اعتراض جامعه‌شناسان به اسلامی‌سازی علوم اجتماعی

شورای تحول علوم انسانی چندی پیش، پیش‌نویس سندی را برای بازنگری در درس‌های دوره کارشناسی رشته پژوهشگری علوم اجتماعی در اختیار جامعه‌شناسان قرار داد. هدف این است که رشته‌های علوم اجتماعی در دانشگاه‌های ایران «اسلامی» شود. پژوهشگران علوم اجتماعی در نامه سرگشاده‌ای به حسن روحانی نسبت به تصویب و «اجرای عجولانه» این سند بالادستی که علوم اجتماعی در ایران را دگرگون می‌کند هشدار دادند.

خبرگزاری جمهوری اسلامی ۱۵ دی سال جاری گزارش داده بود که در اجلاسى که با حضور نماینده ولی فقیه در دانشگاه‌ها در مشهد برگزار شده بود، پیش‌نویس سند تحول علوم انسانی برای اسلامی کردن دانشگاه‌ها به تصویب رسیده است.

غلام‌علی حداد عادل که علی خامنه‌ای او را بر سر این کار گمارده، اظهار امیدواری کرده بود که سند یاد شده مورد پذیرش جامعه علمی کشور قرار گیرد و به زودی به اجرا گذاشته شود.

حجت‌الاسلام محمد محمدیان، نماینده ولی فقیه در دانشگاه‌ها هم گفته بود که گام بعدی تقویت ارتباط دانشگاه‌های کشور با «حوزه علمیه قم و سایر حوزه‌های علمیه» است. هنوز چند و چون این ارتباط و حد دخالت روحانیت شیعه در رشته‌های تخصصی علوم انسانی مشخص نیست.

در نامه سرگشاده جامعه‌شناسان ایرانی به حسن روحانی هشدار داده شده که به دلیل آنکه دست‌نشاندگان علی خامنه‌ای از صلاحیت علمی لازم برخوردار نیستند، چنانچه سند مورد نظر آن‌ها ملاک تغییراتی در رشته‌های علوم انسانی – و در این مورد علوم اجتماعی به طور مشخص – قرار گیرد، ارزش و اعتبار علمی این رشته‌ها کاهش پیدا می‌کند. جامعه‌شناسان ایرانی استدلال آورده‌اند که اصولاً این‌گونه تغییرات صرفاً با انکا به خرد جمعی امکان‌پذیر است.

نامه سرگشاده جامعه شناسان با دست و زبان بسته نوشته شده و به مصداق‌های علمی آنچه که به دستور حداد عادل و نماینده ولی فقیه در دانشگاه‌ها می‌بایست مسخ و دگرگون شود، اشاره‌ای نکرده است. جامعه‌شناسان ایرانی در این نامه از رئیس جمهوری اسلامی خواسته‌اند که روند اجرایی شدن سند حداد عادل متوقف شود که آنگاه بدون شتابزدگی و با فرصت کافی جامعه‌شناسان بتوانند این سند بالادستی را به بحث بگذارند.

حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی اما تاکنون هیچ واکنشی به نامه جامعه‌شناسان ایرانی نشان نداده است.

نماینده ولی‌فقیه در دانشگاه‌های کشور اما در اجلاس مشهد مقاومت استادان ایرانی در برابر «بعضی اقدامات» را پیش‌بینی کرده و گفته بود: «صرف نظر از انگیزه‌های سیاسی این‌گونه موضع‌گیری‌ها، شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی بیشتر از نحوه عملکرد شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی لازم است.»

اما همچنان معلوم نیست که چه کسی می‌بایست اطلاع‌رسانی کند. ظاهراً اسلامی کردن دانشگاه‌ها به خواست و پسند رهبر جمهوری اسلامی پشت درهای بسته و با سندهای از پیش‌آماده اتفاق می‌افتد.

در آذر ۹۵ شورای تحول علوم انسانی همایشی را برای بررسی نحوه اسلامی کردن علوم اجتماعی برگزار کرده بود. ۳۰ نفر از مدیران گروه‌های علوم اجتماعی سراسر کشور هم به این همایش دعوت شده بودند.

سیامک زند رضوی، عصو هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه کرمان و یکی از شرکت‌کنندگان در همایش یاد شده، سیاهه‌ای از درس‌ها و واحدهای تحمیلی به دانشجویان تهیه کرده بود:

عناوین دروس با رویکرد اسلامی کردن دانشگاه‌ها

سیامک زند رضوی می‌‌گوید:

«پرسش کلیدی این است چه دروسی با چه محتوایی برای تربیت کارشناس رشته جامعه شناسی مناسب است که سبب شود دانش آموخته رشته: از بینش جامعه‌شناسانه، دانش ضروری و به روز و مهارت کافی برخوردار شود تا در بازار اشتغال در حال دگرگونی، جایگاه حرفه‌ای خود را به دست آورد و با اتکا به تشخص، ابتکار و کنجکاوی ذاتی، خود را به روز نگه داشته و به سهم خود، در کاهش معضلات اجتماعی نقش‌آفرینی کند.»

با نگاهی به جدول بالا می‌توان دریافت که تا چه حد اسلامی کردن دانشگاه‌ها، دانشجویان رشته‌های علوم انسانی و از جمله جامعه‌شناسی را به این اهداف آموزشی نزدیک می کند. یکی از موارد اختلاف بین جامعه‌شناسان و دست‌نشاندگان رهبری به سرکردگی حداد عادل بر سر مفهوم «جنگ» بوده است: جنگ به عنوان یک آسیب یا به عنوان یک امر قدسی؟ سرانجام واحد «جامعه‌شناسی جنگ» به «جامعه شناسی جنگ و دفاع مقدس» تغییر کرد.

در رشته «اقتصاد شهری» برای مثال  لزوم «عبودیت» و «مسجد در شهر اسلامی» در پیش‌نویس سند تحول گنجانده شده. در بازنگری واحدهای رشته مددکاری اجتماعی نیز «سابقه تاریخی مددکاری اجتماعی در معارف اسلامی و لزوم تبیین نظریه اسلامی رفاه» را لحاظ کرده‌اند.

بیشتر بخوانید:

تیره‌روزی و بهروزی علوم انسانی در ایران