با کشته شدن ۳۲ جوان سوسیالیست آماده کمک‌رسانی به کوبانی در سوروچ، بحث‌های مربوط به رشد اسلام‌گرایی، تحرکات علنی هواداران داعش در ترکیه و نقش دولت اردوغان در این سو‌ءقصد بالا گرفته است.
کشته شدن ۳۲ جوان سوسیالیست که برای کمک‌رسانی به مردم کوبانی در شهر مرزی سوروچ در جنوب شرقی ترکیه گرد هم آمده بودند، با تنش‌ها و واکنش‌های گسترده‌ای نزد فعالان سیاسی و هواداران احزاب چپ در ترکیه همراه شده است. انگشت اتهام گروه‌های معترض، متوجه دولت رجب طیب اردوغان شده و مسأله رشد اسلام‌گرایی و تحرکات علنی هواداران داعش در ترکیه، اعتراضات ضد دولتی را پس از این حمله انتحاری افزایش داده است.
تبدیل سوروچ به شهری استراتژیک
«شهر سوروچ، آرامش خود را باخت.» این جمله‌ای است که بسیاری از روزنامه‌نگاران و خبرنگاران رسانه‌ها و خبرگزاری‌های مختلف جهان با صد آه و افسوس پس از حادثه خون‌بار انفجار دوشنبه، ۲۰ ژوئیه تکرار می‌کنند.
شهر سوروچ از استان اورفا، به عنوان نزدیک‌ترین نقطه در خاک کشور ترکیه به مرز کوبانی، ماه‌ها محل استقرار خبرنگاران از رسانه‌های مختلف جهان بود. این منطقه به «پایگاهی مشرف» برای دوربین‌هایی بدل شده بود که نمی‌توانستند مستقیما وارد گلوله و آتش خیابان‌های کوبانی وارد شوند.
علاوه بر خبرنگاران، فعالان سیاسی عمدتاً چپ نیز در سوروچ، پایگاه‌های کمک‌های مردمی برای بازسازی و کمک رسانی به ساکنان کوبانی برپا کرده‌اند. احزاب مختلف چپ ترکیه، از جمله حزب کار (EMEP)، حزب دموکراتیک خلق‌ها (HDP) و حزب سوسیالیست سرکوب‌شدگان (ESP) نیز در این شهر دفتر دارند و از اینجا به کوبانی کمک می‌رسانند و از منطقه خبررسانی می‌کنند.
حتا احزاب زیرزمینی مانند حزب کمونیست مارکسیست لنینیست (MLKP)، که حزبی مسلح با گرایش خوجه‌ایستی است، طی دوران مقاومت کوبانی علیه شبه نظامیان داعش، اقدام به اعزام رزمندگان کمکی به این شهر مرزی سوریه و ترکیه می‌کرد. تا امروز چندین تن از اعضای این حزب در درگیری‌های کوبانی کشته شده‌اند.
شهر مرزی سوروچ، که با کوبانی در شمال سوریه تنها ۱۰ کیلومتر فاصله دارد، شهری کوچک و غالباً کردنشین است. با وجود آن که شهردار این شهر از حزب صلح و دموکراسی سابق است، در انتخابات مجلس، این حزب حاکم عدالت و توسعه بود که دست بالا را در این شهر و البته استان اورفا داشت، نه حزب دموکراتیک خلق‌ها. با وجود گسترش نفوذ حزب دموکراتیک خلق‌ها در این شهر، گرایشات محافظه‌کارانه در بین مردم این منطقه از عمق و گستره بیشتری برخوردار است، آن هم در شهری که میزبان بیش از ۳۵ هزار پناه‌جوی کرد سوری است.
این دومین بار بود که تحرکات گروه «دولت اسلامی» در این شهر قربانی می‌گرفت. اکتبر سال گذشته نیز، سیرینا سحیم، خبرنگار لبنانی-آمریکایی تلویزیون پرس تی‌وی در یک تصادف اتومبیل عمدی کشته شده بود. دولت ترکیه در حالی این ترور را به روابط مشکوک سحیم با داعش ربط داد، که این روزنامه‌نگار دو روز پیش از ترورش گفته بود از سوی دستگاه اطلاعاتی ترکیه به دلیل گزارش‌هایش در تلویزیون لبنانی منسوب به جمهوری اسلامی ایران، مورد تهدید قرار گرفته است. سیرینا سحیم در گزارشی گفته بود که نیروهای داعش آزادانه و تحت پوشش کمک‌رسانی به کوبانی از مرز سوروچ رفت و آمد می‌کنند.
قربانیان سوروچ چه کسانی بودند؟
فدراسیون انجمن‌های جوانان سوسیالیست (SGDF)، شاخه جوانان حزب قانونی «حزب سوسیالیست سرکوب‌شدگان» است که خود را دنباله‌روی جنبش «ارتش آزادی خلق ترکیه» و چریک‌هایی مانند دنیز گزمیش، یوسف اصلان، جهان آلپتکین و حسین اینان معرفی می‌کنند. این جنبش دانشجویی که از دانشکده فنی دانشگاه خاورمیانه- متو در دهه ۷۰ میلادی برخاست، جنبشی مسلحانه، ضدآمریکایی، با گرایش مارکسیستی و ملی‌گرایانه بود که جدا از تفاوت‌های نگرش سیاسی فعالان آن، با اعدام سه عضو اصلی آن تبدیل به نماد مقاومت برای جنبش‌های دانشجویی پس از خود شد.
اما حزب مادر این گروه، یعنی حزب سوسیالیست سرکوب‌شدگان، حزب نوپایی است. این حزب که در ژانویه ۲۰۱۰ در آنکارا خود را ثبت کرد، «مبارزه برای ایجاد جمهوری کارگری در ترکیه و شمال کردستان با مشی انقلابی چریکی» را روش خود معرفی می‌کند. از بنیان‌گذاران این حزب می‌توان به خانم فیگن یوکسکداغ، یکی از دو رهبر امروز حزب دموکراتیک خلق‌ها، اشاره کرد. این حزب، از احزابی است که در ائتلاف برای تشکیل حزب دموکراتیک خلق‌ها شرکت داشته‌اند.
حدود ۳۰۰ نفر از اعضای جوان فدراسیون جوانان سوسیالیست، که از استانبول به سوروچ، به عنوان تنها مسیر قابل تردد به کوبانی، رفته بودند، روز دوشنبه در مرکز فرهنگی امره گرد هم آمده بودند. علاوه بر اعضای این گروه، تعدادی از اعضای حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز در این میتینگ شرکت داشتند.
واکنش‌ها به حادثه سوروچ
بلافاصله پس از حادثه انفجار انتحاری در میتینگ جوانان سوسیالیست در سوروچ، احزاب عمدتاً چپ ترکیه واکنش نشان دادند. در شهرهای مختلف ترکیه، از جمله آنکارا و استانبول، تظاهرات گسترده‌ای برپا شد.
در میان تظاهرکنندگان استانبول، که شعار «دولت اسلامی قاتل، دولت اردوغان حامی» را سر می‌دادند، جوانانی دیده می‌شدند که به صورت نمادین اسلحه به دست بودند. این تظاهرات با سرکوب شدید نیروهای پلیس و امنیت ترکیه رو به رو شد و به خشونت گرایید.
یک روز پس از حادثه، احمد داود اوغلو، نخست وزیر ترکیه، اعلام کرد که این حمله انتحاری توسط یکی از هواداران داعش صورت گرفته و دولت در آن نقشی ندارد. با آن که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، این اقدام را تروریستی خوانده و محکوم کرده است، هم‌چنان انگشت اتهام احزاب چپ و کرد، حزب حاکم عدالت و توسعه و دولت اردوغان را نشانه می‌رود.
ریاست مشترک کنفدرالیسم جوامع کردستان، ک‌ج‌ک، در بیانیه‌ای شدید اللحن دولت ترکیه را حامی داعش در این کشتار خواند و این واقعه را «اعلام جنگ حکومت ترکیە با جنبش آزادی خواهی خلق کرد و دوستان آزادیخواه این خلق» نامید. در این بیانیه، از شهروندان «کرد و آزادیخواهان» خواسته شده به اعتراض برخیزند.
حزب دموکراتیک خلق‌ها، یکی از سه حزب مخالف دولت اردوغان، پس از این واقعه جلسه فوق العاده‌ای تشکیل داد. دو رهبر این حزب، صلاح‌الدین دمیرتاش و فیگن یوکسکداغ با انتشار پیامی دولت ترکیه را عامل این کشتار معرفی کردند و با اعلام وضعیت فوق‌العاده برای حزب، تمام نمایندگان خود را به محل واقعه فرستادند.
فیگن یوکسکداغ نیز که در مراسم تشییع پیکر قربانیان شرکت کرده بود، گفت: «این جوانان برای کوبانی امید و آینده می‌بردند، برای کودکان اسباب بازی و برای کتابخانه‌ها، کتاب.»
مقام‌های کشورهای دیگر نیز نسبت به این حادثه سکوت نکردند. وزرای امور خارجه جمهوری چک، آلمان و بریتانیا، شاخه جوانان حزب حاکم یونان، سیریزا، اتحادیه اروپا، سفارت پاکستان و ایالات متحده در آنکارا هر یک جداگانه بیانیه‌ای در محکومیت این اقدام تروریستی و همدردی با بازماندگان این حادثه صادر کردند. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و دمیتری مدودف، نخست وزیر این کشور نیز به خانواده‌های قربانیان تسلیت گفته، از شهروندان روسی در ترکیه خواستند که برای حفظ امنیت جانشان آن کشور را هر چه سریع‌تر ترک کنند.
آرام شیخ محمد، معاون رئیس مجلس نمایندگان عراق، نیز در بیانیەای اعلام کرد: «این جنایت وحشیانە حاکی از درون سیاە و پراز نفرت تاریک پرستان مغلوب کوبانی دارد کە با پیروزی زنان و مردان کرد متحمل بزرگترین شکست شدند.»
عامل انفجار سوروچ کیست؟
شاهدان ماجرا از زنی سخن گفتند که دست به عملیات انتحاری زد. اما، مقامات ترکیه، چهارشنبه، ۲۲ ژوئیه نتیجه آزمایش «دی ان ای» را اعلام کردند. بر اساس این گزارش، عامل انفجار مرد کرد ۲۰ ساله‌ای با نام عبدالرحمان الاگوز از شهر آدیامان بوده است که شش ماه قبل به گروه‌های جهادی سوریه پیوسته بود.
طبق گزارش‌های محلی، در شهر آدیامان (یا سمسور) مرکز استانی به همین نام در جنوب شرقی ترکیه، صدها مرد جوان به گروه‌های جهادی سوریه پیوسته‌اند. مردم این منطقه ادعا می‌کنند که با وجود گزارش خانواده‌های این جوانان در مورد پیوستن فرزندانشان به داعش و جبهه النصره به پلیس این شهر، مقامات امنیتی ترکیه هیچ اقدامی در این زمینه نکرده‌اند.
در این شهر حزب عدالت و توسعه با اکثریت آرا در رأس منصب‌‌های دولتی قرار دارد.رشد جمعیت این شهر بنا بر آمار رسمی، در بین شهرهای دیگر ترکیه، «بیشترین و سریع‌ترین» گزارش می‌شود.
با آغاز تحرکات اسلام‌گرایان در سوریه، موجی از هواداران آن‌ها در ترکیه آغاز به عضوگیری و تبلیغات علنی کرده‌اند. رشد اسلام‌گرایی در ترکیه نه تنها در عملیات تروریستی گاه گاه به ویژه علیه احزاب سکولار کرد و احزاب چپ خود را نمایان می‌سازد، بلکه این روزها وجهه‌ای قانونی یافته است.
روند سیاست‌گذاری‌های دولت اردوغان طی چند سال اخیر نیز تأثیرگذار بوده است. لغو قانون ممنوعیت کار در مراکز دولتی برای زنان محجبه، تعطیلی روزهای مذهبی اسلامی در سطح ملی، اختصاص بودجه برای ساخت مساجد و مراکز مذهبی اسلامی و به تازگی طرح اجباری شدن تحصیل در مدارس مذهبی برای دانش‌آموزانی که شرط معدل کافی را به دست نیاورده‌اند، از جمله اقدامات قانونی دولت اردوغان در فاصله گرفتن از حکومتی لائیک است.
از دیگر سو، دولت اردوغان در برابر قدرت‌گیری احزاب چپ کردی در شمال سوریه و در راستای تضعیف حکومت بشار اسد، متهم شده است که به گروه‌های اسلام‌گرا، به ویژه داعش کمک می‌کند. پس از روشن‌گری‌های حزب جمهوری خلق در مورد حمایت‌های دولت اردوغان از داعش، حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز ادعا می‌کند مدارک و اسنادی در دست دارد که دولت اردوغان از تروریست‌های اسلامی برای سرکوب چپ‌ها و کردها حمایت می‌کند.
ثروت ارکان، از کادرهای حزب دموکراتیک خلق‌ها و مسئول دفتر این حزب در شهر اسکی‌شهیر، روز چهارشنبه ۲۲ ژوئیه در گفت و گو با رادیو زمانه با متهم کردن دولت اردوغان به حمایت از داعش گفت: «دولت حتی یک بار هم رسماً داعش را محکوم نکرده است. کشته شدگان سوروچ، جدا از هر گرایشی که داشتند، شهروندان ترکیه بودند، اما رئیس جمهوری ترکیه نه تنها به احترام آن‌ها عزای عمومی اعلام نکرد بلکه از برگزاری مراسم تشییع پیکر این جوانان نیز جلوگیری کرد.»
این عضو حزب دموکراتیک خلق‌ها با تشریح چگونگی وقوع آن حادثه گفت پلیس سوروچ در این حادثه دست داشته و توضیح داد: «ما ۳۳۰ نفر بودیم که تنها ارزاق و آذوقه برای مردم کوبانی می‌بردیم. پلیس درب ورودی مرکز امره، تک تک ما را گشت و بازدید بدنی کرد. چطور متوجه بمب و این بمب‌گذار نشده بود؟»
ارکان در پاسخ به این پرسش که چرا این میتینگ خاص مورد هدف چنین عملیات تروریستی قرار گرفته، گفت: «برای آن‌ها فرقی نمی‌کند. هیچ کس در امان نیست. احزاب و گروه‌های چپ دیگر هم باید مواظب باشند. این اتفاق می‌تواند هر زمان برای آن‌ها و میتینگ‌های آن‌ها هم در جاهای دیگر رخ دهد.»
در همین زمینه
دست‌کم ۳۰ کشته و ۱۰۰ مجروح در انفجار بمبی در «سوروچ»
پس از حمله انتحاری در ترکیه، پلیس استانبول به تجمع ضد داعش حمله کرد