اسفندیار چهاربند، مدیر کل آموزش و پرورش تهران، در نشست خبری روز گذشته (۱۵ آذر) اعلام کرد که از سال آینده تحصیلی، ثبت نام در رشته علوم انسانی در مدارس دولتی تهران ممنوع است. آن گروه از دانش‌آموزان تهرانی که نمی‌توانند شهریه مدارس خصوصی را بپردازند، اما به ادامه تحصیل در رشته علوم انسانی در سطح دبیرستان علاقه‌مندند، می‌بایست از این پس در مدارس «استعدادهای درخشان»، مدارس «نمونه دولتی» و مدارس «فرهنگ» ثبت‌نام کنند.
در سطح شهر تهران ۱۲ مدرسه فرهنگ وجود دارد. دانش‌آموزانی که معدل کل آنها از ۱۵ و نمره هر درسشان از ۱۲ کمتر نیست، می‌توانند در آزمون ورودی مدارس فرهنگ شرکت کنند.
علاوه بر مدارس فرهنگ که زیر نظر آموزش و پرورش اداره می‌شوند، «مجتمع تربیتی فرهنگ» با مدیریت غلام‌علی حداد عادل نیز در زمینه علوم انسانی در سطح دبیرستان‌ها فعالیت می‌کند. فریدالدین، فرزند و طیبه ماهروزاده، همسر حداد عادل مدیریت این مدارس را به عهده گرفته‌اند. زهرا خامنه‌ای، دختر حداد عادل و همسر مجتبی خامنه‌ای و همچنین بشری خامنه‌ای، دختر رهبر جمهوری اسلامی نیز در این مدارس تدریس می‌کنند.
این پرسش‌ها پیش می‌آید:
• آیا ممنوعیت ثبت نام در رشته علوم انسانی در دبیرستان‌های تهران، پیش‌درآمدی‌ست برای اسلامی کردن کامل دانشگاه‌ها در یک برنامه ده ساله مبتنی بر رهنمودهای رهبر جمهوری اسلامی؟
یا اینکه:
• چنانکه آموزش و پرورش ادعا می‌کند برای ارتقای کیفیت رشته‌های علوم انسانی این ممنوعیت تحصیلی اعمال شده است؟
• آیا با ممنوعیت ادامه تحصیل در رشته‌های علوم انسانی در مدارس دولتی، این رشته‌ها به رشته‌های «لوکس» تبدیل می‌شوند؟
مسئولان آموزش و پرورش با هم اتفاق نظر ندارند. مسعود ثقفی، سخنگوی آموزش و پرورش استان تهران، یک روز پس از نشست خبری اسفندیار چهاربند، حکم مدیر کل آموزش و پرورش را نفی کرده و گفته است: «مگر می‌شود رشته علوم انسانی را در مدارس دولتی تعطیل کرد؟»
مدیر کل آموزش و پرورش تهران پاسخ می‌دهد امکان‌پذیر است و ما را به «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» ارجاع می‌دهد. او می‌گوید:
«در سند تحول بنیادین بر شناسایی استعدادهای برتر و هدایت آنها به ادامه تحصیل در رشته‌های علوم انسانی تأکید شده است. بنابراین تلاش می‌کنیم مدارس فرهنگ را تقویت کنیم تا به ارتقای کیفیت تحصیل در این رشته بینجامد.»
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسیده است. بر اساس این سند تا سال ۱۴۰۴ خورشیدی می‌بایست در آموزش و پرورش ایران بر اساس آموزه‌های آیت‌الله علی خامنه‌ای یک «تحول بنیادین» برای «تعلیم و تربیت اسلامی» و تدوین «الگوی اسلامی – ایرانی» و پرهیز از «الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض» اتفاق بیفتد.
آیت‌الله علی خامنه‌ای در تابستان ۱۳۸۶ درباره نظام آموزش و پرورش کشور گفته بود:
«آموزش و پرورش کنونی کشور، ساخته و پرداخته فکر ما، برنامه‌های ما و فلسفه ما نیست.»
اکنون ظاهراً وزارت آموزش و پرورش با منع تحصیل در رشته‌های علوم انسانی در دبیرستان‌های دولتی تهران نخستین گام برای تحقق منویات رهبر جمهوری اسلامی در زمینه جایگزینی علوم اسلامی به جای علوم انسانی در سطح دبیرستان‌ها را برداشته است.
تهران در این کارزار میدان یک آزمون بزرگ برای اسلامی کردن دبیرستان‌های سراسر کشور است. مدارس «فرهنگ» هم در این میان اجرای پروژه رهبر را به عهده گرفته‌اند. به گفته اسفندیار چهاربند، مدیر کل آموزش و پرورش تهران قرار است که تعداد مدارس «فرهنگ» در طی فقط یک سال از ۱۲ مدرسه به ۲۴ مدرسه افزایش پیدا کند.
مجتمع تربیتی فرهنگ
«مجتمع تربیتی فرهنگ» که زیر نظر و با مشارکت خویشان آیت‌الله خامنه‌ای اداره می‌شود غیر انتفاعی‌ست و مسئولیت مستقیم اسلامی کردن علوم انسانی در سطح دبیرستان‌ها را به عهده ندارد، بلکه مهم‌ترین وظیفه «مجتمع تربیتی فرهنگ» به مدیریت غلام علی حداد عادل ارائه الگوی لازم برای «تربیت اسلامی» مبتنی بر «فکر» و «برنامه» و «فلسفه» رهبر جمهوری اسلامی است.
طیبه ماهروزاده، همسر غلام‌علی حداد عادل یکی از اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و یکی از اعضای شورای عالی آموزش و پرورش است. او در تدوین و تصویب «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» که تا این لحظه تنها مبنای قانونی منع تحصیل در رشته‌های علوم انسانی دبیرستان‌های تهران است، مشارکت داشته.
ماهروزاده معتقد است که مهم‌ترین وظیفه مؤسسات آموزشی «شک‌زدایی» و «القای مفاهیم دینی» به دانش‌آموزان است. او می‌گوید:
«وظیفه مؤسسات آموزشی این است که تشکیک‌های جدیدی که در حوزه معرفت دینی وجود دارد و اندیشه جوان‌های ما را در دانشگاه به چالش می‌کشد، برای آنها تبیین نمایند به نحوی که فارغ‌التحصیل متدینی که به دانشگاه می‌رود، بعد از چند سال بنیان فکری او متزلزل نشود.»
«مسائل اعتقادی» که توسط رضا روزبه در مدرسه علوی تدریس می‌شد، نهج‌البلاغه بر اساس آموزه‌های علامه جعفری و تفسیر محمد مجتهد شبستری مورد نظر طیبه ماهروزاده است.
او می‌گوید:
«حجاب برای مدرسه یک مسأله اساسی است؛ اما باید به نحو صحیح اجرا شود. حجاب شاگردان و معلمین ما چادر است.»
با وجود چنین سخت‌گیری‌هایی ورود به «مجتمع تربیت فرهنگ» بسیار سخت و مبتنی بر گزینش‌های پیچیده است. دانش‌آموزان این مجتمع آموزشی اغلب فرزندان مقامات ارشد و بازرگانان پرنفوذ کشور هستند.
نابرابری آموزشی
در کنار این تحولات، ۷ آذر سال جاری در تهران همایشی برگزار شد با عنوان: «توسعه و عدالت آموزشی». در این همایش گروهی از کار‌شناسان موضوع «فقر آموزشی کودکان و نوجوانان» را به بحث گذاشتند.
در شهر تهران ۱۵۰۸ مدرسه غیر دولتی وجود دارد. بنا به آماری که وزارت آموزش و پرورش منتشر کرده، کمترین مبلغ ثبت نام در مدارس غیر دولتی یک میلیون و ۲۷۹ هزار تومان و بیشترین شهریه ۹ میلیون و ۱۸۳ هزار تومان است.
مصوبه مدیر کل آموزش پرورش تهران مبنی بر منع تحصیل دانش‌آموزان در رشته علوم انسانی در مدارس دولتی واکنش‌هایی هم در پی داشته است.
محمود مهرمحمدی، رئیس دانشگاه فرهنگیان در اعتراض به این مصوبه به روزنامه ایران گفته است:
«تهران، کل ایران نیست. مسئولان باید معلمان با انگیزه‌تر را به مدارس بیاورند، امکانات علمی مدارس را افزایش دهند و نحوه پژوهش کردن را به دانش‌آموزان رشته علوم انسانی در همان مدارس دولتی یاد دهند. فکر نمی‌کنم با تغییر مدرسه بتوان دانش‌آموز با استعدادتری تربیت کرد. این قضیه عدالت آموزشی را هم زیر سؤال می‌برد.»
بر اساس آماری که سازمان همیاری اشتغال دانش‌آموختگان «جهاد دانشگاهی» در مهر ماه سال گذشته منتشر کرده بود ۱۰۰هزار و ۹۱۲ نفر مرد و زن فارغ‌التحصیل از رشته‌های علوم انسانی و هنر بیکارند.
آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی‌اش در شهریور ۸۸ از تحصیل دو میلیون دانشجوی ایرانی در رشته‌های علوم انسانی انتقاد کرده بود.
به این ترتیب و با اتکا به این آمارها می‌توان گفت منع تحصیل در رشته‌های علوم انسانی در دبیرستان‌های دولتی تهران از تلاش مسئولان برای هدایت دانش‌آموزان فقیر به سوی رشته‌هایی با بازار کار نیز نشان دارد. در چنین گره‌گاهی‌ست که سیاست خصوصی‌سازی دولت روحانی به آموزه‌های ایدئولوژیک و منویات رهبر جمهوری اسلامی در زمینه پاکسازی دانشگاه‌ها از علوم انسانی نزدیک می‌شود و مثل شاخه‌های یک رود در یک بستر جاری می‌گردد.
در همین زمینه:
کاهش داوطلبان تحصیل در رشته‌های علوم انسانی پس از اسلامی کردن دانشگاه‌ها