ناسازگاری عمیق میان توسعه اقتصادی و میراثهای طبیعی جهان؛ این چکیده گزارش اخیر صندوق جهانی طبیعت (WWF) از روند نابودی میراثهای طبیعی جهان است. از میان ۲۲۹ میراث طبیعی جهان، دستکم ۱۱۴ موردشان در معرض خطر قرار دارند.
به گزارش این اتحادیه بینالمللی، نیمی از میراثهای طبیعی، زیست محیطی و مشهور جهان در پی فعالیتهای توسعهطلبانه صنعتی و سوداگری اقتصادی در معرض خطرند. میراثهایی که زیستگاه و مأمن بسیاری از گونههای طبیعی جانواران و گیاهان در سرتاسر جهان است و از این حیث دارای اهمیت تاریخی بهسزایی است.
نگاه دقیقتر عمق فاجعه را آشکار میکند: از میان ۲۲۹ میراث طبیعی جهان که همگی در فهرست سازمان ملل ثبت شدند، اکنون دستکم ۱۱۴ موردشان به سبب خطرات ناشی از استخراج سوختهای فسیلی یا دیگر فعالیتهای صنعتی اقتصادی در معرض نابودی قرار دارند؛ فعالیتهایی نظیر احداث معادن، قطع غیرقانونی درختان و اکتشاف و استخراج نفت.
مناطقی از قبیل دیواره بزرگ مرجانی استرالیا، دره گرندکنیون در آمریکا و کوهستانها و پناهگاههای پانداهای غول پیکر در سیچوان چین همگی بخشی از مکانهایی هستند که در معرض تهدید قرار گرفتهاند. مکانهایی که از سالهای دور به عنوان میراث طبیعی جهان تحت حفاظت و حمایت سازمان ملل متحد قرار گرفته است.
دیوید نوسبام، مدیر اجرایی صندوق جهانی طبیعت در این باره میگوید: «حتی این بخشهای کوچک سیاره ما اقدامات حفاظتی مورد نیاز خود را دریافت نمیکنند. مناطقی که منابع طبیعی، اقتصاد توریسم و گردشگری و معیشت میلیونها نفر را تأمین کرده و همچنین از با ارزشترین اکوسیستمهای سیاره زمین محافظت میکنند.»
◄ بیشتر بخوانید: توجه کمتر به میراث طبیعی جهان
صندوق جهانی طبیعت، بزرگترین اتحادیه بینالمللی غیر دولتی در زمینه حفاظت از محیط زیست به شمار میآید که در سال ۱۹۶۱ در سوئیس تأسیس شد. وظیفه اصلی این صندوق حفاظت از تنوع زیستی و کاستن از ردپای مخرب بشر در محیط زیست عنوان شده است.
این صندوق توسط بیش از پنج میلیون نفر در بیش از ۱۰۰ کشور جهان حمایت مالی میشود و در حال حاضر از قریب به دو هزار پروژه زیست محیطی در سرتاسر جهان پشتیبانی میکند و در واقع پیمانکار آنها است.
مقصر اصلی: سازمان ملل متحد
میراثهای جهانی را معمولاً به سه دسته تقسیم میکنند. میراث طبیعی، فرهنگی و مختلط (شامل هر دو). میراث طبیعی مکانهایی را در برمیگیرند که به لحاظ زیستشناختی و زمین شناختی دارای اهمیت وافری هستند، چرا که گونههای در معرض خطر حیوانات و گیاهان را پوشش داده و از این رو نگهبان و پاسدار اساسی گذشته زمین شمرده میشوند. در حال حاضر میراثهای طبیعی بیش از سایر میراثها در معرض خطر است.
صندوق جهانی طبیعت در گزارش خود نوک پیکان حمله خود را متوجه سازمان ملل متحد کرده است. منتقدان میگویند که سازمان ملل اقدامات لازم و درخور توجهی را برای حفاظت از میراث طبیعی جهان در نظر نمیگیرد.
به عقیده این منتقدان، سازمان ملل و یونسکو در حال حاضر تمام توجه خود را معطوف به نگهداری از میراثهای فرهنگی در کشورهای در حال جنگ کرده و از پاسداری میراث طبیعی سرباز زده است. البته در این زمینه نیز تجربه نشان میدهد که سازمان ملل و عوامل اجرایی در حفاظت از میراث فرهنگی نیز توفیق چندانی نیافتهاند. نابودی بخشهای وسیعی از شهر باستانی پالمیرا در سوریه شاهد مناسبی بر این مدعا است.
با توجه به کنوانسیون حمایت میراث فرهنگی و طبیعی جهان(UNESCO) در سال ۱۹۷۲، میراث طبیعی جهان اموال جایگزینناپذیری است که به تمام بشریت تعلق دارد. بر این اساس مسئولیت نگهداری از این میراث همگانی نیز بر عهده شورایی از اعضای این کنوانسیون و زیر نظر سازمان ملل متحد باید صورت گیرد.
با این حال و طی سالهای اخیر سازمان ملل متحد وظیفه حفاظت از میراث طبیعی را گویی به طور کامل رها کرده و این مسئولیت را به دولتها محول کرده است. دولتهایی که به زعم این گزارش با سوداگری و سرمایهسالاری خویش و با اعطای امتیازهای گوناگون کشف و استخراج سوختهای فسیلی و فعالیتهای اقتصادی- صنعتی به شرکتها، میراث طبیعی جهان را به فنا میکشانند. در حقیقت سازمان ملل متحد در چنین زمانی است که با پا پیش گذاشتن و استفاده از موقعیت فراقانونی خود در این زمینه باید مانع از اعطای چنین امتیازات مخربی و در نتیجه از ازبین رفتن چنین میراثی شود.
به طور مثال برنامه حفاظت از صخرههای مرجانی استرالیا سال گذشته از سوی نهادهای مختلف به یونسکو ارائه شد. نام دیواره بزرگ مرجانی سالهاست که در فهرست میراثهای طبیعی در معرض خطر قرار دارد. با این حال از سوی یونسکو هیچ اقدام مهمی برای بقا و احیای این گنجینه طبیعی صورت نگرفت. نابودی صخرههای مرجانی استرالیا و به تبع آن عدم مقاومت دریا در برابر طوفان و امواج دریایی تا کنون به مهاجرت دستکم ۱۹۰ هزار نفر از سواحل دریای استرالیا منجر شده است.
منتقدان سازمان ملل بر اساس یک شوخی و طنز تاریخی این سازمان را «سازمان دُول» مینامند، گویی اکنون دستکم این شوخی درباره حفظ میراث طبیعی جهان صدق میکند.
◄ در همین زمینه: حفاری نفتی در میراث طبیعی جهان محدود میشود