معدن «اشکلی» راوند روز پنجشنبه ۲۹ تیر یکبار دیگر حادثه آفرید. ریزش تونل معدن، به مرگ یک کارگر و صدمه دیدن سه کارگر دیگر انجامید. اما در این حادثه منجر به مرگ، نکته غیرقابل پیش‌بینی وجود نداشت. معدن سال ۹۰ درپی مرگ دلخراش ۴ کارگر آن از سوی دادستانی پلمب شده بود. کارگران معادن این منطقه بارها به شرایط نامناسب و نا امن بودن محیط کار اعتراض کرده‌اند. یک ماه پیش، همزمان با آغاز دور جدید اعتراضات کارگران این معادن، گزارشی از وضعیت ایمنی این معادن منتشر شد که آنها را آبستن فاجعه خوانده بود.
معدن اشکلی بنا بر تازه‌ترین اظهار نظر مسئولان، در اختیار بخش خصوصی است و ۲۰ کارگر در آن کار می‌کنند. کارگری که روز ۲۹ تیر درپی ریزش معدن دچار گازگرفتگی شد و جان باخت، از قضا خود مسئول ایمنی معدن بوده است.
یکی از کارگران اشکلی پس از حادثه به خبرگزاری مهر گفت: «سخت‌ترین کار را انجام می‌دهیم و کمترین حقوق را می‌گیریم و بعضا چندین ماه حقوق کارگران عقب می‌افتد. در واقع کارفرمایان می‌گویند معادن توجیه اقتصادی ندارند و در چنین شرایطی مشخص است کارفرما کمترین توجه را به ایمنی و بالا بردن استاندارد می‌کند.»
این کارگر درباره علت حادثه گفته است:«معادن قدیمی هستند و سال‌هاست کار استخراج در آنها انجام می‌شود به همین دلیل تونل‌ها در عمق زمین فرو رفته‌اند و هر لحظه امکان نشت گاز متان وجود دارد.»
معدن اشکلی سال ۱۳۹۰ پلمب شده بود!
دلایلی که این کارگر برشمرده است، ۶ سال پیش منجر به تعطیلی معدن شده بود.
روز ۲۳ آذرماه ۸۹ سقف معدن فرو ریخت و ۴ کارگر آن در عمق ۶۰۰ متری زمین کشته شدند. روند پیدا کردن اجساد ۶ ماه طول کشید. برخی از اجزای جسد کارگران قربانی در این پروسه تجزیه شده و قابل شناسایی نبود.
پیش از آن نیز حوادث دیگری در این معدن رخ داده و قربانی گرفته بود. تنها در سال ۸۹، حوادث کار در معادن کوهبنان، زرند و راور به مرگ ۲۰ کارگر منجر شده است.
در خرداد سال ۹۰، نهایتا در پی تحقیقات صورت گرفته در مورد مرگ ۴ کارگر معدن اشکلی، دادستان عمومی راور شرکت زغال سنگ کرمان را مقصر حادثه اعلام کرد. سرپرست وقت شرکت احضار و تفهیم اتهام شد. برای او قرار وثیقه ۳ میلیارد ریالی صادر شد.
معدن اشکلی به دلیل دارا نبودن استانداردهای ایمنی با حکم دادگاه تا اطلاع ثانوی تعطیل شد.
اعتراض سال ۹۴، مرگ یک کارگر
روشن نیست که معدن اشکلی دقیقا چه زمانی به بخش خصوصی واگذار و بازگشایی شده است. اما طی سال‌های اخیر اعتراضات کارگران معادن کرمان به بلاتکیفی شغلی خود، واگذاری معدن، شرایط ناایمن کار و عقب‌افتادن دستمزدها ادامه داشته است.
روز ۲۶ خردادماه ۱۳۹۴در پی تعطیلی معدن زغال سنگ پابدانای جنوبی و ۳ ماه بلاتکلیفی و بیکارشدن ۳۵۰ کارگر آن، ده‌ها کارگر به همراه خانواده‌هایشان جاده این منطقه را بستند.
در حین این اجتماع، کامیون حامل زغال که قصد عبور از میان کارگران تجمع کننده را داشت با یکی از کارگران، به نام محمد علی میرزایی برخورد کرد و این کارگر ۴۰ ساله کشته شد. او در اثر شلیک گاز اشک‌آور توسط نیروی انتظامی دید خود را از دست داده و متوجه عبور کامیون نشده بود.
سال ۹۵
سال ۹۵ بنظر می رسید بلاتکیفی کارگران به سر رسیده باشد. حسین امیری خامکانی نماینده زرند در مجلس اوایل مرداد سال ۹۵، در گفتگویی با رادیو زرند از واگذاری «معادن غیرفعال» به بخش خصوصی خبر داد.
تعدادی از معادن از جمله پابدانا، هشونی و همکار به پیمانکار واگذار شدند.
صدها کارگر این معادن در اعتراض به خصوصی‌سازی معادن بیانیه‌ای صادر کردند. در بیانیه اعتراضی کارگران آمده بود برخی کارگران این معادن در اثر سال‌ها کار در شرایط ناایمن به بیش از ۶۰ درصد نقص عضو و آسیب‌های ریوی دچار شده‌اند.
کارگران در مرداد سال ۹۵ تجمع بزرگی مقابل اداره زغال‌سنگ کرمان تجمع برگزار کردند. آنان که برخی ۲۰ سال سابقه کار داشتند پس از واگذاری معادن، با عدم امنیت شغلی، عدم پرداخت بیمه، عیدی، سنوات سالیانه و مرخصی استحقاقی از سوی پیمانکاران مواجه بودند.
سال ۹۶
پس از واگذاری، بیش از هزار کارگر اخراج شدند. در خرداد خبرگزاری کار ایران(ایلنا) نوشت بیش از ۵ هزار کارگر معادن این منطقه که از تعطیلی معادن و تعدیل جان سالم بدر برده و شغل خود را حفظ کرده‌اند هنوز مطالبات مزدی مربوط به سال ۹۴ و دستمزد و عیدی سال ۹۵ را دریافت نکرده‌اند.
اعتراضات از خرداد آغاز شد. ۲۳ خرداد کارگران معدن پابدانان زرند کرمان دست از کار کشیدند و با خواستبازگشت به به کار اخراجی‌ها و دریافت مطالبات معوقه، به همراه خانواده‌هایشان در دو راهی جاده زرند به کرمان اجتماع کردند. آنها روزهای قبل در محوطه معدن تجمع کرده بودند اما مسئولان معدن به خواست کارگران بی‌توجهی کرده بودند.
کارگران ۶ تا ۸ ماه مطالبات معوقه دارند حق بیمه آنان پرداخت نشده و ۳۰ کارگر اخراجی بدلیل بدهی کارفرما به سازمان تامین اجتماعی حق بیکاری دریافت نمی‌کنند.
سرانجام شورای تامین دو شهرستان زرند و رامیان، با نماینده اداره کار، سازمان تامین اجتماعی و اداره معدن جلسه‌ای تشکیل دادند.
۲۸ و ۳۰ خرداد اعتصاب و تجمع کارگران به همراه خانواده‌هایشان به معادن دیگر گسترش یافت. صدها کارگر به همراه خانواده‌هایشان محور ورودی دو معدن را بستند. تعدادی نیز مقابل دفتر امام جمعه کوهبنان اجتماع کردند.
روز ۱۹ تیر محمدرضا پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس اعلام کرد در ملاقات او با وزیر کار قرار بر این شده که مطالبات کارگران زغال سنگ کرمان و مستمری بازنشستگان آن «به زودی» پرداخت شود.
۲۹ تیر، کارگران معدن شماره ۱۲۱۴ ذغال سنگ زرند کوهبان به خبرگزاری کار ایران(ایلنا) گفتند هنوز مزایای مزدی پایان سال ۹۵ را دریافت نکرده‌اند.
این کارگران که برخی ۱۲ ساعت در روز کار می‌کنند، در توضیح وضعیت ایمنی معدن گفتند: «سال گذشته یک نفر از همکارانمان به علت ریزش آوار جان بخت که به علت نبود امکانات کافی در معدن پیکر وی را بر دوشمان گذاشتیم از معدن خارج کردیم.»
معادن زغال سنگ کرمان «آبستن فاجعه»
خرداد امسال همزمان با آغاز مجدد اعتراضات کارگران، «جام جم» گزارشی درباره وضعیت ایمنی معادن زغال سنگ کرمان منتشر و این معادن را آبستن فاجعه اعلام کرد.
گزارش حاکی است شیوه‌های استخراج در این معادن سنتی است و با ابزار و واگن‌های فرسوده و تجهیزات غیرمجاز است:
«بنا به گفته کارگران معادن، آنها حتی گاهی با کلاه‌های ایمنی شکسته شده و هنگامی که دستگاه‌های تهویه معادن برای کاهش هزینه‌های برق معادن خاموش می‌شوند در اعماق معادن کار می‌کنند؛ این در حالی است که معادن زغال سنگ به‌دلیل زیرزمینی و گاز خیز بودن همانند انبار باروتی هستند که با کوچک‌ترین سهل‌انگاری آبستن وقوع انفجار هستند.»
گزارش به نقل از محمدرضا بهرامن، رئیس خانه معدن ایران نوشته بود:
«اعضای کمیته زغال خانه معدن ایران به این نتیجه رسیده‌اند که وضعیت ایمنی و سلامت کارگران در معدن زغال‌سنگ کشور در بدترین حالت خود قرارگرفته، به‌طوری‌که بیم می‌رود، هرلحظه اتفاق ناخوشایندی در این معادن رخ دهد» .
آن کارگر معدن اشکلی که در ابتدای گزارش به سخنان او پس از حادثه روز پنجشنبه ۲۹ تیر اشاره شد، یک سوال ساده طرح کرده است:
«هر زمان اتفاقی می‌افتد می‌گویند بخش خصوصی بوده و ارتباطی به ما ندارد اما سوال ما این است این معدن را چه کسی به بخش خصوصی داده است و مگر نباید روی کار بخش خصوصی نظارت وجود داشته باشد وقتی پول کارگر را نمی‌دهند، ایمنی را رعایت نمی‌کنند و توان و مدیریت لازم را ندارند چرا اجازه می دهید جان ده‌ها نفر دست این افراد باشد؟»