شنبه ۲۶ سپتامبر/ ۴ مهرماه، تیم ملی ایران ژاپن را در فینال مسابقات فوتسال زنان آسیا در ورزشگاه نیلای مالزی شکست داد و قهرمان این دوره از رقابت‌ها شد. در تاریخ ورزش آسیا، نخستین بار بود که زنان ایران در یکی از رشته‌های توپی، قهرمان آسیا شدند.
این رقابت‌ها بیش از گذشته مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت، چون چند روز پیش از سفر تیم ملی ایران به مالزی، نیلوفر اردلان، کاپیتان تیم ملی فوتسال زنان ایران، اعلام کرده بود که به دلیل مخالفت همسرش با خروج او ار کشور، امکان حضور در این مسابقات را ندارد.
گل فرشته کریمی در نیمه اول مسابقه، نتیجه بازی را یک بر صفر به سود ایران تغییر داد و ایران قهرمانی اولین دوره مسابقات فوتسال (فوتبال داخل سالن) زنان آسیا شد. کمیته برگزاری، فرشته کریمی را به عنوان برترین بازیکن این تورنمنت انتخاب کرد.
رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند که بیش از ۲۰۰ تماشاگر ایرانی تیم ملی ایران را تشویق می‌کردند و نتیجه این مسابقات در شبکه‌های مجازی و رسانه‌ها انعکاس گسترده‌ای پیدا کرد.
بر اساس اعلام فدراسیون فوتبال ایران، بیش از چهار هزار زن و دختر ایرانی در تیم‌های مختلف فوتبال کشور مشغول بازی هستند، در حالی که آمارها در سال ۲۰۰۵ یعنی ۱۰ سال پیش در این زمینه صفر بود.
ورزش قهرمانی؛ فصلی و پر چالش
ورزش آن هم در سطح قهرمانی برای زنان ایرانی، کار پرچالشی است، نه فقط به این دلیل که مجبورند با پوشش اسلامی ورزش کنند، بلکه به این دلیل که به رغم تبلیغات ظاهری، موضوع ورزش زنان در ایران با انواع تبعیض‌ها و کمبودها روبه‌روست.
در نخستین سطح، ورزش زنان با مخالفت‌های شرعی روحانیون و محافظه کاران روبه‌روست. به دلیل همین مخالفت‌ها، زنان ایرانی سال‌هاست که حق ورود به ورزشگاه‌ها را برای تماشای فوتبال ندارند. حمیدرضا ترقی، عضو حزب موتلفه، در گفت و گو با وال استریت ژورنال درباره دلایل مخالفت ها با حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی گفته است: «اگر همه تهران را بگردید شاید تنها در این شهر بزرگ فقط هزار زن بخواهد به ورزشگاه برود و یک بازی فوتبال را نزدیک تماشا کند.» او معتقد است که افکار عمومی غالب جامعه ایرانی، با حضور زنان در استادیوم‌ها مخالف است.
حاشیه‌های تبعیض‌امیز هم کم نیستند؛ نمونه‌اش ماجرای نیلوفر اردلان کاپیتان تیم، که به خاطر قانون اجازه کشور برای حروج زنان متاهل از کشور، ار پیوستن به تیم بازماند.
در سطح ورزش همگانی و عمومی هم، امکانات سخت‌افزاری کافی برای زنان وجود ندارد.
در سطح حرفه‌ای، چالش‌ها بیشتر و پایه‌ای‌تر است. امکانات آموزشی کم است و بودجه مناسبی برای آن پیش‌بینی نشده است. در نتیجه برای ورزش قهرمانی دشواری‌های بیشتری پیش روست. مسئولان ورزش زنان در ایران تایید می‌کنند که دیدگاه سنتی حاکم بر فدراسیون‌ها، امکان رشد ورزش قهرمانی زنان را می‌گیرد و هنوز فدراسیون‌ها تمایلی به سرمایه‌گذاری در ورزش زنان ندارند.
روند مدال‌آوری و ورزش قهرمانی بدون حضور در محیط‌های حرفه‌ای ممکن نیست. محک زدن تواناییهای ورزشی ورزشکاران، باعث انگیزه‌بخشی و تشویق آنان می‌شود و این یعنی مسابقات بیشتر، دیدارهای بین‌المللی، معرفی کردن ورزشکاران به اسپانسرها و حمایت از آنها.
یک روزنامه‌نگار ورزشی در ایران درباره مشکلات ورزش حرفه‌ای زنان به زمانه می‌گوید: «برای ورزشکاران زن امکانات لازم ورزشی محدود است یا اصلاً وجود ندارد. استادیوم، سالن، ابزار ورزشی، مربی و امکانات به تهران و چند شهر بزرگ محدود است و بقیه شهرها از این حد امکانات هم محروم هستند.»
او به رایج نبودن ورزش پایه به‌عنوان زمینه این مشکلات اشاره می‌کند و می‌گوید: «چون ورزش در لایه‌های مختلف اجتماع رایج نیست، امکان شناسایی استعدادها در عمل وجود ندارد و می‌توان چنین برداشت کرد که بسیاری از زنانی که به سطح ورزش قهرمانی در ایران رسیده‌اند، یا در شهرهای بزرگ بوده‌اند یا از حمایت اعضای مذکر خانواده بهره‌مند شده‌اند که توانسته‌اند در سایه نام و اعتبار و امکانات آنها، فرصت ابراز وجود پیدا کنند.»
در خلاء پیشرفت ورزش قهرمانی زنان، امکان تربیت مربی هم به وجود نمی‌آید، چون معمولاً ورزشکارانی که دوره ورزش حرفه‌ای را گذرانده‌اند، به مربی‌گری روی میآورند.
الهه عرب عامری نایب رییس بانوان در فدراسیون فوتبال ایران به وال استریت ژورنال گفته است: «بزرگ‌ترین مشکل ما در فوتبال بانوان نداشتن مربیان زن حاذق است.»
تبعیض جنسیتی و ورزش
یکی دیگر از شرایط لازم برای رشد ورزش قهرمانی، برخورداری از امکان حضور در عرصه مسابقه‌ها و رقابت‌هاست.
این در حالی است که ورزش زنان شرایط میزبانی را ندارد. تیم‌های زنان ایران شناخته شده نیستند و کمتر به مسابقه‌های برون مرزی دعوت می‌شوند. ورزشکاران زن ایران نمی‌توانند در رشته‌های مختلف تیمی و انفرادی در قالب اردوهای تدارکاتی و مسابقات دوستانه شرکت کنند و تجربه حضور در میدان‌های ورزشی را به دست بیاورند.
تبعیض در دریافت دستمزد هم نشانه دیگری بر وجود تفات‌های فاحش در بین زنان و مردان در ورزش قهرمانی ایران است؛ به نحوی که کارشناسان می‌گویند با این تفاوت دستمزد می‌توان کل هزینه برگزاری مسابقات یک فصل زنان ایران را در یک رشته تامین کرد.
تبعیض در انعکاس اخبار ورزش قهرمانی زنان و نحوه انعکاس آن در رسانه‌های داخلی هم عامل دیگری است که در بی‌انگیزه کردن زنان ورزشکار ایران موثر است، حتی حضور موفق تیم‌های ورزشی زنان ایران در رشته‌های مختلف که با پوشش اسلامی عنوان کسب می‌کنند، در داخل کشور پوشش داده نمی‌شود. تلویزیون ایران، خبر موفقیت‌های ورزشی زنان را با نشان دادن تصاویر گرافیکی پخش می‌کند و در هیچ‌یک از برنامه‌های ورزشی، جایی برای ورزش زنان در نظر گرفته نشده است. همواره این سئوال برای ورزشکاران زن ایرانی که به‌رغم محدودیت‌های پوشش در مسابقات شرکت می‌کنند وجود دارد که چرا با اینکه می‌توانند در خارج و در حضور تماشاگران مرد و زن رقابت کنند و شبکه‌های خارجی نیز آن را پخش کنند، نمی‌توانند با همین لباس در داخل کشور و در حضور تماشاگران داخلی مسابقه بدهند و مسابقه آنها از تلویزیون پخش شود؟
ورزش قهرمانی و پوشش اسلامی
در کنار تمام مشکلاتی که برای ورزش قهرمانی زنان وجود دارد، شاید آن چیزی که بیش از هرچیز به چشم ناظران بیرونی می‌آید، اجبار زنان به استفاده از پوشش اسلامی است که تاکنون بارها از نظر فنی و قانونی مشکلاتی را برای حضور بین‌المللی آنها به وجود آورده است.
با توجه به محدودیت‌های موجود در پوشش، زنان ایرانی در برخی رشته‌های ورزشی از اساس امکان شرکت ندارند. در رشته‌های دیگر هم، زنان ایرانی موظف به استفاده از پوشش تعیین شده برای شرکت در مسابقات هستند و حتی با وجود این پوشش هم برخی از امامان جمعه و مراجع تقلید به حضور زنان در مجامع بین‌المللی اعتراض دارند.
لباس‌های طراحی شده برای زنان ایرانی در مسابقه‌های بین‌المللی، تاکنون در چند مورد دردسرساز شده است. تیم فوتبال زنان ایران، در بازی‌های مقدماتی المپیک لندن ۲۰۱۲، به دلیل عدم تطابق لباس با موازین بین‌المللی، از رقابت‌ها حذف شد که هرچند در نهایت، این پوشش مورد تائید قرار گرفت، اما زنان ایرانی دیگر شانسی برای حضور در رقابت‌ها نداشتند.
در موارد دیگر هم گاه شکل لباس، باعث کاهش بازدهی ورزشکاران شده و توانایی واقعی تیم یا فرد را پایین آورده است. در مواردی، فعالیت ورزشی که خود در بدن گرما تولید می‌کند، با پوشش اسلامی در بدن ورزشکار گرمای بیشتری ایجاد کرده و مانع بروز توانایی واقعی او شده است.
ببینید:
کتایون خسرویار، مربی و بازیکن سابق تیم ملی فوتبال بانوان ایران در تدکس کیش TEDxKish تعریف می‌کند که چطور چند دقیقه مانده به مسابقات المپیک ۲۰۱۲ در رختکن به آنها اعلام می‌شود که به خاطر لباس‌شان، فیفا اجازه نداده بازی کنند. این فیلم به زیان انگلیسی است.