زاون قوکاسيان، از منتقدان برجسته سینمای ایران که چند فیلم نیز در کارنامه هنری خود دارد، ظهر روز جمعه یکم اسفندماه در ۶۵ سالگی در خانه‌اش در اصفهان دیده از جهان فروبست.
او که به بیماری سرطان معده مبتلا بود، پنج ماه گذشته را در بیمارستان «آ.کا.ها»ی وین تحت درمان قرار داشت و در همین شهر در شهريورماه گذشته تحت عمل جراحی معده قرار گرفت تا این‌که ۷ بهمن‌ماه به زادگاهش اصفهان بازگشت.
قوکاسیان بلافاصله پس از بازگشت به ایران به بیمارستان منتقل شد و تحت آزمایش‌های عمومی قرار گرفت. او از حدود ۱۰ روز پیش به خانه‌اش منتقل شده بود.
زاون قوکاسيان متولد ۱۳۲۹ اصفهان و فارغ‌التحصيل شيمی از دانشگاه اصفهان بود. مادرش آدا آتايان، در جوانی از سينمادوستانی بود که در دهه ۳۰ خورشیدی هفته‌ای چند شب به سینه‌کلوب تازه تأسیس‌شده‌ای در اصفهان می‌رفت و در همان زمان، زاون را به سينما و مجله‌های سينمايی علاقه‌مند کرد.
علاقه زاون به سینما ادامه داشت تا این‌که در سال ۱۳۴۸ آربی آوانسيان، از فیلمسازان مؤلف ایران، برای فيلمبرداری فیلم «چشمه» به اصفهان سفر کرد و زاون نیز به سر صحنه فيلمبرداری او رفت. نخستین آشنایی او با آوانسیان بر او تأثير گذاشت و همین موجب شد تا کار تحقيق و تأليف کتاب‌های سينمايی خود را از سال ۱۳۵۰، با نگارش کتابی درباره فيلم «چشمه» آغاز کند.
قوکاسیان در سال ۱۳۵۰ فيلمسازی آماتور را نیز با فيلم‌های ۸ ميليمتری در سينمای آزاد آغاز کرد و سپس مدتی سرپرست سينمای آزاد اصفهان شد.
از آثار سینمایی او می‌توان به فيلم‌های «همه فرزندان من»، «در فلق»، «عروس کهن»، «عزای آينه»، «فصلی ديگر»، «حاج شيوان»، «موزه من جلفا» و «نقش خيال» اشاره کرد.
او در برخی از این فیلم‌ها یا هنرمندان ارمنی یا آیین و مراسم ارمنی‌های ساکن ایران را معرفی کرده است.
قوکاسیان حدود ۲۴ کتاب درباره سينماگران مختلفی همچون عباس کیارستمی (فیلمساز)، بهرام بیضایی (فیلمساز)، بهمن فرمان‌آرا (فیلمساز)، خسرو سينايی (فیلمساز)، گلاب آدينه (بازیگر)، فاطمه معتمدآريا (بازیگر)، جمشيد ارجمند (منتقد فیلم)، مسعود جعفری جوزانی (فیلمساز)، مسعود کيميايی (فیلمساز) و… نوشته است.
دو کتاب زاون قوکاسیان، یکی درباره زندگی و آثار ارحام صدر، بازیگر و فیلمساز قدیمی ایران و همشهری او، و دیگری به نام «بردی از يادم» درباره لورتا نوشین، بازیگر تئاتر و همسر عبدالحسین نوشین از بنیانگذاران تئاتر نوین ایران، در مدتی که وی در اتریش بستری بود آماده چاپ شدند و به‌زودی منتشر خواهند شد.
داوری جشنواره‌های مختلف سینمایی در ايران، اتريش، ايتاليا و ارمنستان، و نگارش صدها مقاله، يادداشت و نقد سينمايی بخش‌های دیگری از کارنامه او در طول ۴۳ سال فعالیت به‌عنوان منتقد سینما به شمار می‌روند.
عمده‌ترين کارهای او را می‌توان در چهار عرصه پژوهش در تاريخ شفاهی، مستندسازی، گردآوری يا تأليف کتاب و آموزش خلاصه کرد. زاون قوکاسیان در دانشگاه‌های سوره تهران و سپهر اصفهان تدريس نیز می‌کرد.
او همواره کوشيد از تجربه پژوهشگران و فيلمسازان پيشين در رشد نسل امروز بهره گيرد يا از آنان تجليل کند.
در مدتی که قوکاسیان در اتریش بستری بود، گروهی از سینماگران و هنرمندان ایرانی، از جمله عباس کیارستمی، اصغر فرهادی، بهروز حشمت، آرش ریاحی، فرهاد ورهرام و فاطمه معتمدآریا با او دیدار کردند.
پیکر زاون قوکاسيان در سردخانه قبرستان ارامنه اصفهان نگهداری می‌شود تا برای خاکسپاری او تصميم‌گيری شود. احتمالاً پيکر قوکاسيان در قبرستان ارامنه در اصفهان، در کنار پدر و مادرش به خاک سپرده خواهد شد.
روحش شاد و یادش گرامی باد .
افتخار آشنایی با ایشان را داشتم و باید بگویم در زمینه فیلم و سینما بسیار باسواد و در زندگی بسیار خوش اخلاق بودند و همه ایشان را دوست داشته و دارند .
بهنام / 21 February 2015