلامتی و ورزش و بارداری و مد و چیدمان تا انواع صفحات خبری و طنز و تبلیغات و کاربرانی که سبک زندگی‌، فرزندپروری، خانه‌داری و آشپزی تبلیغ می‌کنند. در واقع هرچه آنکه فکرش را بکنید می‌توانید در اینستاگرام بیابید.

آلیس مارویک، پژوهش‌گر رسانه‌های جمعی در دادنشگاه فوردهام می‌گوید این تنوع و تکثر در اینستاگرام و هر شبکه اجتماعی دیگری باعث نمی‌شود که مردم ایده‌های عمومی درباره اینکه افراد چگونه باید باشند را رها کنند. اینستاگرام به خوبی به ما نشان می‌دهد که با وجود تنوع صفحات همچنان استانداردهای ثابتی برای زندگی از جمله در مساله زیبایی و سلامت و خانه داری ارائه می‌شود که می‌تواند به شکاف جنسیتی دامن بزند.

اینستاگرام، فروشگاهی برای زنان

اینستاگرم پر است از عکس‌های با کیفیت، روتوش شده با نورپردازی‌های دقیق با موضوعات مورد علاقه زنان در حوزه زیبایی، سلامت، خانه‌داری در صفحات کاربرانی که توانسته‌اند با اندکی خلاقیت دنبال‌کننده‌های چندصدهزارنفری داشته باشند. به گفته آلیس مارویک جذابیت این عکس‌ها و محتوای ارائه شده در کنار آنها کافی‌ست تا بدانیم چرا زنان بیش از مردان به اینستاگرام تعلق دارند.

از سوی دیگر هر کاربر اینستاگرامی می‌داند که این شبکه اجتماعی ابزار برندهای مد، طراحی و زیبایی است که اغلب زنان را برای تهیه محصولات هدف قرار می‌دهند. سایتی که کارکرد اصلی‌اش بازرسانی عکس است با ارائه انواع فیلترها و امکانات تغییر رنگ و نور این امکان را به کاربرانش داده است که بتوانند بر قدرت بصری چیزها اثر بگذارند و در واقع آنها را آنگونه که نیستند ارائه بدهند و بر کاربر اثر مورد نظر را ایجاد کنند. راشل سیمونز، که یک پژوهشگر مطالعات جنسیت است، می‌گوید زنان جوان بیشترین وقت خود را صرف ارائه و تماشای این عکس‌ها می‌کنند. اینستاگرام این قدرت را به زنان داده است که خود را در قالب ظاهر جذاب، نوع آرایش، نوع پوشش و سبک زندگی تصور کنند و نمایش بدهند. این به معنای آن نیست که مردان از این ابزار برای ارائه تصویر مردانه خود استفاده نمی‌کنند اما راشل بر این باور است که زنان جوان اینستاگرام را یک فرصت می‌دانند برای نشان دادن خود و ارائه آنچه که از سوی جوامع و حکومت‌ها تحسین می‌شود: «همه می‌خواهند زیبا و جذاب به نظر برسند، همه دوست دارند سلیقه منحصر به فردی داشته باشند، لباس متفاوتی بپوشند و خانه خاصی داشته باشند و اینستاگرام پلت‌فرمی را ارائه داده است که شما وارد آن می‌شوید و یک رقابت همه روزه را با دیگران آغاز می‌کنید.»

اما رویکرد کاترین تیدنبرگ، جامعه شناس و پژوهشگر اینترنت در دانشگاه تالین در مورد اینکه چرا زنان اینستاگرام را جذاب می‌دانند متفاوت است. او می‌گوید: «زنان به ویژه مادران به این دلیل اینستاگرام را جذاب می‌دانند که آنها در طول تاریخ در فرهنگ‌های مختلف مسئول حفظ و نگهداری عکس‌های خانوادگی بوده‌اند. انتشار عکس‌های خانوادگی بخش گسترده‌ای از فعالیت‌های اینستاگرامی زنان است. زنان تقریبا در همه فرهنگ‌ها عکس فرزندان و عزیزان خود را منتشر می‌کنند و خاطرات خود را از این طریق ثبت می‌کنند و اکنون اینستاگرام قلمروی آنها برای حفظ و نگهداری آن چیزی است که در طی تاریخ همواره مسئول آن بوده‌اند. بر اساس این رویکرد اینستاگرام بخشی از سنتی است که ادامه پیدا کرده است و از آلبوم‌های عکس در خانه‌ها به صفحات مجازی رسیده است.»

فشار زندگی اینستاگرامی

به خاطر این پویایی جنسیتی در اینستاگرام ـ شناخته شدن با عکس‌های زیبا، چهره زیبا یا تجربه‌های خاص ـ بسیاری از زنان زمان و تلاش زیادی را برای گرفتن یک عکس صرف می‌کنند. اما حتی تماشای اینستاگرام زنان دیگر هم وقت زیادی لازم دارد.

یک کاربر زن ایرانی معروف در اینستاگرام که نزدیک به یک میلیون دنبال کننده دارد می‌گوید برای تهیه هر ویدیوی آموزشی ۵ ساعت زمان صرف می‌کند. او روزانه چند عکس منتشر می‌کند و در ساعت‌های مختلف روز استوری‌های مختلفی درباره خودش، اتفاقات روزمره زندگی‌ و فعالیت‌هایش منتشر می‌کند. او هر هفته چندین بار نیز از پخش زنده اینستاگرام استفاده می‌کند. در یک ارزیابی ساده دنبال کننده‌هایی که به کارهای او علاقه‌مند هستند اگر برای دیدن همه این فعالیت‌ها وقت بگذارند روزانه باید یک ساعت را فقط اختصاص به این فرد بدهند. اما محتوایی که این فرد هر روز در اختیار دوستدارانش قرار می‌دهد در نهایت آنها را در این احساس فشار غیرمستقیم قرار می‌دهد که باید زیبا، خوش‌اندام، محبوب، باهوش، تحسین شده، خوش‌سلیقه، پولدار باشند؛ یک زن که آشپز خوبی است، از فروشگاه‌های خوب خرید می‌کند، اهل سفر است و هر روز اتفاقات جالبی در زندگی‌اش می‌افتد. این رقابتی است که زنان در اینستاگرام آغاز کرده‌اند، برایش وقت و پول هزینه می‌کنند و حتی به وسیله آن پول به دست می آورند.

اگر چه در اینستاگرام برای مردان نیز در مواردی پلت فرمی برای ارائه تصویر مرد ایده‌آل خوش‌اندام جذاب به شمار می‌رود اما اثرگذاری این شبکه اجتماعی در زندگی مردان به طور مشخصی کم رنگ‌تر و محدودتر است. اغلب مردان قهوه‌شان را بدون اینکه بخواهند تصویر آن را ثبت کنند می‌نوشند و صبح‌ها پیش از خروج از خانه در مقابل آینه سلفی قابل عرضه در اینستاگرام نمی‌گیرند. اغلب پدران جوان امروزی در گوشی هوشمندشان صدها عکس با فرزند کوچک‌شان در لحظات متفاوت حفظ کرده‌اند اما در نهایت صفحه اینستاگرام آنها هر روز با این تجربه پر نمی‌شود. به این ترتیب اینستاگرام به تسخیر زنانی درآمده است که آن را برای عرضه وجودی که پیشاپیش برای آنها از طریق کلیشه‌ها، عرف و سنت تعریف شده است مناسب می‌دانند.