کشورهای در حال توسعه در نومیدی از اصلاح ساختار سازمان‌های بین‌المللی در جهت آنچه برقراری عدالت می‌خوانند، نهادهای موازی ایجاد می‌کنند تا خود را به ویژه از لحاظ مالی توانمندتر سازند. از جمله مهم‌ترین این نهادها، بانک مشترک پنج اقتصاد نوظهور است که موجب شده برزیل پس از پایان بازی‌های جام جهانی، باز هم در کانون اخبار دنیا قرار گیرد.
روز ۱۵ ژوئیه، سران پنج کشور روسیه، برزیل، آفریقای جنوی، چین و هند، در ششمین نشست بریکس در برزیل جزییات بانک این گروه را به تصویب رساندند.
این چیزی بود که اقتصادهای نوظهور دنیا برای آن برنامه‌ریزی کرده و انتظارش را می‌کشیدند. گروه «بریکس» در اجلاس دوربان در سال ۲۰۱۳ با ایجاد موسسه مالی جهانی که بتواند با صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی رقابت کند موافقت کرده بودند. علاوه بر این، جایگزین کردن پولهای محلی با دلار در مبادلات تجاری و خرید و فروش سهام، از دیگر توافقات دوره‌های قبلی اجلاس بریکس بود.
واکنش به تسلط کشورهای غربی بر نهادهای بین‌المللی
طی دو سه دهه گذشته، اقتصاد جهانی دستخوش تغییرات چشمگیری بوده و کشورهای عضو بریکس در مرکز این چالش‌های اقتصادی بوده‌اند.کشورهای عضو بریکس منافع ژئولپتیکی، اقتصادی و تجاری مشابهی را دنبال می‌کنند. این کشورها موضوعاتی چون اصلاحات سازمان‌های بین‌المللی از جمله سازمان ملل متحد، شورای امنیت، بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول را در دستور کار دارند.
گفته می‌شود که بریکس قصد دارد با تشکیل بانکی متعلق به خود، شبکه‌ای تشکیل دهد که مکمل نهادهای بین‌المللی کنونی باشد، اما به نظر می‌رسد قصد آنها در اصل، به چالش کشیدن نهادهای بین‌المللی باشد. گروه «بریکس» معتقد است که نهادهای بین‌المللی به اصلاحاتی نیازمندند تا به قدرت‌های نوظهور حق رای بیشتری بدهند. حال که این امکان میسر نیست، خودشان دست به کار شده‌اند.
کشورهای بریکس در بانک خود سهم مشابهی برای همه اعضا درنظر گرفته‌اند تا شرایطی مشابه بانک جهانی و صندوق جهانی پول پیش نیاید که آمریکا و ژاپن در آنها از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند.
آفریقای جنوبی پیش از این اعلام کرده بود که تمایل ندارد سهم مشابهی در این بانک داشته باشد. چین مایل بود به آفریقای جنوبی کمک کند اما در این صورت پکن در بانک بریکس از شرایط خاصی برخوردار میشد که مبانی تعریف‌شده آن را می‌توانست زیر سوال ببرد.
بریکس در چندین مورد در مقابل سایر تشکل‌های بین‌المللی قدرت نمایی کرده است. هنگام اوج درگیری روسیه و اوکراین بر سر پیوستن کریمه به روسیه، اعلام شد که روسیه به اجلاس «جی-۲۰» استرالیا دعوت نشده است. در پی آن، هند، برزیل، چین و افریقای جنوبی مخالفت خود را با نادیده گرفتن ولادیمیر پوتین در «جی-۲۰» اعلام کردند.
اصلاحات سازمان تجارت جهانی (WTO) و شورای امنیت سازمان ملل متحد از جمله دیگر مواردی است که اعضای بریکس بر آن تاکید دارند. دو عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد (چین و روسیه) در گروه بریکس حضور دارند و سه کشور دیگر خواستار عضویت در این شورا هستند.
بانک توسعه نوین
در اجلاس‌های گذشته، موضوع تشکیل بانک توسعه کشورهای بریکس مورد بررسی قرار گرفت و بانکهای عضو شامل بانک صادرات-واردات هند، بانک BNDES برزیل، بانک توسعه چین، بانک توسعه دولتی Vnesheconom روسیه و بانک توسعه افریقای جنوبی توافقنامه‌ای را به امضا رساندند. این پنج کشور در نشست دوربان تصمیم گرفتند که به منظور بهبود زیرساخت‌ها و پروژه‌های توسعه پایدار خود و سایر کشورهای در حال توسعه و اقتصادهای نوظهور، بانک بریکس را تاسیس کنند تا منابع موجود میان کشورها انتقال یابد.
سران بریکس روز ۱۵ ژوئیه در فورتالزا، شهر ساحلی شمال شرق برزیل، تصمیمات نهایی درباره بانک خود را اتخاذ کردند و نخست وزیر هند نام “بانک توسعه نوین” (New Development Bank) را برای آن پیشنهاد داد.
سران این کشورها در برزیل به توافق رسیدند که بانک یاد شده را با سرمایه اولیه ۵۰ میلیارد دلاری در شانگهای تشکیل دهند. آنها همچنین در باره ایجاد یک صندوق یکصد میلیارد دلاری مواجهه با بحران نیز توافق کردند.
سران بریکس معتقدند این بانک ابزار بسیار قدرتمندی برای غلبه بر بحران اروپا خواهد بود و کشورهای عضو میتوانند با پولهای رایج خود از آن تسهیلات دریافت کنند. یکی از ایجاد اهداف این بانک، فراهم کردن ضمانت‌های برای کشورهای عضو و برخی کشورهای در حال توسعه است.
بر اساس بیانیه مشترکی که در برزیل منتشر شد، نخستین رئیس این بانک از هند و رئیس هیات مدیره از برزیل انتخاب می‌شود. این شرایط برای هند خوشایند است چون کارشناسان اقتصادی این کشور با اشاره به اینکه دفتر مرکزی بانک بریکس در نهایت ۳۰۰-۲۰۰شغل ایجاد میکند، ریاست این بانک در سال‌های اولیه برای هند را سودمند می‌یابند.
روز ۱۶ ژوئیه نیز سران پنج کشور به همراه سران کشورهای آمریکای جنوبی از جمله آرژانتین، بولیوی، اکوادور، پاراگوئه، اوروگوئه، ونزوئلا و سورینام در پایتخت برزیل گردهم می آیند. دعوت از کشورهای منطقه پس از آن صورت می‌گیرد که افریقای جنوبی به عنوان میزان نشست سال گذشته از سران کشورهای افریقایی دعوت کرده بود.
به این ترتیب، بلوک قدرت دیگری در حال نشو و نماست که بیش از هر چیز، بر احیای قدرت از دست رفته سازمان‌های بین المللی تاکید دارد. این گروه نظر سایر کشورها را نیز جلب کرده است. گفته می‌شود ایران، مصر، آرژانتین، نیجریه و سوریه نیز برای پیوستن به بریکس ابراز تمایل کرده‌اند.
به نظر می‌رسد که مساله امروز دنیا، تنها ایجاد بلوک قدرتی در مقابل کشورهای جهان اول نیست. چنانکه اقتصادهای نوظهور دنیا تشکل‌هایی همچون جنبش غیرمتعهدها را موثر نمی‌بینند و به ایجاد نهادهای کوچک‌تر اما تخصصی‌تری تمایل دارند که نیازهای گروه‌هایی با چالش‌ها و فرصت‌های مشابه را برآورده سازد.
رقابت اقتصادی و جنگ پنهان سرمایه ها پس از سقوط شوروی همچنان خوئد را در مقابل امریکا ضعیف حس کرده است دو بلوک شوروی و امریکا و نتایج جنگ سرد با فروپاشی شوروی امریکا را یکه تاز کرد مماشات بیش از حد اروپا با امریکا ضرر های جبران ناپذیری به اقتصاد دنیا وارد کرد امریکا تبدیل به جزیره ای شد که همه برای او کار می کردند و امریکا در ازای آن اسکناس چاپ کرده و به آنها میداد . و هر گاه که امریکا با کسر موازنه روبرو میشد یا در رقابت با سایر کالاها ارزش دلار را افزایش یا کاهش میداد دولتهای شورشی را با تحریم دلار سرجایشان می نشاند و از اقتصاد دنیا بطور کلی باج خواهی می کرد به همین دلیل کشورهائی که توان کمتری دارند با ایجاد بلوک اقتصادی جدید سعی در حفظ موقعیت اقتصادی و سیاسی خود دارند امروز جهان دو قطبی تبدیل به جهان سه قطبی شده است کشورهای بلوک چین و روسیه – اروپا – امریکا . و این زمانی ارزش خود را در می یابد که اروپا و امریکا متحدا روسیه را تهدید به تحریم می کنند . از اینرو دوران آقائی و باج گیری یک کشور از دنیا با ایجاد این بلوک به پایان رسیده و رفتار برابر و دموکراتیک می تواند توازن را برقرار نماید .
فرهاد - فریاد / 17 July 2014
بانک توسعه نوین با سرمایه 100 ملیارد دلار تحفه ای نیست که سیاستهای پولی اینده جهان را رهبری کند زیرا هم اکنون بانکهای بسیاری در امریکا و اروپا و اسیا سرمایه پرداخت شده ای بیش از ان دارند.
انچه در جهان دارد اتفاق میافتد نگاه به پس از دلار است که توافقنامه های مبادلات تجاری ژاپن و چین و کره جنوبی و چین بعنوان مثال میتوان از انها یاد کرد . این کشورها مبدلات دو جانبه را با پول ملی خود استوار کرده اند ودلار رااز نظارت حذف نموده اند . تاریخ جانشینی دلار را بجای لیره استرلینگ بیاد دارد که بدلیل محدودبودن استرلینگ در سطح مبادلات جهانی کنار رفت و دلار سبزامریکا باپشتوانه منابع و کارامدی که داشت بجای ان نشست و انچنان استوار معرفی گردید که این پول بدون پشتوانه مادی مادر پولهای جهان شناخته شد وحداقل 5 دهه است که دلار رابطه اش را با طلا قطع کرده است و همچنان میتازد .
از اوائل 2000 میلادی تراز مبادلات تجارت خارجی امریکامنفی شد وتراز مالی داخلی هم کسری پیدا کرد که اکنون هم در دو مورد وضع بهمین منوال ادامه دارد .اول ژاپن مجبور به افزایش بهای ین شد تا کسری موازنه دلار را در تجارت خارجی بپوشاند و در رکودی 17 ساله غرق گردیدو بعد چین ناگزیر از خرید اوراق خزانه بلند مدت امریکا به بیش از یک ترلیون دلار گردید تا این کشور عوارض سال 2008 را زود تر بپوشاند ولی این کمکها نمیتواند ساختار معیوب بانکی و پولی جهان را که متعلق به 70 سال پیش است ترمیم کند .
هنوز تولید نا خالص امریکا از مجموع تولید نا خالص بریکس بیشتر است ولی بریکس رو به جلو حرکت میکند و امریکا مشغول لاپوشانی گذشته است با زار تکنولوژی ودانش فنی سراسر سود است و امریکا مالک 80 درصد سود خالص انست ولی قادر به پرکردن شکاف مالی منفی تجارت خارجی نیست .
سهم دلار در بازاهای جهانی 60 درصد و یورو 30 درصد و ین ژاپن و استرلینگ هرکدام 2 درصد و پولهای منطقه ای رویهم 6 درصد است .
یورو همچنان بیمار است
دلار در اغماست
استرلینگ در بورس لندن و بازارمشترک المنافع تنفس میکند
ین درتجارت خارجی با ژاپن فعال است
شاید لازم باشد که این نکته را یاد اور شودکه در قرار دا د نفت بعد از 28 مرداد ذکر شده بود که پرداخت سهم ایران فقط با لیره استر لینگ باشد و پس از اعتراض شرکتهای امریکائی سهیم در کنسیوم انگلیس قبول کرد معادل سهم این شرکتها یعنی 40 درصد لیره قابل تسعیر به دلار باشد و این اخرین تلاش بین المللی از این دست است که دولت انگلیس برای حفظ لیره کرد(مبحث پولی در قرارداد امینی پیچ).
بریکس باداشتن بزرکترین بازار مصرف در قدم بعدی معاهده پولهای ملی را در تجارت بین خود مطرح خواهد کرد و کشورهای بسیاری که سیاستهای پولی امریکا را نمی پسندند بدان ملحق خواهند شد.
تصور نمیشود قدرت یافتن بریکس در بازارهای مالی و اقتصادی توازنی در سطح بین المللی باشد زیرا مصداق جکومت پول است که همیشه بازور توام بوده است.
روسیه که تکلیف مشخصی دارد که حتی بعد از فروپاشی همچنان با نیروی نظامی سخن میگوید نمونه کامل ان اشغال کریمه است وچین که منظما بر قدرت نظامی خود میافزاید ونمیتوان باور داشت که در صورت مسلط شدن بر بازار جهانی خویشتندار باشد و هند که اصطلاحا بزرگترین دموکراسی جهان است از این مقوله فارق نیست و برزیل و افریقای جنوبی که در عقب این غافله در حرکتند .
بانک جهانی و صندوق بین المللی پول در جایگاهی قرار دارند که کشورهای بریکس فقط با سرمایه گزاری بسیار در صورتیکه سهم انها از امریکا و اروپا بیشتر باشد میتوانند نقش سازنده ای در ان داشته باشند فراموش نکنیم که بعد از سقوط 2008 هم چین و هم هند هرکدام 100 ملیارد دلار تازه بصندوق پرداخت کرده اند ولی هنوز دارای حق برداشت مخصوص نشده اند و سهم اروپا و امریکا در این دو نهاد حق انتصاب ریاست بانک جهانی برای امریکا و تعیین مدیریت صندوق بین المللی پول برای اروپا همچنان محفوظ مانده است.
صندوق توسعه نظیر صندوق سرمایه گذاری اوپک است وزمانی میتواند تاثیر گزار باشد که مدیریت ان بتواند در این قسمت جهان حرفی برای گفتن داشته باشد وگرنه چون صندوق اوپک مهجور باقی خواهد ماند.
منوچهر / 17 July 2014
Trackbacks