محمود خوشنام – برخی از آهنگسازان کلاسیک، زبان و بیانشان همانی بوده که زمانه از آن‌ها می‌طلبیده است. یعنی می‌توان موسیقیشان را آئینه تمام‌نمای گرایش‌های فرهنگی و اجتماعی در روزگار آن‌ها به شمار آورد.
فرانتس لیست (Franz Liszt ) پیانیست و آهنگساز مجار که اینک ۲۰۰ سال از تولد او می‌گذرد، یکی از آن‌هاست. زبانش زبان روزگار اوست، روزگار عشق‌های تند و احساسات پر شور، روزگار شیرین رومانتیک‌ها.
فرانتس لیست ۲۰۰ سال پیش، در بیست و دوم اکتبر سال ۱۸۱۱ در روستای “ریدینگ”، نزدیک بوداپست به دنیا آمد. از همان کودکی او را نابغه به حساب می‌آوردند. شش – هفت ساله بود که مقدمات موسیقی را از پدرش که مباشر شاهزاده “استر هازی” معروف بود، فرا گرفت و به یاری او وارد دم و دستگاه درباری شد.
۹ساله بود که نخستین کنسرت خود را در حضور اشراف مجار برگزار کرد و چنان آنان را حیرت‌زده ساخت که به هزینه خود، او را برای ادامه تحصیل به وین فرستادند. در همان وین بود که فرانتس خردسال آهنگسازی را نیز فراگرفت. ۱۱ ساله بود که به پاریس فرستاده شد تا باز در کنسرواتوار آنجا درس بخواند. جلوه نبوغ‌آمیز او در پاریس نیز همه را به شگفتی واداشت. ۱۳ساله که شد به لندن دعوت شد تا در حضور پادشاه انگلستان پیانو بنوازد. در ۱۹سالگی با “پاگانینی” آشنا شد و این‌بار او بود که از مهارت‌های نوازنده‌ای دیگر شگفت‌زده می‌شد. در سال‌های بعد آشنایی با هنرمندان دیگر، همه از برجستگان رومانتیسم پیش آمد: ویکتور هوگو، لامارتین، برلییوز، دولا کروا و ژرژ ساند.
عشق آتشین لیست عمدتاً نثار دو “کنتس” زیبا شد که مثل همه عشق‌های آتشین دیگر زود به سردی گرائید. “کوزیما لیست” که بعد‌ها به ازدواج “واگنر” درآمد، حاصل یکیاز این عشق‌هاست. درون پرشور، حتی او را در نیمه دوم عمر به ازدواج کلیسا درآورد و همه نیروی خود را وقف آفرینش مذهبی کرد. فرانتس لیست همیشه در سفر بود، رم، وایمار و بوداپست، از قرارگاه‌های اصلی او به شمار می‌رفت. بیش از همه به واگنر، برلییوز و شوپن علاقه داشت و هر طور که می‌توانست به آن‌ها در اجرای آثارشان کمک می‌کرد.
فرانتس لیست و عشق‌های آتشین او چنان‌که از این تصویر پیداست، زبانزد خاص و عام بود.
زندگی هنری لیست را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد. در دوره نخست، از خردسالی تا ۳۰ سالگی، به کار نوازندگی پرداخته، از آن پس تا ۵۰ سالگی، به سراغ آهنگسازی رفته و از ۵۰ سالگی تا پایان عمر نیروی خود را صرف آفرینش موسیقی مذهبی کرده است. لیست علاوه بر آفرینش، تنظیم‌کننده زبردست آثار دیگران بوده و بسیاری از آثار پاگانینی، واگنر، چایکوفسکی را برای پیانو تنظیم کرده است.
او در میان نوازندگان به ویژه مجذوب و مفتون پاگانینی شده بود و دلش می‌خواست مهارت‌های بی‌بدیل او را، در ویولن، در کار پیانوی خود به کار گیرد. و حقا چنین نیز کرد. او را با خیال راحت می‌توان پاگانینی پیانو نامید.
آثار مهمی که از او بر جای مانده عبارت است از دو سنفونی، ۱۲ منظومه سنفونیک، دو اوراتوریو، دو مس کلیسائی، دو کنسرتو پیانو، ۱۱ راپسودی مجار و یک راپسودی اسپانیایی و تعداد بی‌شماری قطعات ریز و درشت دیگر. در این میان راپسودی‌های مجار او شهرت فراگیر جهانی یافته است. او در این قطعات موسیقی بومی و نغمه‌های کولی‌های مجار را دستمایه آفرینش قرار داده است.
راپسودی و منظومه سنفونیک را تاریخ‌نگاران از ابداعات لیست می‌دانند. یا دست‌کم می‌توان شکل توسعه‌یافته این دو فرم را از آن او دانست.
دو سنفونی بزرگ لیست نیز ارزش‌های ویژه خود را دارد. سنفونی فاوست و سنفونی دانته که در بیان شخصیت شاعر بزرگ ایتالیائی، دانته آفریده شده است.
شهرداری بوداپست در سال ۱۸۷۳ به مناسبت پنجاهمین سالگرد نخستین کنسرت لیست در آن شهر جشن بزرگی برپا کرد و همزمان لیست را به عنوان رئیس آکادمی موسیقی که تازه بنیاد شده بود، برگزید. بماند که لیست، مقام سرپرستی را به زودی به کناری نهاد و تنها به تدریس پیانو در آکادمی پرداخت.
فرانتس لیست سرانجام در سی و یکم ماه ژوئیه سال ۱۸۸۶، برای شرکت در مراسم یادبود واگنر به شهر بایروت در آلمان رفت و دیگر نتوانست بازگردد. او در هفتاد و شش سالگی در همان شهر درگذشت.
رؤیای عاشقانه، اثر ماندگاری از فرانتس لیست