کنش‌های انسانی تحول‌آفرین در آثار یک هنرمند معلول تالشی

حراج میلیاردی آثار هنری در تیر ماه ۱۳۹۲ در تهران را به یاد دارید؟ در این حراجی که سه ساعت طول کشید، یکی از آثار سهراب سپهری از مجموعه «تنه درخت» به مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان به فروش رسید.

اما این تنها حراجی آثار هنری در ایران نیست. گاهی اتفاق‌های دیگری هم می‌افتد: در فروردین ماه سال جاری تابلوی «آذربایجان مارالی» اثر میترا فرازنده، هنرمند معلول تالشی، رکورد شکست. ابتدا یک ایرانی مقیم آمریکا به او ۲۰۰ دلار پیشنهاد داد. سپس خریداری دیگر حاضر شد ۸۰۰ هزار تومان نقداً بپردازد. رقابت خوبی شکل گرفت و سرانجام «آذربایجان مارالی» به مبلغ یک میلیون و ۱۵۰ هزار تومان فروش رسید.

میترا فرازنده؛ هنرمندی شاداب و مستقل

محمد بابایی بالانجی، در روزنوشت‌هایش میترا فرازنده، این هنرمند تالشی را معرفی می‌کند. به نوشته آقای بالانجی، میترا فرازنده در خرداد ماه ۱۳۵۵ در اسالم، یکی از شهرهای استان گیلان متولد شده است. این هنرمند در اثر ابتلا به بیماری راشتیسم، توانایی راه رفتن ندارد و از یازده‌سالگی تاکنون کاملاً زمینگیر است. او روی یک تخته صاف دراز می‌کشد و زندگی روزانه‌اش را ادامه می‌دهد. وی در اثر معلولیت جسمانی نمی‌تواند کارهای شخصی‌اش را انجام دهد و به کمک دیگران نیاز دارد. خانم فرازنده به دلیل معلولیت جسمانی‌اش به مدرسه نرفته و خواندن و نوشتن را از خواهرش آموخته و آموزگاران اسالم هم برای او کلاس خصوصی برگزار کرده‌اند.

محمد بابایی بالانجی درباره شخصیت او می‌گوید: «میترا شیرین حرف می‌زند. شاداب است و شوخی می‌کند و سر به سر دیگران هم می‌گذارد. و از همه مهم‌تر این‌که دختری آزاده و از نظر مالی نسبتاً مستقل است.»

بازآفرینی طبیعت؛ یک کنش انسانی تحول‌آفرین

یوزف بویس، هنرمند و نظریه‌پرداز سرشناس، بر این باور بود که در نهاد هر انسانی یک نقاش هنرمند وجود دارد. او اعتقاد داشت که یک کنش انسانی تحول‌طلبانه ممکن است به اندازه یک اثر هنری «زیبا» باشد. در آثار میترا فرازنده، تلاش برای بازآفرینی طبیعت، یک کنش انسانی تحول‌آفرین است.

در نقاشی‌های او که از قلمرو نقاشی «نائیف» می‌آیند، طبیعت تالش نمودی برجسته دارد.

نجف دریابندری درباره هنر نائیف می‌گوید: «هنر نائیف هنری است که از روی سادگی به وجود می‌آید نه با مهارت و بعد از تعلیم دیدن. ما در جامعه خودمان هنرمند نائیف فراوان داشته‌ایم، ولی کمتر در ارزش‌های هنر نائیف باریک شده‌ایم.»

به گفته او هنر نائیف هنرِ‌‌ رها از قید مهارت و صنایع صوری است. در «ضامن آهو»، اثر میترا فرازنده، این رهایی از قید مهارت‌ها و صنایع صوری را به خوبی می‌توان مشاهده کرد. یک دختر تالشی با پوشش محلی و رنگ‌های شاد زیر سایه‌سار درختی تنومند با یک آهوی زیبا. آرزوی رهایی در مفهوم مورد نظر بویس را به همین سادگی در یک اثر هنری می‌توان به بیان درآورد.

فروش خوب «آذربایجان مارالی»

میترا از فروش خوب «آذربایجان مارالی» شاد است. او هزینه زندگی‌اش را از طریق فروش آثارش تأمین می‌کند. محمد بابایی بالانجی می‌نویسد: «میترا روی تابلوهایش قیمت نمی‌گذارد و هرگز به مبلغ پرداختی خریدار اعتراض نمی‌کند. اگر کسانی از او تابلو بخواهند، معمولاً تابلو را بسته‌بندی می‌کند و با پست به دست خریدار می‌رساند. هر کس با او تماس بگیرد و اثری از او را بپسندد، و امکان ارسال وجود داشته باشد، مضایقه نمی‌کند.»

او می‌گوید: «میترا نقاشی را به طور غریزی یاد گرفته است. بهترین همراهی با او درگیر شدن با آثار اوست. انتقادپذیر است و دوست دارد یاد بگیرد.»