سال تحصیلی ۹۴- ۱۳۹۳، صبح امروز در بیش از ۱۲۲ هزار و ۲۷۸ مدرسه در سراسر ایران آغاز شد، در حالی که وزارت آموزش و پرورش درگیر انواع و اقسام بحران‌های اقتصادی و مدیریتی است.
به گزارش خبرگزاری مهر، در مراسم بازگشایی مدارس سراسر کشور در دبستان زینب در شهرک آپادانا که با حضور علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش برگزار شد، پیام حسن روحانی رئیس دولت یازدهم که در حال حاضر در نیویورک به‌سر می‌برد، توسط اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهوری قرائت شد.
روحانی در این پیام با اشاره به ضرورت «تربیت دانش‌آموزانی که با جامعه و جهان پیرامون خود به درستی ارتباط برقرار می کنند»، تاکید کرده است: «باید به آنان آموخت که جهان نو را خود بشناسند و در آن زندگی کنند و در عین حال تعلق خاطر به دین و فرهنگ و سرزمین خود داشته باشند.»
به عقیده وی، «مدرسه ما باید بتواند دانش‌آموزانی متفکر، پرسشگر، نقاد و اخلاقی تربیت کند و مدرسه مطلوب ما مدرسه خلاقیت، عقلانیت و گفت‌وگو و مداراست».
روحانی با اشاره به اینکه «آموزش و پرورش تا رسیدن به این نقطه هنوز تنگناهای زیادی دارد»، اضافه کرد: «کمبودها و کاستی‌های اقتصادی و آموزشی معلمان و دانش‌آموزان عزیز ما را در دستیابی آسان به این هدف با مشکل روبه‌رو می‌کند.»
وی با اشاره به نیاز به شرایط اقتصادی بهتر معلمان و فضای باز انتقادی در میان دانش‌آموزان گفت: «معلمان ما نیازمند زندگی عزتمندانه‌اند تا همه ذهن و توان خود را صرف آموزش و تربیت کنند و دانش آموزان ما به احترام و توجه بیشتر نیاز دارند تا بتوانند قدرت انتخاب خود را بالا ببرند.»
تاکنون ۱۲ میلیون و ۲۶۸ هزار و ۶۰۵ دانش‌آموز در سامانه وزارت آموزش و پرورش ثبت نام کرده‌اند که پیش‌بینی می‌شود این آمار به ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار دانش‌آموز برسد.
بیش از یک میلیون فرهنگی در سال تحصیلی جدید در تعلیم و تربیت دانش آموزان فعال خواهند بود. بدین ترتیب، به ازای هر ۱۱.۵ دانش‌آموز، یک معلم وجود دارد که براساس اعلام وزارت آموزش و پرورش باید به ۱۴.۵ تا ۱۵ دانش‌آموز برای هر معلم برسد.
مدارس و دانش‌آموزان محروم
رئیس دولت یازدهم در شرایطی به ضرورت «ارتباط دانش‌آموزان با جهان» اشاره می‌کند که هنوز بسیاری از دانش‌آموزان کشور از فضای مناسب تحصیلی برخوردار نیستند و در کلاس‌هایی بدون امکانات مناسب درس می‌خوانند.
به گزارش خبرگزاری مهر، تراکم نسبی معلم بر اساس میزان معلمان شاغل در کشور در حالی است که هرچه از مدارس هوشمند و استاندارد پایتخت به سمت استان‌های جنوبی فاصله می‌گیریم، به همان اندازه با کمبود نیروهای آموزشی، کلاس‌های استاندارد و امکانات اولیه آموزشی و بهداشتی روبه‌رو می‌شویم.
ازجمله بحرانی‌ترین این مناطق از حیث آموزشی استان سیستان و بلوچستان به ویژه در مناطق روستایی است که دانش‌آموزان مدرسه با واژه‌هایی همچون «بابای مدرسه»، «وسایل سرمایشی و گرمایشی»، «آبخوری»، «سرویس بهداشتی»، «وسایل سمعی و بصری» و «سالن ورزشی»، بیگانه هستند. در بسیاری از مدارس این استان، حتی آب آشامیدنی نیست و امکانات تحصیلی موجود در این استان فاصله معناداری با سایر استان‌های کشور دارد.
بسیاری از دانش آموزان بلوچستانی فقیر هستند و با دمپایی پلاستکی در کلاس درس حاضر می شوند. در این منطقه هنوز برخی کلاس ها در کپر تشکیل می‌شود. آمار این مدارس که در میان حصاری از حصیر خرما یا چادر برپا می‌شود نیز متناقض است. مدیرکل نوسازی تعداد آنها را ۱۵ عدد، رئیس آموزش و پرورش ۵۰ عدد و رییس شورای اسلامی سیستان و بلوچستان بیش از ۸۰۰ عدد می‌داند.
در حال حاضر، ۱۸ هزار کلاس درس در سراسر سیستان و بلوچستان وجود دارد که ۱۱ هزارتای آنها نیاز به ترمیم اساسی دارد.
به گفته علیرضا نخعی مدیرکل سازمان آموزش و پرورش سیستان و بلوچستان، برای ترمیم این تعداد واحد آموزشی به میزان ۳ هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که پرداخت این بودجه از توان اداره کل آموزش و پرورش استان خارج است.
«کمبود ۸۰۰ هزار متر فضای آموزشی و بیش از ۸ هزار معلم»، «عدم دسترسی مناسب به مدرسه»، «نبود سرویس‌های بهداشتی در بسیاری از مدارس عشایری و روستایی»، «جابه‌جایی دانش‌آموزان با وانت‌بار در مناطق روستایی»، «فقر غذایی» و «پیمودن مسافت‌های طولانی و بیش از ۳ کیلومتر برای رسیدن به کلاس درس» بخشی از مشکلات آموزشی است که سد راه دانش آموزان این استان است.
بحران اقتصادی وزارت آموزش و پرورش
فاصله معنادار توزیع امکانات در مدارس شهرهای بزرگ نسبت به سایر شهرها و مناطق دورافتاده کشور، در حالی است که فضا و شرایط آموزشی در ایران به طور کلی از استانداردهای جهانی به دور است. امکانات آزمایشگاهی، ورزشی و فعالیت‌های عملی نیز بسیار کمتر از حد نیاز است.
سال‌هاست آموزش و پرورش به واسطه وجود بیش از ۱۲ میلیون دانش‌آموز و بیش از یک میلیون فرهنگی، به عنوان عریض و طویل‌ترین و در عین حال پرچالش‌‍ترین و نابه‌سامان‌ترین نهاد دولتی در ایران شناخته می‌شود. آموزش ایدئولوژیک، کمبود امکانات در مناطق محروم، کودکان محروم از تحصیل و مطالبات انباشته‌شده فرهنگیان از اصلی‌ترین چالش‌های آموزش و پرورش هستند.
به گفته وزیر آموزش و پرورش، این وزارتخانه در هر ماه ۵۰ میلیارد تومان اضافی‌کاری به معلمان بدهکار است.
آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۲ با دوهزار و ۴۰۰ میلیارد تومان کسری بودجه مواجه بود که بخشی از آن در ماه‌های پایانی سال جبران شد.
بودجه سال ۱۳۹۳ این وزارتخانه ۲۰هزار و ۵۰۰ میلیون تومان تصویب شده است که پیش‌بینی می‌شود در شش ماهه دوم سال با کسری ۲۰۰۰ میلیاردی مواجه شود؛ آن هم در حالی که ۹۵ درصد از هزینه‌های جاری آموزش و پرورش، صرف پرداخت به کارکنان می‌شود و به این دلیل قابل کاهش و حتی صرفه‌جویی نیست.
کالاشدگی آموزش
آموزش و پرورش ایران برای گریز از بحران اقتصادی و مدیریتی، از گسترش مدارس غیر دولتی استقبال می‌کند.
در شهرهای بزرگ ایران، آموزش عمومی روز به روز بیشتر جنبه کالایی می‌یابد و شکاف سطح تحصیل بین مدارس دولتی و غیر دواتی افزایش می‌یابد.
در سال گذشته تحصیلی ۸،۵ درصد دانش‌آموزان در مدارس غیر دولتی تحصیل می‌کردند که بر اساس اطلاعات موجود در سال جاری این رقم به حدود ۱۲ درصد خواهد رسید.
کالاشدگی آموزش در حالی است که میلیون‌ها کودک به دلیل فقر از تحصیل محروم‌اند و بازگرداندن آنها به مدارس، وظیفه وزارت آموزش و پرورش است.
در چنین شرایطی، چشم‌انداز بهبود مدارس محروم، چشم‌اندازی امیدوارکننده نیست.