بهنام داراییزاده – در هفتههای گذشته، انتشار تصاویر برهنه “علیا ماجده المهدی” وبلاگنویس جوان مصری، به تنهایی جنجالی را در جهان عرب برانگیخت. جنجالی که از چشم رسانههای غربی و سایر مردم خاورمیانه نیز پنهان نماند، اما اینک که چندروزی از ماجرا گذشته، شاید بتوانیم در ورای هیجانهای نخستین، به این حرکت اعتراضی نگاهی متفاوت و عمیقتر بیاندازیم.
پرسش محوری این است: آیا در ورای این اقدام به ظاهر رادیکال و کمنظیر که واکنش مثبت و منفی بسیاری از فعالان و فمینیستها را در پی داشت، پیام دیگری نیز نهفته است؟ در همین زمینه با ساقی قهرمان، پژوهشگر جنسیت و فعال در زمینه حقوق جنسی در کانادا گفتوگویی کردهایم که در ادامه میخوانید.
همانطور که حتماً در جریان هستید به تازگی علیا ماجده المهدی، وبلاگنویس جوان مصری عکسهایی برهنه از خود و دوست پسرش را در وبلاگ شخصی و نیز در صفحه فیسبوکش منتشر کرده است و در همان جا نیز اشاره کرده که انگیزهاش از این اقدام، اعتراض به وضع موجود، نبود آزادی بیان، ارزشهای حاکم و قدرتیابی اسلامگرایان و… است. در ابتدا مایلم نظر شما رو به عنوان یکی از فعالان حوزه جنسیت و حقوق جنسی در این زمینه بدانم.
ساقی قهرمان: من نیز چند تا از عکسهای علیا را دیدم. نظر من این است که این عکسها انتقال از یک “حجاب” به یک “حجاب” دیگر را نشان میدهد. به این معنا که با حجاب تعیین شده از سوی “فرهنگ مسلط” که برای بدن زن و جنسیت زن وضع شده هیچ تضادی ندارد.
در جامعه امروز مصر که در حال گذار از یک وضعیت فرهنگی- سیاسی به یک وضعیت فرهنگی-سیاسی دیگر است، علیا فقط دارد میگوید که من آن حجاب تعیین شده در ملاءعام را قبول ندارم، اما حجابی که برای زن در “حوزه خصوصی و خلوت” مقرر شده است را قبول دارم.
عکسهایی که علیا از خودش گرفته، دقیقاً همین را نشان میدهد. شکل آرایش علیا، لباسی که انتخاب کرده، یعنی گلسر قرمز، کفش قرمز و جوراب توری سیاه، اینها همه در واقع همان “حجابی” است که برای زن در خلوتی که تحت سلطه یک چهره مردانه قرار دارد، تعیین شده است. من فکر میکنم چیزی که علیا میخواهد بگوید در راستای آزادیهای جنسی یا جنسیتی نیست، فقط یک اعتراض است. در این مفهوم که “خب بگذارید من خودم انتخاب کنم که کدام یکی از این دو تا حجاب را الان میخواهم بردارم.”
با توجه به آن بسترهای اجتماعی- فرهنگی که شما نیز به آن اشاره کردید، به نظرتان همین حد از اعتراض نیز قابل تمجید نیست؟
هر حرکتی که به “خواست و انتخاب شخصی” افراد اشاره کند، به نظر من قابل تحسین است. به هنگامی که اکثر مردم مصر، قاعدتاً به مسائلی مانند اقتصاد یا مسائلی مثل حکومت آینده یا اینکه چه شخصی را به عنوان رئیس دولت انتخاب کنند، فکر میکنند، این که یک دختر جوان بلند شود و بگوید اساس و بنیاد آن تصمیمگیریها و آزادیها، به این بخش مشخص از فرهنگ برمیگردد در جای خودش خیلی حرکت قابل تحسینی است و خیلی نیز شجاعانه است و نشان از هوش علیا دارد، اما فقط در همین حد.
انتقاد دیگری هم که مطرح میشود این است که این نوع اعتراضها که پیشتر نیز در دهههای۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در اروپا و برخی از کشورهای غربی جریان داشته به نوعی در بردارنده نوعی نگاه “جنسیتی یا ابزارگونه” به تن و بدن زن است. آیا رویکرد انتقادی شما این نوع دیدگاه را نیز در بر میگیرد؟
من فکر نمیکنم علیا عمداً قصد دارد به زن نگاه “ابزاری” داشته باشد. به نظر من، حرکت علیا از نداشتن آگاهی نسبت به محدودیتهایی ناشی میشود که جامعه و فرهنگ روی جنسیت میگذارد؛ یعنی تقسیم دوگانه جنسیت به “جنسیت مرد و “جنسیت زن و در پی آن “رفتار مردانه” و “رفتار زنانه”.
با توجه به عکسهایی که علیا از خودش منتشر کرده، فکر نمیکنم شناخت علیا آن قدر عمیق باشد که بخواهد در واقع استفاده ابزاری از خود داشته باشد. بلکه از روی عادت خیال میکند که با “برهنهشدن” میتواند “تابوشکنی” کند، اما نمیداند شکلی که برهنه شده، در واقع خودش همان تابو است.
یکی از حجابهایی که زن ناچار است رعایت کند “زیبایی” است. یکی دیگر از حجابهایی که زن ناچار است به آن ملزم باشد “ظرافت” است. یکی دیگر “معصومیت” است. علیا تمام اینها را رعایت میکند. استفاده ابزاری از خود نمیکند، اما نمیداند این کاری که میکند، در خود فرهنگ استفاده ابزاری از زن است.
یکی از حجابهایی که زن ناچار است رعایت کند “زیبایی” است. یکی دیگر از حجابهایی که زن ناچار است به آن ملزم باشد “ظرافت” است. یکی دیگر “معصومیت” است. علیا تمام اینها را رعایت میکند.
من فکر میکنم انتخاب یک زن برای پوشش، مثلاً اینکه تصمیم بگیرد چادر سرش کند یا نکند تا زمانی که این تصمیم و اراده خودش باشد و هر دقیقهای که دلش بخواهد بتواند چادرش را بردارد و بگذارد روی زمین و دومرتبه بردارد و بگذارد سرش، اتفاق عجیب و غریبی نمیافتد. آزادی انتخاب چادر به معنی “آزادی انتخاب زن” است. به همان اندازه که پوشیدن یک لباس برهنه و تننما نیز میتواند انتخاب زن باشد. ما نباید “برهنگی” و “پوشیدگی” را در تقابل هم قراردهیم؛ تنها باید به حق انتخاب زن و حق تصمیمگیری زن برای انتخاب و حق او برای تغییر این انتخابها، تاکید داشته باشیم.
به باور شما، موضعگیری فعالان حقوق زنان و فمینیستهای ایرانی نسبت به این دست از رفتارها و واکنشها، چگونه باید باشد؟
به نظر من بهتر است به جای اینکه هیجانزده شوند و بر اساس دادههای ناقص یا موضعگیریهای صرفاً مقطعی و تاریخدار تحلیل کنند، به مسئله “جنسیت و محدودیتهای جنسیتی” نظر داشته باشند. ما زمانی میتوانیم از این چهارچوبهای محدودکننده و این حجابها تحمیلی، آزاد شویم که بدانیم هیچ دلیلی ندارد که مردها یک شکل خاص از لباس پوشیدن را رعایت کنند و زنها نیز یک شکل دیگری را.
به نظر من فعالان اجتماعی و فعالان حقوق بشر باید تلاش کنند تا “انسان” را از این قالب تنگ دوگانه که در حال حاضر دچار آن است آزاد کنند. نه اینکه وقت بگذاریم که بگوییم: حجاب خوب است یا برهنگی خوب است! ما باید به این فکر کنیم که آیا مردها و زنها با دامن و شلوار به دنیا میآیند؟ آیا شلواری که مردها میپوشند یک نوع “حجاب اجباری” است یا نه؟ آیا این حجاب اجباری به دلیل تعیین جنسیت و تعیین رفتار جنسیتی است؟
متاسفانه به طور معمول فعالان اجتماعی، با این مسائل به شکل مقطعی و کوتاهمدت برخورد میکنند. یعنی اگر لازم باشد که الان گفته شود علیا زن خیلی جسوری است، میگویند: بله علیا زن خیلی جسوری است، اما به ریشه حرکت علیا و اینکه به کدام مسیر باید برود تا به یک آزادی انتخاب واقعی برسد معمولاً دقت نمیشود.
در همین زمینه:
مصاحبه خوبی بود و خانم قهرمان حرفهای درستی زده اند.بهتره این آدمهای جوگیری که در چند روز گذشته از مبارزه دختر مصری در راه آزادی شعرها سروده اند! توجهی مبذول دارند!
کاربر مهمان / 26 November 2011
مصاحبه ی خوبی بود اما این بحث ها برای شکم سیرهاست!
بیچاره آن جوان تونسی که خود را از فقر به آتش کشید و سرچشمه ی این حرکت ها شد… طبق گفته ی ایشان که “”اینکه یک دختر جوان بلند شود و بگوید اساس و بنیاد آن تصمیمگیریها و آزادیها، به این بخش مشخص از فرهنگ برمیگردد …. “” آیا انتخاب یک حکومت ابتدا به این بر می گردد که جنسیت نفی شود خانم !!! ساقی قهرمان؟
کاربر مهمان / 25 November 2011
خانم ساقی قهرمان حالا شما با آن اداها ***بغایت مصنوعی تان ***** در برهنگی و "تابو شکنی" در ساحل امن خارج کشور دارید از علیا انتقاد می کنید،؟ واقعا آدم نمی داند چه بگوید. خانم جان شما تمام مدت بابت این کارها برای خودت دستک و دکان درست کردید، زبان سکسیستی و خشن و تجاوزگر و ضد زن مردانه را آمدی به نام زبان آزادی جنسی تبلیغ کردی، صنعت روسپیگری را که در خدمت مردان است آمدید توجیه کردید و به نام "حق زن بر بدن خودش" جا زدی، حالا این انتقادهای شما به حرکت علیا جز تخطئه و تنگ نظری نسبت چه معنای دیگری می تواند داشته باشد؟ علیا یک زن بیست ساله در میدان مقاومت و خشم و خون انقلاب مصر است، انقلاب و سرکوب خشنی که با هیچکس شوخی ندارد. علیا برهنه نشده که زشت باشد مطابق میل زنها یا مردها یا زیبا باشد مطابق میل مردها یا زنها، علیا فقط برهنه شده است که خودش باشد. علیا زیباست یا معصوم یا هر چیز دیگر ؟ خودش است و خودش. ساده و جدی و آگاه و دلیر و انقلابی است، برعکس شما که **** خواستهای زنان همجنسگرا را وارونه جلوه می دهید. شما خودت چقدر گل زدی به موهایت و کرست سکسی و لباسهای بدن نما با الگوی ویکتوریا سیکریت پوشیدی در اوج "تابوشکنی" تان؟ خانم جان آخر انصاف هم خوب چیزی است. نه نمی توانید انصاف داشته باشید چرا که متأسفانه آگاهی اش را و انگیزه اش را و اصالتش را و فرهنگش را ندارید، و منافع تان هم مانع آن است که به این درک و انصاف نائل شوید. وبلاگها و محتوای حرکت علیا و عبدالکریم عامر به خوبی نشان می دهد که آنها آگاهند و می دانند که چکار دارند می کنند و حاضر بهای آن را هم بپردازند، آنها در ضمن برای هیچکس الگو سازی هم نکرده اند و انتظاری هم ندارند که همه به حرکت آنها بپیوندند. این یک تصمیم فردی است و یکی ااز زنده ترین و سیاسی ترین و فرهنگی ترین کنشها و جلوه های انقلاب آزادیخواهان مصر است در مقاومت شبانه روزی در برابر اسلام گرایان و حکومت نظامیان. با احترام و قدردانی و همدلی عمیق برای علیا و عبدالکریم ها، برای منا المحطاوی ها که با وجود شکنجه ی شدید و آزار جنسی با شهامت می ایستند و حقیقت را می گویند و گزارش می کنند، با احترام و قدردانی و همدلی عمیق نوال سعداویها و همه ی زنان و مردان آزایخواه و انقلابی مصر.
علیا تنها نیست! / 25 November 2011
چقد بی شرمانه و بی حیا…
متاسفم برای علیا بیچاره بدجور بازیچه قرارگرفته … امثال این بدبخت شاید زیادن.. اما افکار زنده و پویا در جهان خیلی بیشتره که این حرکت مسخره و توهین آمیز این زن مصری(علیا) رو بپای جسارت نذارن و اون رو محکوم کنن.. برهنه شدن و در ملا عام گذاشتن فقط بی ارزشی اون دختر رو میرسونه.
لبخند شب / 25 November 2011
حجاب در اروپا
http://www.youtube.com/watch?v=GXazyzD9-fY
کاربر مهمان / 26 November 2011
تمرکز بیش از حد رادیو زمانه روی این موضوع یعنی چه؟ چرا اینقدر وسواس و تمرکز روی این خبر در سایت شما هست؟ غیر از این است که بدنه نویسندگان رادیو زمانه خودشان راستهای مذهبی-سنتی برگشتی هستند و هنوز دارند به تابوهای ذهنی قدیم خودشان بلند بلند طوری که همه ما بشنویم جواب می دهند.
بهمن / 26 November 2011
اونجا که ساقی قهرمان از ارزش هایی نحمیلی مثل ظرافت، زیبایی و معصومیت بر زنان سخن می گوید به نکته ی جالبی اشاره می کند که از آن آموختم. ولی سوای این نکته ی ظریف به نظرم کلیت سخنان ساقی قهرمان بیشتر تلاشی برای بی ارزش جلوه دادن کار علیاء بود(سوای این بحث که این کار چقدر ارزشمند یا بی ارزش بوده است). من مایلم بدانم که تصویر برهنه ی علیاء می بایست چه خصایصی داشته باشد که از نظر ساقی قهرمان عمل بی نقص و کاملی باشد؟ آیا این برداشت من صحیح است که اگر او به طریقی برهنه می شد که زیبایی و معصومیت و ظرافت را با نقیض آنها جایگزین می کرد در آن صورت کارش ارزشمند تر یا عمیق تر می بود؟ یا اینکه او می بایست آزادی مطلق انتخاب را در تصویرش جای می داد؟ (چگونه؟)یا اینکه اصلاً برهنه شدن ظرفیت کافی برای منظور مورد نظر ساقی قهرمان را ندارد؟ سؤال دیگر اینکه از کجا معلوم که علیاء التزام به زیبایی و ظرافت و معصومیت را خود انتخاب نکرده باشد؟ آیا به هر حال این سرنوشت محتوم و شخصی ما نیست که پس از ویرانی مطلق ارزش ها، به ناچار باید کم و بیش دست به ساختن دنیای انسانی و انتخابی و شخصی مان بزنیم؟
محمود خان / 26 November 2011
حرف خانم لقایی رو بسیار قبول دارم.بالاخره یه نفر حرف منطقی و عاقلانه زد و از هورا کشیدن احساسی پرهیز کرد.
ش / 26 November 2011
اتفاقا این “حجاب زیبایی” به خصوص در مملکت ایران به شدت به زنها تحمیل می شه و تحمیلش از حجاب چادر و روسری هم برای من وحشتناک تر بوده.یعنی شما مجبوری برای اینکه سر “آدم” حسابت کنند دماغت رو عمل کنی و رژیم لاغری سفت و سخت بگیری و دونه به دونه موهای تنت رو اصلاح کنی و اگه نه هفت قلم ، ولی لااقل دو سه قلم هم آرایش کنی تا مثلا بتونی عشق مردی رو برای مدتی داشته باشی یا شغلی گیرت بیاد یا استاد مردت توی دانشگاه جواب سوالهات رو بده یا حتی توی گروه دوستها و هم سن و سالهای مونثت تحویل گرفته بشی! من متاسفم که لیبرالها فقط گیر دادند به حجاب اسلامی و این حجاب زیبایی(که خانم لقایی به خوبی بهش اشاره کردند) رو بی خیال میشن.من زن در ایران امروز از طرف حجاب زیبایی بیشتر تحت فشار بوده ام تا حجاب اسلامی.
شهرزاد / 26 November 2011
راستی نظر نوال سعداوی در مورد این حرکت المهدی چی بوده؟! کسی می دونه؟!
شهرزاد / 26 November 2011
ببخشید اسم خانم قهرمان رو نوشتم لقایی. پوزش:)
شهرزاد / 26 November 2011
لبخند شب
در وبلاگتان فرمودید «در مسیر پر پیچ و خم زندگی ..در پستی و بلندی آن .. راه گم کرده ای بیش نیستم»
تویی که راه گم کردهای بیش نیستی چگونه به خود اجازه میدهی که به دیگران را قضاوت کنی و «بی شرم و حیا» بخوانیشان؟.. و چیزهای دیگر بگویی که توسط ادیتور سانسور شد.
کاربر مهمان / 26 November 2011
همه این سخنان بیهوده است وتنها یک سخن اینکه هرکسی مرد یا زن باید هر آنچه دوست داشته باشد بپوشد و این به هیچکس مربوط نیست به من و دیگران چه که در باره لباس این یا آن گفتگو کنیم همه آزاد به دنیا می آیند و هرکس و هر اندیشه ای بخواهد دیگری را محدود کند به گمان من رد شده است .
ازادی برای همه است مرد و زن توفیری ندارد .
سعید / 26 November 2011
جواب به کاربر مهمان
من غیر از این 5خطی که تونظر قبلیم نوشتم چیزه دیگه ای ننوشتم که ادیتور بخواد حذف کنه!یعنی وسعت کلام من به من هیچوقت اجازه نمیده که بخوام بی ادبی بکنم, از طرفی این دیدگاه منه که حرکت علیا رو بی شرمی خوندم و فک میکنم خیلی بیشتر از این ادب رعایت شده تو نظر قبلیم..
در مورد پست وبلاگم چقدر خوب میشد که همونجا نظر بدی, درثانی فک نمیکنی برداشتت از مضمون پست من(راه گم کرده….) خیلی سطح پایین باشه! برداشت تو به قول معروف به نوک انگشت نگاه کردنه!
لبخند شب / 27 November 2011
لبخند شب
از اسلامگرایی مثل تو انتظار بیش از این کامنت را نباید داشت این خانوم مصری اوج تنفر خود را از شما ها اسلامگرایان و دینتان را بخوبی با اینکار نشان داد شما اسلامگرایان 1400 سال است زنان را سرکوب میکنید زنان را فقط برای خواستهای جنسی تان میخواهید همانطور که پیامبر شما الگوی شما در رفتار با زنان است یعنی ستم به زن و فقط زن را از کمر به پائین دیدن ولی کور خواندید دنیا در حال عوض شدن است و افکار تنفر بر انگیز اسلامگرایان روز به روز از طرف اکثریت مردم دنیا پس زده میشود
اسلام ستیز / 27 November 2011
پاسخ به اسلام ستیز
خیلی جوش آوردی, یه لیوان آب سرد بخور تا یکم عصبانیتت بخوابه بابا!
اولا من خودم دخترم, دوما جواب دادن به تو خیلی کار بیخودی هست. یعنی منطق وقتی تو حرفات نیس نمیشه باهات بحث کرد. جدا اگه فک می کنی دنیا با روند حرکاتی مثل حرکت علیا رو به عوض شدنه باید خاطرتو جمع کنم که خیلی قرن که دنیا عوض شده .. ینی این نظر تو فک میکنم برگرده به عصر جاهلیت! سوما اینکه من بخوام بتو که چشماتو بستی , ثابت کنم انقلاب مصر یا خیلی از کشورای دیگه انقلاب مردمی و اسلامی هست , کار بیهوده ایه. خب وقتی این مساله جهانی شده و اثبات شده هس و اونو نمیبینی, من چکار میتونم بکنم! چهارما خود علیای بیچاره یه فریب خوردست , حرکتش در حدی نیس که بخواد اسلام رو به انزوا بکشونه..
لبخند شب / 27 November 2011
به بهمن، زمانه روی خیلی چیزها تمرکز بیش از حد کرده اما روی این یکی اصلا بیش از حد نیست، که مناسب و به اندازه است اگر که کم نباشد. عیب از رسانه های دیگر است که در این باره کم گزارش و بحث می کنند، برخی از آنها که انگار شتر دیدی ندیدی! این بی تفاوتی و حذف از سوی ایرانیان جای تأسف بسیار دارد، مخصوصا بی تفاوتی و حذف و کم اهمیت جلوه دادن این موضوع از طرف رسانه های زنان ایرانی یک عقب ماندگی آشکار است.
کاربر مهمان / 28 November 2011
نقدهای خانم قهرمان رو قبول دارم بنظرم یکی از بهترین نقدها بود…. علیا عملی اعتراضی کرد و بسیار شجاعانه اما من هم فکر نمیکنم او با نقدهای جنسیتی آشنایی داشته باشد یا تفکری عمیق پشت کارش بوده باشد… البته این کار او را کم ارزشتر نمیکند.
کاربر مهمان / 28 November 2011
خانم علیا در مصاحبشون گفتن من اصلا انقلابی نیستم و در انقلاب هم شرکت نداشتم در ضمن گفتن آتییست هستم خوب ایشون ففط از ترس اینکه گرفتار طالبان مصری نشن خواسته تابو شکنی کنه که حجاب در مصر اجباری نشه تا اینجا چیزیه که اتفاق افتاده
اما آنچه خانم قهرمان گفتن مثل مقاله خام شکوه میرزادگی هست این خانم ها که خودشون رو رهبر فمنیستها و تابو شکنها و طرفدار لزبین های ایرانی به حساب میارن و ناراحت از این هستن که علیا خانم کار و کاسبی اونا رو تخته کنه و عقاید اونا دیگه جلوه یی نداشته باشه خلاصه همانطور که یه عده نون دین رو میخورن خانم قهرمان و خانم شکوه میرزادگی هم نون حرفهای مد روز رو میخورن که عموما هیچ ربطی با واقعیت های جامعه ایران و مشکلات و ظلمهایی که به زنان در ایران امروز میشه نداره / اگه دقت کنین حرفهای این حضرات هیچ ربطی به آزادی و دموکراسی و حقوق انسانی و عدالت و از این قبیل نداره بلکه تقلیدی بسیار سخیف از نشریات زرد دهه 50 و 60 غرب در بدست آوردن امنیت برای زنان در مقابل مردان مست غربی هست که زنها رو تا سر حد مرگ کتک میزدن
کاربر مهمان / 28 November 2011
بنده هم مثل بقیه دوستان ترجیح می دهم حق با خانم قهرمان نبود.ولی متاسفانه ایشان درست می گویند.این خانم مصری معروف شد چون لباسش را در جهت باد دراورد.همان بادی که ریش مخملباف را برد.
کاربر مهمان / 29 November 2011
زمانه به هر چیزی که مربوط به زیر شکم باشه توجه نشون میده. مگه شما تا حالا متوجه نشده بودی؟
کاربر مهمان / 29 November 2011
جواب به این کامنت: مصاحبه ی خوبی بود اما این بحث ها برای شکم سیرهاست!
بیچاره آن جوان تونسی که خود را از فقر به آتش کشید و سرچشمه ی این حرکت ها شد… طبق گفته ی ایشان که “”اینکه یک دختر جوان بلند شود و بگوید اساس و بنیاد آن تصمیمگیریها و آزادیها، به این بخش مشخص از فرهنگ برمیگردد …. “” آیا انتخاب یک حکومت ابتدا به این بر می گردد که جنسیت نفی شود خانم !!! ساقی قهرمان؟
ارسال شده توسط کاربر مهمان در تاریخ جمعه, 09/04/1390 – 18:21.
—
گرسنگی، از تن آغاز می شود. اگر تن انسانی یک شهروند به رسمیت شناخته نشود روان شهروند هم به رسمیت شناخته نخواهد شد و حقوق انسانی شهروند، نظیر حق اشتغال برای تامین نیازهای اولیه و ثانویه ی این تن، و مسوولیت های این شهروند برای مبارزه برای این حقوق هم همه نقض خواهند شد. کسانی که در مسیر مبارزه برای حقوق فردی “برهنه” می شوند، برای این برهنه می شوند که تن را به عنوان موجودیت فردی، که نمی بایست زیر پای جامعه له شود، تثبیت کنند. جوان تونسی که خود را از فقر به آتش کشید قربانی سیستمی است که افراد را به صورت توده های بی شکل در خدمت سودرسانی به سیستم می بیند و اجازه نمی دهد تک به تک دارای نیاز باشند و داری امکان رفع این نیاز، با توجه به شناخت فردی از نیاز. تن، هویت است، انسانیت است، و تنها ابزار ما برای درک گرسنگی و رفع گرسنگی.
–
انتخاب یک دولت “خوب” با دغدغه ی عدالت اجتماعی ابتدا به شناخت این دولت از سیالیت جنسیت برمی گردد، یعنی به شناخت علمی از واقعیت وجود انسان، اگر چه هنوز شمار این دولت ها انگشت شمارند و ما هنوز در خاورمیانه شانس تولید چنین دولت هایی را نداریم
–
بهنام عزیز، بقیه کامنتها خودشان جواب خودشان اند.
ساقی قهرمان / 30 November 2011
http://nevisht.wordpress.com/2011/11/29/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%DA%A9-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D9%87%D9%86%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86/
–
جامعهی ایران ظرفیت درک این برهنه شدن را در برخورد با فریبا داودی نداشت
ساقی قهرمان / 30 November 2011