بیژن روحانی – افزایش درجه حرارت هوا، زیاد شدن تعداد توفان‌ها و سیل‌های ویرانگر در سال‌های اخیر، خشکسالی‌های پی‌درپی، بالا آمدن سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها و مسائلی دیگر از این دست که همگی به تغییرات آب و هوایی در جهان مرتبط هستند امنیت را در بسیاری از کشورهای دنیا به خطر انداخته‌اند. در این میان گزارش تازه منتشر شده‌ای از سوی یک هیئت علمی وابسته به دولت آمریکا نشان ‌می‌دهد که نهادهای مختلف در این کشور، که خود قربانی تغییرات آب و هوایی است، از نقش سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا)، در این زمینه انتقاد کرده‌اند و معتقدند این سازمان با پنهان‌کاری زیاد، مانع از دسترسی آزاد به اطلاعات علمی شده است. 

این گزارش جدید توسط “هیئت علوم دفاعی” که کمیته‌ای است مرکب از دانشمندان و افرادی که به وزارت دفاع آمریکا و دولت این کشور توصیه‌های راهبردی ارائه می‌کنند، تهیه شده و به‌طور عمومی در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است. این هيئت به‌طور اکید از سازمان سیا خواسته تا در این مورد از روش‌های مرسوم و سنتی خود در پنهان‌کاری فاصله بگیرد و اطلاعات و داده‌های مربوط به تغییرات آب و هوایی و خطرات مربوط به آن را در اختیار سایر نهادها نیز بگذارد.

 
این گزارش که “روند‌‌‌‌ها و نتایج تغییرات آب و هوایی برای امنیت ملی و بین‌المللی” نام دارد، گامی فراتر از توصیه به سازمان سیا برداشته و در نهایت توصیه کرده است که یک آژانس یا سازمان جدید برای مطالعات اختصاصی در خصوص تغییرات آب و هوایی و تهدیدهای امنیتی ناشی از آن ایجاد شود؛ سازمانی که بتواند برخلاف روش‌های سیا، شفاف و باز عمل کند و اطلاعات را با دیگران در میان بگذارد.
 
تهیه‌کنندگان این گزارش علمی معتقدند تغییرات آب و هوایی و تاثیرات آن‌ها بر محیط اطراف ما می‌تواند عمیقاً زندگی مردم را نیز تحت تاثیر قرار دهد و تهدیدهای جدیدی برای صلح، ثبات و امنیت در سرتاسر جهان به وجود بیاورد. عدم پیش‌بینی صحیح و به موقع از وقوع این تغییرات و حوادث مرتبط به آن و همچنین آماده نبودن برای کاهش تاثیرات منفی آن می‌تواند به بحران‌های مختلف دامن بزند. در بخشی از این گزارش، ضمن توجه جدی به تبعات سیاسی ناشی از تغییرات آب و هوایی، به وضعیت قاره آفریقا و بی‌ثباتی‌های ناشی از بلاهای طبیعی در کشورهای آفریقایی نیز توجهی ویژه شده است. به گفته این گزارش چنین تغییراتی در کشورهای آفریقایی مستقیماً با منافع ملی آمریکا نیز در ارتباط است.
 
تغییرات آب و هوایی بر دسترسی بر منابع آب، تولید غذا و کشاورزی، بهداشت و سلامتی و همچنین اقتصاد محلی و منطقه‌ای تاثیر می‌گذارد و بنابراین می‌تواند به عنوان عامل تشدیدکننده بحران‌ها در نظر گرفته شود. سیل مهاجران و آوارگانی که خانه و زندگی خود را بر اثر بلاهای طبیعی مرتبط با تغییرات آب و هوایی از دست داده‌‌‌‌اند نیز در حال افزایش است و همین مسائل امنیتی را پیچیده‌تر می‌کند. از سوی دیگر بحران دسترسی به منابع آبی نیز به نزاع‌‌ها و حتی جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای به خصوص در کشورهای آفریقایی منجر شده است.
 
نابودی جزیره‌های کوچک
 
تغییرات آب و هوایی و افزایش درجه حرارت زمین منجر به نابودی برخی جزیره‌های کوچک و آوارگی ساکنان آن‌ها خواهد شد. از سوی دیگر برخی کشورهای کوچک که در کنار دریاها و اقیانوس‌ها قرار دارند و مرتفع‌ترین نقاط آ‌ن‌‌ها تنها چند متر بالاتر از سطح دریاست بخش‌های وسیعی از مساحت خود را از دست‌می‌دهند. تغییرات آب و هوایی منجر به تغییر مسیر رودخانه‌ها می‌شود و به این ترتیب روی خطوط مرزی کشورها نیز تاثیرگذار خواهد بود.
 
به گفته تهیه‌کنندگان این گزارش، برای مقابله با تاثیر این تغییرات بر امنیت داخلی و جهانی باید برآورد صحیحی از الگوی این تغییرات و روند تکرارشونده حوادث مرتبط با آن داشت. این جایی است که سازمان‌ها و آژانس‌های علمی و اطلاعاتی قادرند با توسل به داده‌های گردآوری شده خود به کمک بیایند.
 
 
سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، سیا، از سال ۲۰۰۹ بخش ویژه‌ای را برای گردآوری اطلاعات در خصوص تغییرات آب و هوایی تاسیس کرده است. گرچه تاسیس این بخش در آن زمان با تمسخر وریشخند محافظه‌کاران و حزب جمهوری‌خواه روبه‌رو شد، اما هم‌اکنون بیش از هر زمان دیگر پیوند تغییرات آب و هوایی با مسائل امنیتی و ژئوپلتیک آشکار شده است. با این حال گزارش تهیه شده توسط “هیئت علوم دفاعی” به شدت از پنهان‌کاری سازمان سیا انتقاد می‌کند و معتقد است این اطلاعات جنبه سری ندارند و باید در اختیار سازمان‌‌ها و نهادهای علمی و دانشگاه‌ها قرار بگیرند تا بتوان از آن برای کاهش اثرات منفی بلاهای طبیعی بر زندگی انسان‌ها و همچنین ثبات و امنیت داخلی و بین‌المللی استفاده کرد. بخشی از این اطلاعات داده‌هایی هستند که از طریق تصاویر ماهواره‌ای و تجزیه و تحلیل آن‌ها به دست آمده‌اند. در بخش دیگری از این گزارش علمی آمده است که اطلاعات جمع‌آوری شده توسط مرکز تغییرات آب و هوایی سازمان سیا می‌تواند زمینه مناسبی برای تجزیه و تحلیل خطراتی قرار بگیرد که کمبود منابع آبی و تغییرات آب و هوایی برای ثبات و امنیت کشورها به خصوص در آفریقا پدید می‌آورند.
 
پیش از این نیز تعدادی از کشورهای جهان، به خصوص جزیره‌های کوچک در اقیانوس آرام که در معرض خطرات جدی ناشی از بالا آمدن سطح دریاها هستند، از شورای امنیت سازمان ملل متحد خواسته بودند تا تغییرات آب و هوایی را به عنوان یک خطر جدی امنیتی در نظر بگیرند و راهکارهایی برای حفاظت از این کشورهای کوچک اتخاذ کنند.
 
در همین زمینه: