جلال ایجادی* – در بسیاری از کشورها در چهارچوب تعهدات بین‌المللی، قرارداد زیست محیطی امضا میشود تا دربرابر خطرات ناشی از فعالیت مالی و اقتصادی سوداگرایانه و صنعتی، از طبیعت دفاع شود و منابع طبیعی مورد حفاظت قرارگیرد.
کنوانسیون مربوط به پارک ملی یکی ازسیستم‌های حفاظتی محیط زیست است. پارک ملی دربرگیرنده منابع طبیعی مانند بیشه‌ها، دشت‌ها، جنگل‌ها، کوهستان‌ها، راه‌ها وبرکه‌های آبی بوده است وبا هدف تامین شرایط طبیعی و آرام و وحشی برای افزایش و پرورش پرندگان و جانوران و آبزیان و گسترش رستنی‌ها و گیاهان گوناگون مورد محافظت قرار میگیرد. این پارک‌ها بنا بر تعریف خود از هرگونه گزند باید دور باشند و بنابراین هرگونه طرح صنعتی و ساختمانی و راهسازی و حفاری در درون آنها، جز خسارت و تجاوزنمی‌تواند باشد.
در ایران ۲۲ پارک ملی وجود دارد. از آن میان از پارک ملی گلستان در استان گلستان، سرخه‌حصار در شرق تهران، ارومیه در کنار دریاچه ارومیه، پارک ملی در کویر سمنان، بختگان در فارس، بمو در شمال شیراز، پارک ملی خبر در شهرستان بافت، تندور هقوچان در خراسان رضوى، کلاه قاضی در اصفهان، خجیر در شرق تهران، تنگ صیاد در چهارمحال وبختیارى، لاربین در تهران و مازندران، نایبند در بوشهر، گلاسفراین در خراسان شمالى، سالوکاسفراین در خراسان شمالى، بوجاق در شمال شرق رشت، خارتوران در سمنان، کیاسر در مازندران و پابند در مازندران باید یاد کرد. اغلب این پارک‌ها دستخوش تعرضات گوناگون بوده‌اند واز سیستم نگهداری با استاندارد‌های جهانی بهره‌مند نیستند و برخی به شدت مورد تجاوز قرارگرفته‌اند و وضعیتی بحرانی دارند.
ایران یک استثاء است. اغلب منابع طبیعی ایران که در راستای کنواسیون‌های بین‌المللی هستند، یکی پس از دیگری مورد تجاوز قرار گرفته‌اند و تخریب می‌‌شوند. بحران حیاتی دریاچه ارومیه و اقدام آگاهانه حکومت اسلامی به تخریب آن آشکارترین مورد به شمار می‌‌آید، ولی نمونه‌ها بسیارند. نابودی پارک‌های ملی حفاظت شده یکی دیگراز این گونه خرابکاری‌هاست. مبارزه برای محیط زیست یک پیکار اساسی است. مبارزه برای آزادی در عصر ما با مبارزه جهت حفظ زیست‌بوم معنا پیدا میکند. دفاع و حفظ محیط زیست در ایران از مبارزه برای برداشتن حکومت اسلامی جدایی‌ناپذیراست، زیرا این دستگاه قدرت سیاسی در تمام اقداماتش علیه محیط زیست عمل میکند.
زیبایی پارک ملی”نایبند”
سیاست جمهوری اسلامی باعث تخریب محیط زیست ایران میشود. نمونه دیگری از ویرانگری در ایران تخریب پارک‌های ملی و ازجمله پارک ملی دریایی “نایبند” است. این منطقه یکی از زیباترین مناطق در کرانه‌های خلیج فارس به شمار می‌‌رود و یادگار به جا مانده از بندر تاریخی “نایبند” بوشهر است. پیشینه تاریخی این منطقه به مثابه مرکز بازرگانی و صید مروارید، به عصر آل بویه برمی‌گردد. این منطقه با مساحت ۴۹۸۱۵ هکتار در دو استان بوشهر (بخش عسلویه شهرستان کنگان ) و هرمزگان (شهرستان پارسیان بخش کوشکنار ) است؛ نزدیک ۲۷ هزار هکتار این منطقه دریایی و بقیه خشکی است. بخش شمال غربی پارک دریایی “نایبند” محدود به روستای “بیدخون” و تاسیسات شیمیایی و سمی عسلویه است و بخش شرقی آن با توسعه صنایع آلومینیوم ونیز پروژه‌های فولاد و صنایع دیگر، با آلودگی‌های صنعتی مخرب در آب، هوا و خاک و لجن‌های قرمز از آلاینده‌های خطرناک روبه‌رو است.
خلیج کوچک نایبند در ساحل شمالی منطقه نایبند با وسعت ۴۱۳۰ هکتار یکی از ارزشمند‌ترین زیستگاه‌های دریایی خلیج فارس است. این منطقه همراه با مناطق دیگر از جمله دماغه نایبند و بخشی از آبهای خلیج فارس در سال ۱۳۸۳ به عنوان اولین پارک ملی دریایی ایران ثبت و اعلام شده است.
مشاهدات و گزارش‌ها درباره طبیعت زیبای نایبند بسیار است. ویژگی این پارک در ترکیب زمینی و دریایی آن است. حوزه‌های طبیعی گوناگون، تالاب‌های وحشی، جنگل‌های حرا، سواحل ماسه‌ای درخشان در بخش‌های شمالی و شرقی و سواحل صخره‌ای با حاشیه باریک ماسه‌ای جنوبی خلیج و بخش غربی منطقه حفاظت شده نایبند، همسایگی با خلیج فارس، درختان کهنسال انجیر معابد در دماغه نایبند، دشت هموار بخش شمالی، دشت‌های سبز و دره‌های ژرف و صخره‌ای در بخش جنوبی، زیباترین چشماندازهای طبیعی سواحل خلیج فارس را یک‌جا گرد آورده است.
به‌طور مسلم از نظر آرامش روح مردم و نیز گردشگری وجود این چنین مناظری، وجود تپه‌های مرجانی جهت گردش غواصان و حتی فرایند تخمگذاری و جوجه‌آوری لاک‌پشت‌های دریایی کمیاب، می‌‌تواند به جلب گسترده گردشگران منجرشود. این پارک ملی وحشی از نظر تنوع جانوران وحشى منحصر به فرد است و داراى میش و قوچ، کل، بز وحشى، آهو، جبیر و پلنگ است. وجود آرامش نسبی و شفافیت آب در این محدوده از آبهای ساحلی باعث گسترش مجتمع مرجانی و علف‌های دریای در بستر خلیج و آبهای مجاور آن شده است. کله‌های آب‌سنگ مرجانی در دهانه خلیج کوچک نایبند از نادر دسته‌های مرجانی در نزدیکی سواحل سرزمین اصلی در ایران محسوب می‌‌شوند.
این منطقه یگانه اهمیت زیستگاهی فراوان برای گونه‌های حمایت شده‌ای مانند درختان حرا، لاک پشت سبز، لاک پشت منقار عقابی و پلیکان پا خاکستری است. از پستانداران دریایی که در بخش آبهای آزاد موجود در پارک یافت میشود، می‌‌توان انواع دلفین و نهنگ را نام برد. ژرفای زیاد آب در این بخش دلفین‌ها را متوجه خود می‌سازد و شیرجه زدن دلفین‌ها و شنای دسته‌جمعی کوسه‌ماهی‌ها از صحنه‌های بسیار زیبای طبیعی این قسمت از پارک است. پرندگان مهاجر در این مناطق بسیارند که از آن میان باید از فلامینگو، چکاوک کاکلی، کبک، تیهو، حواصیل خاکستری، گیلانشاه، پلیکان سفید، سلیم، آبچلیک، کاکایی، پرستوها‌ی دریایی، اگرت پا خاکستری وغیره صحبت کرد.
 |
 |
|
پارک ملی دریایی “نایبند”
|
موقعیت پارک “نایبند” در کنار بوشهر
|
خرابکاری دولت در پارک نایبند
بنا به گفته دفتر محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با آغاز طرح‌های صنعتی توسعه پارس جنوبی، با ساخت چندین اسکله و با پیشروی در دریا و خشک کردن آبهای ساحلی به وسیله صدها تن سنگ و خاک، تاکنون ضربات مهلکی بر زیست بوم منطقه وارد شده است. همچنین با ساخت پالایشگاه، پتروشیمی و مجتمع‌های صنعتی و رهاکردن پساب‌ها و فاضلاب‌ها در این منطقه موجب آلودگی و تیرگی آب شده است. این ضایعات و پساب‌ها که با حجم بسیار زیاد و میزان سم بسیار بالا تولید میشود بدون هیچگونه پالایش به‌طور مستقیم و زیر نظر مقامات حکومتی به دریا تخلیه میشود. طبق گزارش نشریات مجتمع پالایش گاز فاز شش پارس جنوبی که توسط شرکت آجیپ ایتالیا ساخته شده است، روزانه پنج تا شش تن محلول شیمیایی کاستیک یا سود سوزآور را به دریا تخلیه میکند. میزان زیاد تخلیه این پساب‌ها به حدی است که تا شعاع چندصدمتری هرگونه موجود زنده از بین رفته است. همچنین پروژه‌های جاده‌کشی و ساخت و سازها در اطراف نایبند عامل نابودی بسیاری از مرجان‌های این منطقه است. علی‌رغم این‌همه نابه‌سامانی، دولت با یک طرح جدید، تخریب مستقیم نایبند را در دستور قرار داده است.
در چنین شرایطی دولت اسلامی اقدام حفاری برای چاه نفت و ایجاد جاده آسفالتی در میان پارک نایبند نمود (همشهری ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸). ساخت موج‌شکن و اسکله هاله در پارک ملی نایبند در حالی صورت میگیرد که به گفته مسئولان محیط‌زیست دولتی این منطقه به یک تکه گوشت قربانی تبدیل شده است؛ به‌طوری که تاکنون بیش از ۱۳ هزار هکتار از اراضی آن در تصرف یکی از دستگاه‌های دولتی درآمده است.
امید صدیقی، مدیر کل دفتر اکوبیولوژی سازمان محیط زیست همچنین از ساخت سه جاده در داخل پارک ملی نایبند و ساخت سه اسکله توسط پارس جنوبی و دیگر دستگاه‌ها در داخل منطقه طی سال‌های گذشته خبر داده است و می‌‌گوید: “این جاده‌ها مانع آبرسانی به جنگل‌های حرا شده و بخش اعظمی از جنگل‌ها را نابود کرده است، اما متاسفانه هنوز هم برخی دستگاه‌ها همچنان درصدد اجرای طرح‌های خود بدون رعایت ملاحظات زیست محیطی هستند غافل از آن که آنچه ازدست می‌‌دهیم نه فقط متعلق به ما بلکه متعلق به همه مردم و نسل‌های آینده است.” (منبع جام جم)
جاده‌سازی واحداث چاه و اسکله‌سازی جزو اقدامات مخرب زیست محیط به شمار می‌آیند و مخالف کنوانسیون بین‌المللی مناطق حفاظت شده و بیان بارز عدم اجرای اصل ۵۰ قانون اساسی همین دولت اسلامی است. اما چه باک؟ خرابکان کشور را هدایت میکنند. شورای عالی محیط زیست حکومتی به وزارت نفت اجازه میدهد تا نسبت به حفاری در میدان گازی مدار واقع در پارک ملی نایبند اقدام کند، پارکی که منطقه حفاظت شده محسوب میشود به حریصان نفت داده میشود. بهروزدهزاد، استاد دانشگاه و کارشناس محیط زیست در گفت‌وگویی اعطای مجوز حفاری برای استخراج گاز در پارک ملی نایبند را غیرقانونی دانسته است و می‌‌گوید: “این مجوز در حالی تصویب شده که به موجب ماده ۸ آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست هر عمل عمرانی که منجر به تخریب اکوسیستم طبیعی شود (حتی در حد بوته‌کنی) در داخل پارک‌های ملی ممنوع است.”
 |
 |
|
“نایبند” زیبا ولی در خطر
|
تخریب “نایبند” و رقص مرگ بولدوزر
|
برای پوشاندن این اقدام شوم وزیان‌بار، سازمان حفاظت محیط زیست اسلامی شرایطی معین کرد تا به اصطلاح خرابی به وجود نیاید. ممنوعیت هرگونه عملیات انفجاری، لرزه‌نگاری و احداث راه در پارک مذکور، جمع‌آوری کلیه سازه‌های مورد استفاده و احیای منطقه به شکل اولیه، انتقال هرگونه پسماند (آب شور و نظایر آن) با تانکر تحت نظارت سازمان حفاظت محیط زیست و تعیین محل استقرار و استراحت کارگران در خارج از پارک از جمله شرط‌هایی است که سازمان محیط زیست برای وزارت نفت تعیین کرد. اقدام به قتل محیط زیست ولی با احتیاط، این است سیاست سازمان محیط زیست حکومتی؛ ولی مانند وعده‌ها‌ی دیگر دستگاه بوروکراسی حاکم، این شرایط هم دروغی بیش نیست.
این روند تخریب با جاده آسفالتی تکمیل‌تر میشود: عبور دادن جاده‌ای به طول ۲۴ کیلومتر در وسط پارک که روستای بنود را به ساحل دریا وصل میکند. این جاده باعث بر هم زدن چرخه زیست بوم منطقه شده است. احداث جاده روی خور هاله در پارک ملی نایبند، خاکریزی تازه روی این جاده و قیرریزی برای آسفالت آن توسط اداره کل راه و ترابری استان بوشهر، اختلاف نظر محیط زیست و راه و ترابری و فرمانداری کنگان را در پی داشت. مجموعه‌ای از بی‌کفایتی و فساد اداری و سیاسی سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها و غارت پول بیشتر توسط ماموران ریز ودرشت اسلامی، راه دیگری جز ویرانگری در دستور قرار نمی‌دهد. اینگونه اختلاف نظر‌ها هیچ تاثیر در روند ویرانگری زیست محیطی نخواهد داشت.
همه پارک‌های طبیعی ایران در خطر هستند. احداث چاه نفت و استخراج تنگستن از پهنه زیبای کویر ملی در سمنان که زیستگاه گونه با ارزش و در خطر انقراض یوزپلنگ ایرانی و ده‌ها گونه دیگر جانوری و گیاهی ویژه کویر به حساب می‌‌آید، این پارک را به مرگ تهدید میکند. تاکنون ازمیان پارک‌های ملی کشور تندوره در خراسان، کلاه قاضی در اصفهان، بختگان در فارس، پارک‌های ملی گلستان در استان گلستان، ارومیه در کنار دریاچه ارومیه، پارک ملی کویر، سرخه حصار و خجیر در تهران بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند.
فرهاد دبیری، مدرس و کارشناس محیط زیست در این زمینه می‌‌گوید: “در محدوده پارک‌های ملی تخلفاتی توسط بومیان محلی از جمله ورود غیر قانونی دام و قطع درختان انجام میشود که علاوه بر سازمان محیط زیست، سازمان جنگل‌ها و مراتع نیز با آن روبه‌رو هستند. در حال حاضر نیز بیش از ۲۰۰۰ پرونده درباره تجاوزاتی از این قبیل مربوط به جنگل‌های شمال و زاگرس در سازمان جنگل‌ها و مراتع در حال پیگیری است که بخشی از روند تخریب در پارک‌های ملی را نشان میدهد.” (خبرگزاری میراث فرهنگی ۱۵/۹/۱۳۸۹)
پارک “نایبند” در سواحل خلیج فارس که نخستین پارک ملی دریایی کشور به شمار آمده و در کمیسیون جهانی مناطق حفاظت شده به ثبت رسیده است، به خاطر داشتن ۱۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری که نیمی از گونه‌های پستانداران ایران را تشکیل میدهد وبه خاطرمناظرو چشماندازهای بی‌نظیر مانند آبشاری با ارتفاع ۷۰ متر وغیره که با نام “بهشت گمشده ایران” شهرت یافته، امروزبا حضوروهجوم بولدوزر‌ها وقطع درختان با مرگ تدریجی روبه‌رو شده است. ماشین‌ها و آخوندها وماموران حکومتی و مهندسان بوروکرات و موسسات اداری در پی نفت هستند. این همه نفت تولیدی کشور کافی نیست وباید بازهم دل زمین را خالی و منابع زیست محیطی رامنهدم کرد.اشتهای پول فراوان وفساد، بیکران است. این حکومتگران بهشت مردم را نابود میکنند تابهشت خودرا زینت بخشند و شکم‌های سیری ناپذیرخود را فربه‌تر کنند.
امروز بوی نفت در “پارک ملی نایبند” پیچیده است و جاده‌سازی و آسفالت و اسکله‌سازی و مواد صنعتی و آلودگی‌های ناشی از آن محیط زیست پارک را ویران میکنند. طاعون اقتصاد نفتی در خدمت طبقه حریص و سودطلب و دستگاه حکومت اسلامی، به جان طبیعت و پرنده و جانور و انسان افتاده است. این تبهکاری نسبت به زیست‌بوم ناشی از یک خط مشی دائمی تخریب اکولوژیکی و اقتصاد آلوده‌کننده و سودجویانه‌ای است که فقط به یک قانون توجه دارد و آن‌هم قانون ویران کردن طبیعت و زندگی انسانی جهت کسب سود بی پایان و بازدهی مالی بیشتر و دزدی‌های کلان است. یکی دیگر از پرونده‌های سیاه این حکومت دینی، مرگ زیست‌بوم ایران است.
*جلال ایجادی، استاد دانشگاه در فرانسه