آیت‌الله جوادی آملی در دیدار با محمد رضا عارف گفته بود کسی که به بیگانه راه می‌دهد «دیوث سیاسی» است. بیگانه کیست و خودی کدام است؟ رمان «بیگانه» نوشته آلبر کامو مفهوم ژرف‌تری از «بیگانه» و «خودی» به دست می‌دهد. مسعود دلخواه اکنون این رمان را برای نخستین بار در تالار «چارسو» در تناتر شهر تهران روی صحنه برده است. یک اتفاق خوب در تئاتر خموده و بازاری شده ایران در آغاز فصل تابستان.
دلخواه که مدرس و کارگردان تئاتر است و پیش از این نمایش «سوءتفاهم» و «عادل‌ها»ی آلبر کامو را در آمریکا روی صحنه برده بود، با ابزار پست دراماتیک، روایتی تازه‌ای به دست می‌دهد از انسان‌هایی مانند «مرسو» در جامعه‌ای که توانایی انتگراسیون را ندارند.
مسعود دلخواه:
“بیگانه” روایت تنهایی انسان و جست‌وجوی معنی در زندگی و رفتارهای اجتماعی است. در نمایشی که از آلبرکامو روی صحنه برده‌ایم اگرچه همه جزئیات نمایش داده نمی‌شود اما به لحاظ محتوایی به متن وفادار ماندیم. در همین حال داستان را شبیه پازل تغییر دادیم تا از یک ساختار خطی خارج شود زیرا مخاطبانی که اغلب با اثر «بیگانه» آشنا هستند باید تا انتها داستان را همراهی می‌کردند.
«بیگانه» کامو دو داستان است: داستان «آفتاب و قتل» و داستان «محاکمه و اعدام» به شکل یک گفت‌و‌گوی درونی طولانی. مسعود دلخواه در بازنویسی این اثر برای تئاتر این دو روایت را به هم می‌آمیزد که روی صحنه تعلیق ایجاد کند. نمایش از زندان آغاز می‌شود، بعد از قتل مرد عرب. مرسو حق ملاقات ندارد. با ارجاعاتی به گذشته، به تدریج داستان قتل، محکمه و خانه و خانه سالمندان بازسازی می‌شود. زمان‌ها و مکان‌های مختلف و همچنین حضور مادر، همه در ذهن مرسو اتفاق می‌افتد و دیده می‌شود. این ذهن سیال اوست که روی صحنه دیده می‌شود.
«عدالت» و «صداقت» دو مفهومی‌اند که در این نمایش طرح می‌شوند. مسعود دلخواه:
مخاطبان نمایش «بیگانه» دغدغه‌های اجتماعی خود رامشاهده می‌کنند. مرسو برخی قواعد اجتماعی را نمی‌پذیرد و تلاش می‌کند صداقتش را به رخ بیننده‌ای بکشاند که در جایگاه هیأت منصفه نشسته. هنگامی که وکیل به مرسو پیشنهاد می‌کند دروغ بگوید تا زندگی‌اش را نجات دهد راست‌گویی او به نهایت می‌رسد.
بیگانه با این جملات آغاز می‌شود: «امروز، مامان مرد. یا شاید دیروز. نمی‌دانم.» و به بی‌تفاوتی و بی‌اعتنایی مطلق مرسو می‌انجامد. آیا تماشاگر ایرانی می‌تواند این بیگانگی را در خود بازبیابد و با نمایش ارتباط برقرار کند؟
لوریس چکناواریان پس از اجرای این نمایش در تئاتر شهر گفته است: «من به قدری تحت تأثیر قرار گرفتم که تصمیم دارم در هفته‌های آینده باز هم بیایم و این نمایش را ببینم. با وجود سکوت‌هایی که روی صحنه وجود داشت، هیچ‌گاه نمایش فرود نمی‌آمد و همواره در حرکت و پویا بود.»
تاکنون نمایش‌های بسیاری با اقتباس از «بیگانه» آلبر کامو روس صحنه تئاتر جهان اجرا شده. یکی از مشهورترین این اجراها، روایتی بود که سباستین باوم‌گارتن، کارگذدان آلمانی در فرانکفورت روی صحنه برد. باوم‌گارتن «بیگانه» را با داستان «رانده شدن از باغ عدن» یک افسانه مسیحی‌ست پیوند زده بود. در روایت ایرانی اثر بر ستایش از راست‌گویی مرسو به عنوان یک آدم ساده تأکید شده است.
این نمایش تا ۳۰ خرداد هر روز به غیر از شنبه‌ها، ساعت ۲۱ در تالار چارسو اجرا می‌شود.
چند صحنه از نمایش «بیگانه» در تالار چارسو
مشخصات نمایش: