سوده راد – روز ششم فوریه، روز جهانی مبارزه با ختنه زنان است. این روز هم همانند سایر روزهای جهانی، بهانه‌ای است برای پرداختن به یک موضوع خاص تا حداقل یک‌بار در سال با برگزاری مراسم مختلف و انتشار مقالات و تولیدات چندرسانه‌ای، توجه افکار عمومی به این موضوع جلب شود، ولی در بسیاری از کشور‌ها این روز همچنان با سکوتی توأم با چشم‌های بسته می‌گذرد. اولین گام برای مبارزه با این رسم غیر انسانی، آگاهی در مورد آن و دانستن این است که هر پنج دقیقه ۲۸ کودک و نوجوان ختنه می‌شوند.
 
براساس آخرین گزارش‌های فدراسیون مبارزه با نقص عضو جنسی زنان در فرانسه [۱]، در سال ۲۰۰۵، ‌یک‌صد و سی ملیون زن ختنه شده در تمام دنیا زندگی می‌کردند. در سال ۲۰۰۷، شمار این زنان ساکن در فرانسه بین ۴۲ هزار تا ۶۱هزار نفر تخمین زده شده است که ۱۱ درصد آن‌ها را کودکان و نوجوانان تشکیل داده‌اند. در سال سه ملیون کودک و نوجوان دختر در معرض خطر ختنه شدن قرار دارند. رسم ختنه به‌ویژه در جوامع آفریقای میانی، خاورمیانه، آسیا و آمریکای جنوبی رواج دارد ولی با تسهیل حرکت جریان‌های مهاجرت انسانی، این پدیده در سایر نقاط دنیا نیز دیده می‌شود و باید به طور جدی با آن مبارزه کرد. ختنه زنان در اکثریت قریب به اتفاق کشورهای اروپایی ممنوع است و در بسیاری از کشورهای آفریقایی هم مشمول مجازات می‌شود.
 
ختنه کردن زنان به معنی بریدن قسمتی یا تمام بخش خارجی آلت جنسی زنانه است و عموماً در سنین پایین و پیش از دوران نوجوانی با همکاری مادر و زنان خانواده صورت می‌گیرد. آثار این تجاوز تا پایان عمر در جسم و جان زنان باقی خواهد ماند. هر چند در برخی مناطق ختنه زنان پیش از ازدواج یا پس از مرگ همسر نیز رواج دارد. با اینکه در بسیاری از زبان‌ها همچون فارسی و عربی از کلمه مشترکی برای ختنه زنان و مردان استفاده می‌شود، باید یادآوری کرد که ختنه برای زنان در مقایسه با مردان به معنی بریدن تمام یا بیشترین قسمت آلت جنسی مردانه است. این در حالی است که در عمل ختنه مردان تنها بخشی از جداره آلت جنسی را در برمی‌گیرد که “زائد” دانسته می‌شود و عملی بهداشتی تلقی می‌شود. بنابراین شاید بهتر باشد به جای کلمه ختنه زنان، از مثله زنان استفاده کنیم.
 
ختنه زنان و عواقب آن
به طور کلی می‌توان انواع روش‌های ختنه زنان را به چهار دسته اصلی تقسیم کرد:
۱. بریدن کلاهک بالایی کلیتوریس بدون آسیب به لب‌ها
۲. بریدن کلیتوریس به همراه تمام یا قسمتی از لب‌های کوچک
۳. بریدن کلیتوریس و به هم دوختن تقریباً کامل لب‌ها به یکدیگر با حفظ منفذ کوچکی برای دفع ادرار و خونریزی ماهانه.
۴. سایر روش‌های ختنه زنان
 
۸۰ درصد اعمال ختنه به روش دوم و بیش از ۱۵ درصد آن‌ها به روش سوم صورت می‌گیرند. این عمل نه تنها بر روح فرد اثراتی جبران‌ناپذیر می‌گذارد، بلکه از نظر فیزیکی هم او را معیوب می‌کند. اکثر دختر بچه‌ها در حالی ختنه می‌شوند که در فریاد‌هاشان مادری را صدا می‌زنند که خود دست و پای‌شان را نگهداشته است. زنی که خود نیز قربانی آن چیزی است که سنت خوانده می‌شود و به بهانه‌های مختلف توجیه می‌شود، فرزند دختر خود را به قیچی، تیغ ریش‌تراشی و گاهی تکه شیشه یا سنگی تیز می‌سپرد و این درد و اثرات روانی آن را همچون میراثی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند.

 

بازگرداندن قربانی مثله شده به شرایط عادی زندگی با ترمیم کلیتوریس، به ‌‌‌نهایت انجام نمی‌رسد و ختنه زنان یکی از مصادیق بارز خشونت جنسیتی بر زنان است که مستقیماً بدن و لذت جنسی آن‌ها را هدف می‌گیرد
 
“تضمین پاکی زن”، “تضمین سلامتی مرد و کودک متولد شده”، “حذف بوهای بد” و “تکمیل رشد و زنانگی” از جمله دلایل مطرح شده برای انجام ختنه هستند. این در حالی است که بنا به شهادت قربانیان، اضطراب دائمی احساس متفاوت بودن با دیگران، یکی از پایدار‌ترین عواقب مثله شدن است.
 
برای ضدعفونی و التیام زخم معمولاً از گیاهان دارویی سنتی استفاده می‌شود و در بسیاری مناطق هم پای دختر بچه‌ها تا دو هفته به هم بسته می‌شود. این عمل موجب بروز کزاز، عفونت‌های موضعی، خونریزی و درد در روز‌ها و ماه‌های پس از ختنه و عفونت‌های مزمن، عفونت‌های واژینال و رحمی، ناباروری و درد و خونریزی هنگام زایمان می‌شود. از همه مهم‌تر با بریده شدن و غیر قابل دسترس بودن کلیتوریس، یعنی تنها عضو بدن انسان با تمرکز بیش از هشت هزار پایانه عصبی، زن از لذت جنسی حاصل از کلیتوریس خارجی محروم می‌شود.
 
مبارزه با ختنه زنان در عرصه بین‌الملل
در سال ۱۹۴۸ تضمین سلامت به عنوان یکی از حقوق بنیادین در اعلامیه حقوق بشر ثبت شد و کنوانسیون بین‌المللی رفع هرگونه تبعیض علیه زنان نیز تنظیم شد. در سال ۱۹۸۶ منشور حقوق بشر و مردم در آفریقا بنیاد نهاده شد و پنجاه کشور نیز به امضا کنندگان آن پیوستند. در این منشور به لزوم احترام به تمامیت فیزیکی و روانی انسان اشاره مستقیم شده است. در سال ۱۹۹۰ و در کنوانسیون بین‌المللی حقوق کودک که ۱۹۲ کشور به آن متعهد شده‌اند، بر پایان دادن رسومی که این حقوق کودک را نقض کند تأکید شده است. با اینکه مثله شدن زنان با ارجاع به همه حقوق بالا ممنوع است، بالاخره در سال ۲۰۰۳، ممنوعیت ختنه زنان و هر گونه نقص آلت جنسی زنانه در قالب یک پروتکل به منشور حقوق بشر و مردم آفریقا اضافه شد.
 
قوانین مربوط به مبارزه و مجازات ختنه زنان در اکثر کشورهای اروپایی کم و بیش مشابه هم است. در فرانسه برای مجازات کسی که دست به این کار بزند ۱۰ سال زندانی و ۱۵۰ هزار یورو جریمه در نظر گرفته شده است. در صورتی‌که فردی در مقابل این عمل که از آن آگاه باشد سکوت کند، شریک جرم محسوب و به پنج سال زندان و پرداخت ۷۶۲ هزار و ۲۴۵ یورو جریمه محکوم می‌شود. اگر دختر بچه‌ای توسط یکی از والدینش ختنه شود، وی به ۲۰ سال زندان محکوم می‌شود. همچنین در صورتی که کودک در اثر این عمل کشته شود، مجازات تا ۳۰ سال بدون بخشش زندان افزایش داده می‌شود. این قوانین در مورد جرایمی که خارج از خاک فرانسه هم رخ دهند اجرایی است و این امکان ختنه در سفرهای تابستانی مهاجران را کمتر می‌کند. از سال ۲۰۰۶، والدین با ملیت غیر فرانسوی هم مشمول اجرای این قانون می‌شوند. در صورتی که کسی از وقوع جرم مطلع باشد و آن را اطلاع ندهد، به سه سال زندان و تا ۴۵هزار یورو جریمه نقدی محکوم می‌شود. در ۲۵ سال گذشته در فرانسه ۳۵ حکم محکومیت برای مجرمان مرتبط با ختنه زنان صادر و اجرا شده است. تاکنون تنها ۱۵ کشور آفریقایی رسماً ختنه را ممنوع کرده‌اند.
 
کلیتوریوپلاستی یا ترمیم کلیتوریس
دکتر پیر فولدس [۲]، جراح و متخصص دستگاه تناسلی و مجاری ادراری و دکتر ژان آنتوان روبین [۳] متخصص دستگاه تناسلی و مجاری ادراری که هردو فرانسوی هستند از سال ۱۹۸۰ پژوهش‌های خود را در مورد ترمیم کلیتوریس‌های مثله شده آغاز کردند و به پیشرفت‌های عملی دست یافتند. آن‌ها اکنون می‌توانند هر مورد را بر اساس آناتومی و میزان آسیبی که به کلیتوریس و لب‌ها وارد شده است تا حد زیادی ترمیم کنند. هدف این ترمیم بیش از اینکه بازگرداندن شکل اصلی و طبیعی آلت جنسی باشد، در پی کاهش درد دائمی است. این عمل جراحی مشکلات پس از زایمان و سیستم ادراری زنان ختنه شده را کاملاً حل می‌کند. تاکنون در فرانسه نزدیک به هشتصد زن تحت این عمل جراحی قرار گرفته‌اند که به طور میانگین یک ربع ساعت به طول می‌انجامد. تمام هزینه‌های این ترمیم که در بیهوشی کامل صورت می‌گیرد توسط بیمه تأمین اجتماعی فرانسه پرداخت می‌شود.
 
دکتر فولدس برای انجام این عمل جراحی به کشورهای مصر و سنگال هم سفر می‌کند و با توجه به سابقه طولانی که در مأموریت‌های بشردوستانه دارد، نجات انسان‌ها از درد و رنج را الگوی اصلی کار خود قرار داده است.
 
بازگرداندن قربانی مثله شده به شرایط عادی زندگی با ترمیم کلیتوریس، به ‌‌‌نهایت انجام نمی‌رسد و گروه‌های مددکاری اجتماعی، روان‌شناسی، سکسولوگ و بهداشتی پزشکی در این مسیر در ارتباطی تنگاتنگ با هم هستند. بی‌تردید ختنه زنان یکی از مصادیق بارز خشونت جنسیتی بر زنان است که مستقیماً بدن و لذت جنسی آن‌ها را هدف می‌گیرد. برای مبارزه و پایان دادن به این فاجعه عمیق باید آن را شناخت و چشم‌ها را بر وجود آن گشود. این رسم وحشیانه مسری است. مرز و خاک و زبان و رنگ و ‌نژاد نمی‌شناسد و هیچ چیز جز آگاهی و حساسیت و واکنش نسبت به آن مصونیت نمی‌آورد.
 
زیرنویس:
 (۱) GAMS: http: //www. federationgams. org/index. php
 (۲) Pierre Foldes

 (۳) Jean-Antoine Robein *