حسن روحانی در هفتمین جشنواره بین‌المللی فارابی از آزادی و استقلال علوم انسانی دفاع کرد و گفت: مداخله در علم از سوی سیاست به نفع حکومت و دانشگاه نیست.
هفتمین جشنواره فارابی که ویژه تحقیقات علوم انسانی است، روز شنبه ۱۱ بهمن ماه با حضور حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در محل سالن شهید بهشتی نهاد ریاست جمهوری برگزار شد.
موضوع صحبت روحانی در این مراسم استقلال و آزادی دانشگاه در مقابل سیستم نظارتی حکومتی بود که سعی بر تأدیب دانشجو و دانشگاه دارد. او با اشاره به نابرابری قدرت بین سیستم حکومتی و سیستم دانشگاهی گفت که «سیاستمدار قدرت و گاهی ثروت و گاهی منزلت هم در اختیارش هست» و با «سوء استفاده» از همه این قدرت‌ها می‌تواند «در علم و دانش مداخله و ارزش‌گذاری کند.»
صراحت بی‌سابقه در دفاع از استقلال دانشگاه
روحانی در سخنرانی‌های مختلف خود بار‌ها بر اهمیت دانش بشری در همه جای جهان تأکید کرده است اما این اولین بار است که با چنین صراحتی از وابستگی علوم انسانی به حکومت و فضای امنیتی حاکم بر دانشگاه‌ها انتقاد می‌کند.
او با انتقاد بر فضای گزینش امنیتی که بر دانشگاه‌ها حاکم شده و بر اساس آن استادان و دانشجویان از فضای دانشگاه حذف می‌شوند، گفت: «علم و دانش محیط آزاد می‌خواهد و نباید از هیچ استادی، هیچ دانشجو و پژوهشگری سؤال کنیم که چرا حرف زدی، این غلط است.»
رئیس‌جمهوری با انتقاد از سیستم امنیتی‌ای که دانشگاه را کنترل می‌کند و میزان «نماز خواندن» دانشگاهیان را هم رصد می‌کند، افزود: «این جمعه نبود، در آن صف نبود، وسط خطبه دوم آمد، به کسی ربطی ندارد؛ این طور می‌خواهیم علم و دانشگاه را اداره کنیم؟»
روحانی پیش از این، به ویژه در سخنرانی روز ۱۵ مهر به مناسبت آغاز سال تحصیلی ۹۳-۹۴، با زبانی «دیپلماتیک‌تر» از اهمیت دانش بشری تولید شده در اقصی نقاط جهان دفاع کرده بود. او تأکید کرده بوده که حذف دانش تولید شده در نقاط دیگر جهان به مفهوم اسلامی کردن علوم نیست: «اسلامی کردن علوم انسانی به آن مفهوم نیست که دانش بشری را در بخش علوم انسانی به طور کامل کنار بگذاریم.»
رئیس دولت یازدهم در سخنرانی روز ۱۱ بهمن ماه هم این پرسش را مطرح کرد که آیا دانش تولید شده در کشورهای دیگر اهمیت ندارد؟ او افزود: «می‌گوییم علوم اجتماعی و انسانی باید بومی و اسلامی شود، این یعنی چه؟ یعنی دنیا در زمینه انسان هیچ آورده‌ای ندارد؟ آیا مقصود این است که غیر از این بوم و این سرزمین در سرزمین دیگری علم و دانش وجود ندارد؟»
در پاسخ به پرسش‌های بالا، روحانی تأیید کرد: «حکمت مرز نمی‌شناسد و هر جا علم باشد ما زانو می‌زنیم و فرقی نمی‌کند که در هند، اروپا یا آمریکا باشد.»
پاسخ روحانی به نگاهی است که علی خامنه‌ای، ولی فقیه جمهوری اسلامی، بیش از همه از آن دفاع می‌کند. رهبر ایران پیش‌تر گفته بود که دانش تولید شده در کشورهای غربی دانشی تلقی می‌شود که به قصد استعمار و استثمار کشورهای اسلامی تولید شده و فاقد ارزش است.
روحانی با رهبر بر سر علوم انسانی اختلاف دارد
سخنرانی روحانی در جشنواره فارابی واگرایی سیاسی نسبت موضع خامنه‌ای و تأکید رهبر بر مهندسی فرهنگی برای اسلامی شدن هرچه بیشتر علوم انسانی است.
در دوره‌های مختلف سیاسی، ایده اسلامی کردن دانشگاه‌ها در ایران توسط سیاستمداران جمهوری اسلامی مطرح شده است. خامنه‌ای به طور ویژه این ایده را در دهه ۱۳۷۰ در مقام ولی فقیه جدید مطرح کرد و دستور داد که شورایی برای اسلامی کردن علوم انسانی و بازبینی کتاب‌های درسی علوم اجتماعی و انسانی بر اساس ارزش‌های انقلابی و اسلامی تشکیل شود. این تشکل بنا به دستور شخص رهبر زیرمجموعه از «شورای عالی انقلاب فرهنگی» تعریف شد.
در سال ۱۳۸۱، آیت الله خامنه‌ای بر ضرورت «مهندسی فرهنگی در کشور» تأکید کرد که به واسطه آن علوم انسانی و اجتماعی می‌بایست در خدمت ارزش‌های نظام دست به تولید فرهنگ (نه لزوما دانش) بزنند و فضای جدیدی را بر کشور حاکم کند و حتی این فرهنگ و دانش اسلامی-انسانی را صادر کنند. در همین راستا، «شورای مهندسی فرهنگی» نیز ایجاد شد.
در این پیشینه تاریخی است که صحبت‌های روحانی در جشنواره فارابی می‌تواند در تقابل با برخی مواضع رهبر جمهوری اسلامی قرار بگیرد. روحانی معتقد است که «کار علم را باید به عالمان واگذار کرد. مداخله در علم از جانب سیاست نه به نفع علم و نه به نفع سیاست.»
این در حالی است که خامنه‌ای از سال ۱۳۸۱ و به ویژه پس از شکل‌گیری جنبش مردی پس از انتخابات ۱۳۸۸ پیش از پیش به مهندسی فرهنگی اصرار می‌ورزد و نسبت به وضعیت دانشگاه‌ها ناراضی است. در آخرین صحبت‌های رهبر جمهوری اسلامی در این باره، در حکمی که در روز ۲۶ مهر ۱۳۹۳ به مناسبت دوره جدید آغاز به کار شورای عالی انقلاب فرهنگی صادر شد، او گفت: «تحول در علوم انسانی که در دوره‌های گذشته نیز مورد تأکید بوده‌است، هنوز به سرانجام مطلوب نرسیده‌است.»
اما روحانی در سخنان خود در هفتمین جشنواره فارابی آنقدر‌ها هم این اختلاف با رهبر را برجسته نمی‌کند و بر اسلامی بودن علوم اسلامی هم تأکید دارد. او به دانشجویان، پژوهشگران و دانشمندان علوم انسانی توصیه کرد که سنت‌های ارائه شده در نص قرآنی را بشناسند و بدانند که همه تحولات انسانی بر اساس همین سنت هاست و رسالت علوم انسانی کشف این سنت‌ها است.
رئیس‌جمهوری ایران با اعتبار دادن به مواضع خامنه‌ای در خصوص علوم انسانی می‌پرسد: «اینکه مقام معظم رهبری بر روی سبک زندگی تأکید می‌کنند مگر سبک زندگی مال علوم اسلامی و انسانی نیست؟ پس چه کسی باید آن را تعریف، تبیین و نهادینه کند؟»
دفاع از دیپلمات‌های مذاکره کننده با گروه ۱+۵
همچنین روحانی با تجلیل از تیم مذاکره کننده ایران با آمریکا و دیگر کشورهای ۱+۵ گفت: «باید به دیپلمات‌های شجاع خودمان در مذاکرات هسته‌ای افتخار کنیم.»
رئیس‌جمهوری ایران این تیم را نتیجه تربیت علوم اقتصادی، سیاسی و انسانی خواند و گفت: «در علم سیاست نیز به عنوان علوم انسانی ما دیپلمات‌های بسیار مجربی در اختیار داریم.» او با تجلیل از دانشگاه‌هایی که این دیپلمات‌ها را تربیت کرده‌اند افزود: «اینکه دیپلمات‌های ما در برابر نمایندگان شش کشور قدرتمند حرف حقوقی، سیاسی و فنی می‌زنند افتخاری برای کشور است و اینکه بگوییم تند راه رفتید یا کند، حرف درستی نیست.»
اشاره روحانی به نقدهایی است که به پیاده‌روی محمد جواد ظریف و جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، از سوی اصولگرایان و برخی از فرمانده‌های سپاه وارد شده بود.
این پیاده‌روی ۱۵دقیقه‌ای در جریان مذاکرات هسته‌ای ژنو (۲۴ دی/ ۱۴ ژانویه) در ایران جنجالی شد و اصولگرایان تندرو آن را تحقیر ایران دانستند.
دفاع از چیزی که اصلا در هیچ کجای جامعه ایران وجود خارجی نداره واقعا جالبه. این جنسیه که نه. تو دانشگاه نه مجلس حکومت .نه سر کار . نه تو خونه خودت. نه توی کوه . نه تو ماشین خودت. نه کنار دریا هست و نه هیچ جای دیگه.
rozbeh / 01 February 2015