مردم یونان، یکشنبه ۲۰ سپتامبر، بار دیگر به پای صندوق‌های رأی می‌روند تا شاید در برنامه‌های احزاب رقیب، چاره‌ای برای بحران شدید اقتصادی کشور خود بیابند. راه‌حلی که بتواند کمربند تنگ ریاضت اقتصادی را باز کند و مسیری را برای حل بحران چند سال اخیر یونان پیش رویشان قرار دهد.
الکسیس سیپراس، رهبر حزب سیریزا و نخست وزیر مستعفی یونان در حالی تصمیم به استعفا گرفت که نه تنها جمعیت کثیری از کسانی که در رفراندوم «نه به ریاضت اقتصادی» از او پشتیبانی کرده بودند از اقدامات بعدی دولت ناخشنود بودند، بلکه بیش از یک سوم از اعضای حزبش نیز دست از حمایت او کشیدند.
گفته می‌شود تمایل سیپراس به برگزاری دوباره انتخابات، با توجه به نشست‌های اخیر رهبران سیریزا با هیأت دولت وقت، یکی از اهداف اقدام او به استعفا بوده است، اما برگزاری انتخابات زودهنگام فرصتی برای احزاب مخالف و رقیب فراهم آورده که بخشی از رأی دهندگان به سیریزا را که تنها از سر استیصال دست به این انتخاب زده بودند به سمت برنامه‌های خود جلب کنند.
نظرسنجی‌ها نشان می‌دهند که سیریزا و رهبر کاریزماتیک آن همچنان از بیشترین شانس برای پیروزی در انتخابات پیش‌‌رو برخوردار هستند.
سیپراس و اعتماد از دست رفته
با وجود افول شدید محبوبیت سیریزا در یونان که نتیجه مستقیم ناکارآمدی دولت سیپراس طی عمر کوتاه هشت ماهه آن است، احزاب چپ مانند پودموس و حزب کمونیست فرانسه با کمپین حمایت از سیریزا همچنان این حزب پشتیبانی می‌کنند. پابلو ایگلسیاس از حزب پودموس اسپانیا و پیر لورن رهبر حزب کمونیست فرانسه، بی‌توجه به دلایل پشت کردن بخش قابل توجهی از مردم به سیریزا، سعی بر آن دارند که خلاء حمایت اروپا از سیپراس را پر کنند.
حزب سیریزا که طی تنها سه سال، از انتخابات ۲۰۱۲ تا ژانویه ۲۰۱۵ توانست اعتماد جمعیت کثیری از یونانی‌های دچار بحران اقتصادی را به خود جلب کند، پس از پذیرش بسته سوم پیشنهادی وام‌دهندگان اروپا، در حالی که رأی منفی مردم به این «بسته نجات» را با خود داشت، نه در جامه «ناکارآمد» بلکه «عهدشکن» و «خائن» ظاهر شد.
بیشتر بخوانید: جناح چپ سیریزا حزب تازه‌ای تشکیل داد
نارضایتی‌ها از الکسیس سیپراس و جناح پشتیبان او در سیریزا، از روزهای اول سرکار آمدن او شروع شد. سیریزا که با کسب ۳۶.۶ درصد کرسی‌های پارلمان ناچار بود دولتی ائتلافی تشکیل دهد، به سراغ احزاب دست راستی چون حزب یونانیان مستقل (آنِل)، حزب ملی‌گرای افراطی طلوع طلایی (خا) و حزب ناسیونالیست جنبش سوسیالیستی پانهلنیک (پاسوک) رفت. سرانجام با وجود انتقادات احزاب چپ مانند حزب کمونیست یونان، ائتلاف احزاب چپ انقلابی- آنتارسیا، سازمان کمونیست‌های انترناسیونال- اوکده و ائتلاف احزاب کمونیستی مارکسیست لنینیست (KKE)، سیپراس با پانوس کامنوس از حزب راستگرای یونانیان مستقل، دولت ائتلافی تشکیل داد.
نارضایتی‌ها از دل جامعه‌ای که به سیاست‌های رادیکال سیپراس دل بسته بودند به درون حزب هم کشیده شد و دیری نپایید که جناح چپ سیریزا به رهبری پانایوتیس لافازانیس بنای مخالفت با سیاست‌های دولت را گذاشت. گرچه او در کابینه ائتلافی سیپراس به عنوان وزیر بازسازی، بهداشت و نیرو ایفای نقش می‌کرد و برخلاف اقتصاددان مطرح یونانی- استرالیایی این دولت یعنی یانیس واروفاکیس مورد غضب واقع نشد، اما تلاش کرد از درون حزب تا جای ممکن سدی بر سیاست‌های دوگانه سیپراس باشد.
موضوع بدهی۲۷۱ میلیارد دلاری یونان به وام‌دهندگان، اقتصاد در حال رکود، ورشکستگی یکی پس از دیگری بانک‌ها، بسته‌های ریاضت اقتصادی که با کاهش درآمد مستمری بگیران، کاهش بیمه‌های درمانی و بالا رفتن تورم همراه بوده، بحث بر سر ماندن در حوزه یورو و اتحادیه اروپا یا خروج از آن را به عنوان تنها راه‌حل باقی مانده داغ‌تر کرد.
پس از آن که سیپراس با پذیرش سومین بسته پیشنهادی وام‌دهندگان که کمربند ریاضت اقتصادی را تنگ‌تر می‌کرد، به رأی «نه» اکثریت مردم پشت کرد، انشعاب ۲۶ تن از اعضای اصلی جناح چپ سیریزا و تشکیل حزبی مستقل با نام «اتحاد مردمی» به شدت محبوبیت او را در بین طرفدارانش کاهش داد.
دیوار اعتماد مردمی که با تمام توان زیر شعار این حزب یعنی «ما درهای امید را می‌گشاییم» ایستاده بودند، تا حد بسیاری فرو پاشید.
در آخرین نظرسنجی انجام شده می‌توان به وضوح دید که محبوبیت ۵۳ درصدی سیریزا در اواسط ماه مارس امسال به حدود ۳۳ درصد کاهش یافته است تا سیپراس پوپولیست را با برتری ناچیزی در کنار رقیب راستگرای خود، وانگلیس میماراکیس، رهبر حزب دموکراسی نوین قرار دهد.
اما جمعیتی که دراین ریزش ۲۰ درصدی از طرفداران سیریزا بودند، آرزوهای بزرگ خود را در برنامه کدام حزب یا احزاب یافته‌اند؟
سیریزا، انتخابی از سر استیصال
انشعاب اخیر جناح چپ سیریزا موجب آن نشد که حامیان ناراضی سیریزا گرد این حزب جدید جمع شوند تا ثابت کنند این سیاست‌های سیریزا نبوده که تراژدی یونانی را ادامه داده است. در واقع حزب نوپای اتحاد مردمی که شامل اعضای مطرح جناح چپ سیریزا می‌شود تنها توانسته نزدیک به ۵ درصد اقبال عمومی را کسب کند. عدم استقبال طرفداران اینک ناراضی سیریزا از حزب اتحاد مردمی، این دریافت را تقویت میکند که بخش تعیین کننده‌ای از رأی دهندگان به سیریزا را کسانی تشکیل می‌دادند که از سر استیصال به این حزب امید بسته بودند.
بیشتر بخوانید: بر اساس آخرین نظرسنجی‌ها، سیریزا پیشتاز انتخابات یونان است
حزب دموکراسی نوین نیز که پیش از سیریزا با اعمال ریاضت اقتصادی نتوانسته بود نسخه‌ای کارآمد برای حل بحران یونان بپیچد، در افزودن محبوبیت خود چندان توانا ظاهر نشده است. وانگلیس میماراکیس، رهبر این حزب تنها راه کسب آرای بیشتر را در تخریب کامل چهره سیریزا و تبلیغات راستگرایانه افراطی دانسته و با جهت‌گیری‌های مهاجرستیز، خصوصی‌سازی‌های بیشتر و قطع نظارت دولتی بر سود شرکت‌های تجاری بزرگ نتوانسته جمعیت کثیری از مردم را که تحت فشار اقتصادی بیشترین لطمه‌ها را دیده‌اند به سوی خود بکشاند و تنها با رشد سه درصدی آرا، کماکان از رقیب خود، الکسیس سیپراس عقب است.
دیگر احزاب رقیب نیز وضع بهتری ندارند. گویا جمعیت ناراضی از دولت سیپراس جایی بیرون از محدوده انتخابات و پارلمان به دنبال راه حل می‌گردند.
با این اوصاف، سیپراس بی‌توجه به کاهش محبوبیت خود و حزبش، یک روز پیش از انتخابات در آخرین سخنرانی تبلیغاتی خود با قاطعیت گفت که در انتخابات ۲۰ سپتامبر پیروز میدان خواهد بود.
آیا آلترناتیو دیگری نیست؟
در فهرست شرکت کنندگان در انتخابات، نام احزاب و ائتلاف‌های رادیکال چپ که برنامه‌های «انقلابی» را تبلیغ می‌کنند دیده می‌شود. حزب کمونیست یونان، سرسخت‌ترین منتقد چپ سیریزا به رهبری دیمیتریس کوجومپاس، بار دیگر در انتخابات شرکت میکند به امید آن‌که تعداد کرسی‌های خود را در مجلس از ۱۵ کرسی افزایش دهد.
چهار حزب رادیکال چپ دیگر نیز در این انتخابات شرکت کرده‌اند که هر یک به نوعی مروج روش انقلابی در برابر رفورمیسم بی‌حاصل سیریزا بوده‌اند. مطرح‌ترین آن‌ها اتحاد حزب ائتلافی ضدسرمایه‌داری چپ – آنتارسیا، حزب کارگران انقلابی و سازمان کمونیست‌های انترناسیونال یونان (OKDE) است.
کوستاس اسکوردولیس، فیزیکدان و استاد دانشگاه آتن، تئوریسین مارکسیست- تروتسکیست و از کادرهای ارشد سازمان کمونیست‌های انترناسیونال یونان – اوکده، هدف شرکت ائتلاف آنتارسیا در انتخابات را «مداخله چپ‌های ضدسرمایه‌داری در برابر هرگونه اصلاح‌طلبی» عنوان میکند و به «رادیو زمانه» می‌گوید: «آنتارسیا فضایی است برای آن دسته از مبارزان مسلح که درک می‌کنند مبارزه امروز ما برای گرفتن حق‌مان به معنای نبرد علیه سرمایه‌داری است.»
به عقیده اسکوردولیس آن بخشی از طرفداران سیریزا که پس از جنبش «نه به ریاضت اقتصادی» با بی‌توجهی سیریزا مواجه شدند و دست از حمایت این حزب کشیدند، همان «بخش انقلابی میلیتانت طبقه کارگر هستند که دیگر توهمی در مورد سیاست‌های سیریزا ندارند» و امیدواری سیریزا به پیروزی در این انتخابات را نتیجه حمایت «سرمایه‌داران یونانی و اروپایی» از آن‌ها برای فراهم آوردن شرایط مناسب جهت تشکیل دولتی ائتلافی با احزابی می‌دانند که از نظر آن‌ها «قابل اعتمادترند».
در واقع دولت سیپراس طی مدت زمان کوتاهی که زمام امور را به دست داشت، تمایل شدیدی به برگزاری رفراندوم و انتخابات نشان داده بود و از این رو هم از سوی راست‌های افراطی و هم از سوی کمونیست‌های رادیکال مورد شماتت قرار گرفت. سیپراس زمانی استعفا داد که می‌دانست سیریزا باید بار دیگر در برابر رقبای خود در انتخاباتی دیگر با قدرت ظاهر شود.
اسکوردولیس، حزب اتحاد مردمی را فارغ از محبوبیت فردی اعضای آن و انگیزه‌های انسان دوستانه لافازانیس، حزبی دور از واقعیت جاری در جامعه و نیازهای حقیقی طبقه کارگر می‌داند و می‌گوید: «آن‌ها با بسته پیشنهادی و یورو مخالف‌اند اما با آن‌چه موجب شد سیریزا به پذیرفتن این بسته پیشنهادی تن در دهد مخالفتی ندارند. عواملی چون دولت‌محوری، مدیریت و اصلاح دولت، منطق اتحاد ملی و برنامه انتخاباتی سیریزا.
چه بر سر رویای رهایی یونانیان خواهد آمد؟
یونان در ساعات اندک باقی‌مانده به انتخابات زودهنگام پارلمانی به دو صف سرخ و آبی تقسیم شده است. با این حال بخش قابل توجهی از شرکت کنندگان در انتخابات پیشین، این بار غایب هستند. بخشی که به گفته کوستاس اسکوردولیس «مبارزان آگاه طبقه کارگرند» که از توهم اصلاح‌طلبی دست شسته‌اند «اما نباید در میانه میدان مبارزه رها شوند».
آیا آنتارسیا یا آلترناتیوهای دیگر توان سازماندهی این بخش آگاه را دارند، پرسشی است که گذشت زمان و عملکرد احزاب پاسخگوی آن خواهد بود.