بیژن روحانی – بحران‌های زیست‌محیطی، کمبود آب و غذا و نیاز به سوخت‌های غیر فسیلی باعث شده است تا برخی کشورهای ثروتمند برای تامین نیازها‌ی خود به قاره آفریقا روی بیاورند؛ قاره‌ای گرسنه و فقیر که سرشار از منابع طبیعی است، اما در تامین نیازهای اولیه بسیاری از ساکنان خود فرومانده است.
 
روز پنجم سپتامبر سازمان ملل متحد هشدار داد در صورتی که کمک‌های لازم برای قحطی‌زدگان شاخ آفریقا تامین نشود، ۷۵۰ هزار نفر از گرسنگان سومالیایی تا ماه ژانویه آینده در معرض خطر مرگ قرار می‌گیرند؛ اما این تنها یک روی واقعیت در آفریقاست.
 
 
تحقیقات موسسات مستقل نشان می‌دهد هم اکنون مساحتی معادل دوبرابر مساحت کل بریتانیا در قاره آفریقا، تحت اختیار شرکت‌های تجاری و کشاورزی از کشورهای مختلف است. این زمین‌ها توسط دولت‌های آفریقایی به این شرکت‌ها فروخته شده یا در ازای مبلغ ناچیزی برای مدتی طولانی اجاره داده شده است.
 
بررسی جدیدتر‌ین نقشه امنیت غذایی جهان که به تازگی منتشر شده است نشان می‌دهد که کشورهای آفریقایی همچنان در صدر فهرست مناطقی قرار دارند که با مشکلاتی فراوان برای تامین غذا و آب بهداشتی برای ساکنان خود رو‌به‌رو هستند. گرچه فقر، خشکسالی، جنگ، سوء مدیریت و توسعه نیافتگی جزو عوامل مهمی هستند که در بروز بحران و قحطی در این کشورها موثرند، اما گزارش‌نهادهای غیر دولتی محیط زیستی و سایر موسسات پژوهشی نشان می‌دهد بخش مهمی از کمبود غذا در این سرزمین‌ها به دلیل فروش یا اجاره مرغوب‌ترین زمین‌های کشاورزی و قابل کشت به شرکت‌های خارجی است.
 
برمبنای پژوهش‌موسساتی همچون«موسسه بین‌المللی محیط زیست و توسعه»، «موسسه ائتلاف بین‌المللی زمین»، موسسه کمک‌رسانی آکشن اید (Action Aid) و همچنین تحقیقات مستقل هفته‌نامه بریتانیایی آبزرور، مشخص شده است که در چندسال گذشته حدود پنجاه میلیون هکتار زمین در چندین کشور آفریقایی بین دولت‌‌ها و سرمایه‌گذاران ثروتمند معامله شده است.
 
تنها به عنوان مثال در یک مزرعه بزرگ در منطقه آواسا در اتیوپی، هزاران هزاران ردیف گوجه فرنگی، فلفل و سبزیجات دیگر در گلخانه‌ای که بیست برابر یک زمین فوتبال است تولید می‌شود. این گلخانه توسط مهندسان اسپانیایی سازه پیشرفته ساخته‌ شده است، فن‌آوری آلمانی مصرف آب آن را کنترل می‌کند و حدود هزار کارگر روزانه حداقل پنجاه تن محصول را از آن جمع‌آوری می‌کنند. در عرض بیست و چهار ساعت محصولات تازه به شهر آدیس آبابا، پایتخت اتیوپی، رسیده و از آنجا با هواپیما به بازارها و رستوران‌های دوبی، جده و دیگر شهرهای ثروتمند در خاورمیانه و خلیج فارس وارد می‌شود. مزرعه بزرگ آواسا تنها یک نمونه از صدها و صدها چنین مزرعه‌هایی در اتیوپی و دیگر کشورهای آفریقایی است.
 
اتیوپی اما خود در میان گرسنه‌ترین کشورهای جهان قرار دارد و با بحران‌های فزاینده‌ای از قبیل قحطی و خشکسالی روزبه‌روز هم ضعیف‌تر می‌شود، اما در این میان دولت اتیوپی با عقد قراردادهای سخاوتمندانه بیش از سه میلیون هکتار از بهترین و مرغوب‌ترین زمین‌های قابل کشت این کشور را به کشورهای ثروتمند و شرکت‌هایی فروخته است که نیازهای مشتریان خود را از درون خاک آفریقا تامین می‌کنند.
 
جان ویدال از هفته‌نامه آبزرور که در خصوص این مزرعه‌ها در آفریقا تحقیق کرده در مورد مزرعه آواسا در مقاله‌ای تحت عنوان «چگونه آب و غذا در سده ۲۱ باعث ربایش زمین در آفریقا می‌شود» نوشته که این مزرعه بزرگ در اتیوپی به مدت ۹۹ سال به یک میلیاردر سعودی به نام شیخ محمد العمودی اجاره داده شده است. محمد العمودی جزو یکی از پنجاه ثروتمند جهان است. شرکت بازرگانی او به نام Saudi Star برنامه دارد تا دو میلیارد دلار برای تصاحب و توسعه پانصدهزار هکتار زمین در اتیوپی ظرف چندسال آینده سرمایه‌گذاری کند. تاکنون این شرکت توانسته است چهار مزرعه بزرگ در اتیوپی تاسیس کند و در آن‌ها گندم، برنج، سبزیجات و گل را برای مصرف‌کنندگان در عربستان سعودی پرورش دهد. براساس برنامه‌ریزی‌های این شرکت به زودی حدود ده هزار نفر در مزارع آن به کار خواهند پرداخت. گرچه ایجاد اشتغال برای چنین جمعیتی می‌تواند خود یک موفقیت بزرگ باشد، اما بسیاری نگران آن هستند که اختصاص زمین‌های آفریقا برای تامین مواد غذایی مردمان کشورهای دیگر، روزبه‌روز بر دامنه گرسنگی و کمبود غذا در قاره سیاه بیافزاید.
 
اتیوپی تنها یکی از بیست کشوری است که هم اکنون در آن‌ها فروش یا اجاره زمین در مقیاس بسیار بزرگ و باورنکردنی در جریان است. روند تغییر مالکیت زمین با چنین ابعادی در این کشورهای آفریقایی بعد از پایان دوران استعمار تاکنون هرگز سابقه نداشته است. هجوم شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌گذاران خارجی برای خرید و استفاده از زمین‌های آفریقا در چندسال اخیر با شدت یافتن بحران مواد غذایی در جهان، افزایش قیمت نفت از سال ۲۰۰۸، کمبود منابع آبی و نیاز کشورهای پیشرفته به جایگزین کردن سوخت‌های غیر فسیلی آغاز شد. پس از آن‌که اتحادیه اروپا تصویب کرد که تا سال ۲۰۱۵ باید حداقل حدود ده درصد از سوخت مصرف شده در حمل و نقل از طریق «زیست سوخت‌ها» یا Biofuel که منشاء گیاهی دارند تامین شود، بسیاری از کشورها به فکر افتادند که مزارع بزرگی برای پرورش نخل روغنی جهت تولید زیست سوخت ایجاد کنند و کجا بهتر و ارزان‌تر از آفریقا؟
 
هجوم شرکت‌هایی از اروپا، چین، کشورهای عربی و آمریکا برای خرید و تصرف زمین‌های آفریقا، بحرانی جدید را در این قاره پدید آورده است. تمام ابعاد این بحران هنوز ناشناخته مانده است. اخراج ساکنان بومی از زمین‌های‌شان، نارضایتی‌های اجتماعی و در خطر انداختن تولید غذا برای جمعیت گرسنه آفریقا تنها بخشی از این بحران است.
 
ادامه دارد
 
در همین زمینه: