گرمای شدید که یکی از سویه‌های تغییرات اقلیمی است سبب می‌شود سلامت جسمی و روانی انسان‌ها در خطر بیشتری قرار گیرد، به ویژه برای برخی گروه‌ها همچون بیماران قلبی. دبیر کنگره تازه‌های قلب و عروق، تغییرات اقلیمی جهانی را یکی از عوامل افزایش بیماری‌های قلبی عروقی در جهان دانست.
«بیست و چهارمین کنگره تازه‌های قلب و عروق» ۲۷ تا ۳۰ شهریور در هتل المپیک تهران با حضور بیش از ۵۰۰۰ شرکت کننده از داخل و خارج کشور برگزار خواهد شد. به گزارش «پیام ما» مسعود اسلامی، دبیر انجمن آترواسکلروز و دبیر علمی کنگره و هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در نشستی خبری درباره تاثیر تغییرات اقلیمی و موج گرما و عوارض آن برای بیماران قلبی گفت:
گرمای بیش از حد می‌تواند برای بیماران قلبی عروقی خطرناک باشد؛ به طوری که در سال ۲۰۲۲ در دنیا ۵۰۰ هزار مرگ به دلیل افزایش دما داشته‌ایم. در مجموع افزایش حرارت اگر غیرعادی باشد می‌تواند خطرناک باشد به‌طوری که هر یک درجه افزایش دما می‌تواند ۱۰ درصد عوارض بیماران قلبی و عروقی را افزایش دهد.
اسلامی در ادامه گفت:
هوای گرم و شرجی می‌تواند برای بیماران نارسایی قلبی و آریتمی‌های قلبی کشنده باشد، چرا که باعث گشاد شدن عروق پوست شده و بار قلب را افزایش می‌دهد و سیستم عصبی سمپاتیک نیز فعال و به دنبال آن ضربان قلب بالا و تشدید نارسایی قلبی می‌دهد. در موج گرما آریتمی‌های قلبی تشدید می‌شود. همچنین با گرما در بیماران ایسکمیک قلبی، احتمال سکته‌های قلبی و مغزی مجدد افزایش می‌یابد چرا که بار قلب زیاد می‌شود، آب بدن تبخیر و غلظت خون زیاد و خون لخته می‌شود. بنابراین گرما، سکته‌های قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. بنابراین حتی به سالمندان به ظاهر سالم نیز توصیه می‌کنیم در هوای گرم بیرون نروند.
مسعود قاسمی، رییس انجمن آترواسکلروز و رئیس بیست و چهارمین کنگره تازه‌های قلب و عروق هم با بیان اینکه بیماری قلبی و عروقی اولین علت مرگ در دنیاست، گفت: امید به زندگی در حوزه قلب و عروق در ایران ۷۷ سال است.
تاثیر گرمای شدید بر سلامت جسمانی
گرمای شدید می‌تواند تأثیرات جدی و گسترده‌ای بر سلامت افراد داشته باشد. این تأثیرات می‌توانند در گستره‌ای از مشکلات خفیف تا شرایط بحرانی و تهدید کننده زندگی متغیر باشند. برخی از مهم‌ترین تأثیرات گرمای شدید بر سلامت عبارتند از:
- گرمازدگی (Heatstroke): یکی از جدی‌ترین مشکلات ناشی از گرمای شدید است؛ زمانی رخ می‌دهد که بدن قادر به کنترل دمای خود نباشد. علائم شامل افزایش شدید دمای بدن، تعریق شدید، تپش قلب، سرگیجه، تهوع، سردرد و حتی از دست دادن هوشیاری است. گرمازدگی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و به درمان فوری نیاز دارد.
- خستگی ناشی از گرما (Heat Exhaustion): این وضعیت معمولاً بهدلیل از دست دادن آب و الکترولیت‌ها از طریق تعریق بیش از حد رخ می‌دهد. علائم شامل ضعف، سرگیجه، تعریق شدید، سردرد، تهوع و گیجی است. اگر این وضعیت درمان نشود، می‌تواند به گرمازدگی تبدیل شود. (الکترولیت‌ها مواد معدنی با بارهای مثبت یا منفی مانند سدیم، کلسیم و پتاسیم هستند.)
- کم آبی (Dehydration): در گرمای شدید، بدن آب بیشتری از دست می‌دهد که اگر جبران نشود، می‌تواند به کم‌آبی منجر شود. علائم کم آبی شامل تشنگی شدید، خشکی دهان، ادرار کم و تیره، سردرد و گیجی است. کم‌آبی می‌تواند عملکرد بدن را به شدت تحت تأثیر قرار دهد و در موارد شدید، به مشکلات کلیوی و مشکلات جدی دیگری منجر شود.
- گرفتگی عضلانی ناشی از گرما (Heat Cramps): این مشکل بهدلیل از دست دادن نمک و مایعات از طریق تعریق شدید رخ می‌دهد و معمولاً باعث گرفتگی دردناک عضلات می‌شود. این وضعیت بیشتر در هنگام فعالیت‌های بدنی سنگین در هوای گرم دیده می‌شود.
- تشدید بیماری‌های قلبی و عروقی: گرمای شدید می‌تواند فشار بیشتری بر قلب و عروق وارد کند، به‌ویژه در افرادی که از بیماری‌های قلبی و عروقی رنج می‌برند. افزایش دمای بدن و کاهش فشار خون می‌تواند به مشکلات قلبی، از جمله حملات قلبی منجر شود.
- تشدید بیماری‌های تنفسی: گرمای شدید همراه با افزایش آلودگی هوا می‌تواند علائم بیماری‌های تنفسی مانند آسم و برونشیت را تشدید کند. هوای گرم و آلوده تنفس را سخت‌تر می‌کند و ممکن است نیاز به درمان‌های پزشکی بیشتر را افزایش دهد.
- مشکلات پوستی: تعریق زیاد در هوای گرم می‌تواند به تحریکات پوستی، جوش‌های گرمایی و عفونت‌های پوستی منجر شود. همچنین، افزایش قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش (UV) می‌تواند خطر سوختگی پوست و در طولانی‌مدت و خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش دهد.
به‌طور کلی، افرادی که در معرض گرمای شدید قرار دارند، باید اقداماتی همچون نوشیدن آب کافی، اجتناب از فعالیت‌های بدنی سنگین در ساعات اوج گرما، استفاده از لباس‌های خنک و سبک، و حفظ خنکی بدن را در نظر بگیرند تا از تأثیرات منفی گرما بر سلامتی خود جلوگیری کنند.
تاثیر گرمای شدید بر سلامت روانی
گرمای شدید می‌تواند تأثیرات منفی متعددی بر روان انسان‌ها بگذارد. این تأثیرات موارد زیر را شامل می‌شود:
- افزایش استرس و اضطراب: دمای بالا می‌تواند به افزایش سطح استرس و اضطراب بینجامد. بدن در تلاش برای مقابله با گرما انرژی بیشتری مصرف می‌کند که می‌تواند باعث تحریک‌پذیری و نگرانی‌های بیشتر شود.
- کاهش تمرکز و عملکرد شناختی: گرمای شدید می‌تواند عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار دهد و به کاهش تمرکز، حافظه و توانایی تصمیم‌گیری منجر شود. افرادی که گرمای شدید تجربه می‌کنند ممکن است احساس کنند که تمرکز کردن و انجام وظایف پیچیده برایشان دشوارتر شده است.
- افزایش تحریک‌پذیری و خشم: گرما می‌تواند باعث افزایش تحریک‌پذیری و خشم شود. افراد در دمای بالا ممکن است سریع‌تر عصبانی شوند و واکنش‌های تندتری نسبت به مسائل داشته باشند.
- افسردگی و احساس ناامیدی: برخی از مطالعات نشان داده‌اند که گرمای شدید می‌تواند به افزایش احساس افسردگی و ناامیدی منجر شود. این ممکن است به‌ویژه در افرادی که از مشکلات روانی مزمن رنج می‌برند، بیشترمشاهده شود.
- اختلال در خواب: گرمای شدید می‌تواند باعث اختلال در خواب شود. ناتوانی در خنک کردن بدن در شب ممکن است باعث بی‌خوابی یا خواب ناآرام شود که به نوبه خود بر روحیه و عملکرد روزانه تأثیر می‌گذارد.
- کاهش انگیزه و انرژی: گرما می‌تواند باعث کاهش انگیزه و انرژی شود. افراد ممکن است احساس خستگی بیشتری کنند و تمایل کمتری به انجام فعالیت‌های روزمره داشته باشند.
این تأثیرات نشان می‌دهند که گرمای شدید می‌تواند به‌طور جدی سلامت روانی افراد را تحت تأثیر قرار دهد. در چنین شرایطی، مراقبت از خود از جمله نوشیدن آب، استفاده از خنک‌کننده‌ها و استراحت کافی اهمیت بسیاری دارد.
تاثیر گرمای شدید بر افراد دارای معلولیت
گرمای شدید می‌تواند تأثیرات منفی قابل توجهی بر افرادی که دارای معلولیت هستند بگذارد. این افراد ممکن است به دلایل مختلفی، از جمله محدودیت‌های فیزیکی، حسی یا شناختی، بیشتر در معرض خطرات مرتبط با گرمای شدید قرار گیرند:
- مشکلات در تنظیم دما: برخی از افراد دارای معلولیت ممکن است در تنظیم دمای بدن خود دچار مشکل باشند. برای مثال، افرادی که دچار فلج یا مشکلات حرکتی هستند، ممکن است نتوانند به راحتی از مکان‌های گرم به مکان‌های خنک‌تر منتقل شوند یا ممکن است نتوانند از لباس‌های خنک‌کننده استفاده کنند.
- وابستگی به تجهیزات پزشکی: بسیاری از افراد دارای معلولیت به تجهیزات پزشکی مانند دستگاه‌های تنفس مصنوعی یا ویلچرهای برقی وابسته هستند. این تجهیزات ممکن است در صورت افزایش دما به‌درستی کار نکنند یا نیاز به تهویه مناسب داشته باشند تا کارایی خود را حفظ کنند.
- مشکلات حسی: افرادی که دارای اختلالات حسی هستند، مانند کسانی که دچار اختلالات بینایی یا شنوایی هستند، ممکن است نتوانند به‌خوبی علائم اولیه گرمازدگی را تشخیص دهند یا به‌موقع از منابع خنک‌کننده استفاده کنند.
- محدودیت در جابه‌جایی: افرادی که دارای مشکلات حرکتی هستند، ممکن است در جابجایی به مکان‌های خنک‌تر با مشکل مواجه شوند. آنها ممکن است نیاز به کمک دیگران داشته باشند تا بتوانند به مکان‌های امن‌تر منتقل شوند یا از تجهیزات خنک‌کننده استفاده کنند.
- افزایش خطر کم‌آبی: افراد دارای معلولیت، به ویژه کسانی که در بلع یا نوشیدن دچار مشکل هستند، ممکن است بیشتر در معرض کم‌آبی قرار گیرند. این وضعیت می‌تواند خطرات ناشی از گرمای شدید را افزایش دهد.
به طور کلی، افرادی که دارای معلولیت هستند نیاز به مراقبت و توجه ویژه در شرایط گرمای شدید دارند. اقداماتی مانند اطمینان از دسترسی به منابع خنک‌کننده، ارائه کمک‌های لازم برای جابجایی و اطلاع‌رسانی مناسب در مورد خطرات گرما می‌تواند به حفاظت از سلامت این افراد کمک کند.
تاثیر گرمای شدید هوا بر سالمندان، کودکان، زنان باردار و فرودستان
گرمای شدید به‌طور نامتناسبی گروه‌های اقلیتی مانند زنان، کودکان، بیماران، سالمندان و فرودستان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این گروه‌ها به دلایل مختلف بیشتر در معرض خطرات مرتبط با گرمای شدید قرار دارند:
- سالمندان: افراد مسن بهدلیل کاهش کارایی سیستم تنظیم دمای بدن و افزایش احتمال داشتن بیماری‌های مزمن، در برابر گرمای شدید آسیب‌پذیرتر هستند. همچنین، برخی از داروهایی که سالمندان مصرف می‌کنند، می‌توانند تنظیم دمای بدن را مختل کنند و خطر گرمازدگی را افزایش دهند.
- کودکان: کودکان نیز بهدلیل اینکه بدنشان به‌طور کامل توسعه نیافته و کارآیی سیستم تنظیم دمای بدنشان کمتر است، بیشتر در معرض خطر گرمازدگی و کم‌آبی قرار دارند. کودکان ممکن است نتوانند به‌درستی تشنگی و نیاز به آب را تشخیص دهند، که این می‌تواند خطرات را افزایش دهد.
- زنان باردار: گرمای شدید می‌تواند خطرات خاصی برای زنان باردار داشته باشد. افزایش دمای بدن در دوران بارداری ممکن است خطر مشکلاتی مانند زایمان زودرس و چالش‌ها در پروسه زایمان را افزایش دهد. همچنین، زنان باردار بیشتر در معرض کم‌آبی و مشکلات مرتبط با آن قرار دارند.
- افراد با بیماری‌های مزمن: افرادی که از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های ریوی و نارسایی کلیه رنج می‌برند، در برابر گرمای شدید آسیب‌پذیرتر هستند. این بیماری‌ها می‌توانند توانایی بدن در تنظیم دما و پاسخ به استرس گرمایی را کاهش دهند.
- افراد با وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر: افراد با وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین‌تر ممکن است دسترسی کمتری به سیستم‌های خنک‌کننده مانند کولرها و تهویه مطبوع داشته باشند، که این می‌تواند خطرات مرتبط با گرمای شدید را برای آنها افزایش دهد. همچنین، این افراد ممکن است در محیط‌هایی کار کنند که محافظت کافی در برابر گرما ندارند.
به‌طور کلی، گرمای شدید می‌تواند تأثیرات جدی‌تری بر این گروه‌های اقلیتی داشته باشد و اقدامات پیشگیرانه خاصی برای حفاظت از سلامت این افراد ضروری است. این اقدامات می‌تواند شامل ایجاد دسترسی رایگان بهتر به منابع خنک‌کننده، افزایش آگاهی در مورد خطرات گرمای شدید و ارائه مراقبت‌های پزشکی مناسب و در دسترس باشد.
ارتباط تغییرات اقلیمی و گرمای شدید چیست؟
تغییرات اقلیمی باعث تشدید و افزایش فراوانی گرمای شدید در سراسر جهان شده است و انتظار می‌رود که این روند با ادامه افزایش گازهای گلخانه‌ای و عدم کاهش مؤثر در انتشار آنها، ادامه یابد. این موضوع چالش‌های بسیاری را برای سلامت انسان‌ها، محیط زیست و اکوسیستم‌های آن، سیاست و اقتصاد جهانی ایجاد می‌کند.
- افزایش دمای جهانی: یکی از اثرات اصلی تغییرات اقلیمی، افزایش دمای متوسط جهانی است. این افزایش دما به این معناست که موج‌های گرمایی با شدت و فراوانی بیشتری رخ می‌دهند. طبق گزارشات علمی، سال‌های اخیر به‌عنوان گرم‌ترین سال‌های ثبت شده شناخته شده‌اند.
- تغییر الگوهای جوی: تغییرات اقلیمی منجر به تغییر در الگوهای جوی شده است که می‌تواند به طولانی‌تر و شدیدتر شدن موج‌های گرمایی بینجامد. این تغییرات می‌توانند پایداری هوا را افزایش داده و سبب شوند گرما در مناطق خاصی محصور شود.
- افزایش تعداد و شدت موج‌های گرمایی: با افزایش دمای زمین، موج‌های گرمایی بیشتری در مناطق مختلف جهان رخ می‌دهد. این موج‌ها نه تنها فراوان‌تر شده‌اند، بلکه دمای آنها نیز بالاتر از حد معمول است. برای مثال، در بسیاری از نقاط جهان، دمای روزهای گرم به سطح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
- افزایش خشکسالی‌ها: تغییرات اقلیمی باعث کاهش بارش و افزایش تبخیر در بسیاری از مناطق شده است که نتیجه آن افزایش خشکسالی‌ها و کاهش رطوبت خاک است. این وضعیت می‌تواند گرما را تشدید کند و شرایط نامساعدتری را برای کشاورزی و منابع آبی به‌وجود آورد.
- ذوب شدن یخ‌های قطبی: ذوب شدن یخ‌های قطبی و افزایش سطح دریاها نیز می‌تواند به تغییرات اقلیمی و افزایش دما کمک کند. این تغییرات می‌توانند بر الگوهای جوی تأثیر بگذارند و به وقوع موج‌های گرمایی در مناطق بیشتری از جهان منجر شوند.
چگونه بدن خود را به‌سرعت خنک کنیم؟
وقتی هوا بسیار گرم است نوشیدن آب و مایعات بسیار اهمیت دارد. سعی کنید فعالیت‌های بدنی چندانی نداشته باشید و لباس‌های نازک‌تری نیز بر تن کنید.
دانشمندان می‌گویند برای جلوگیری از اثرات منفی دمای بالا بر سلامتی، اثرگذارترین راهکار این است که دمای مرکزی بدن خود را کاهش دهیم. موثرترین راه برای انجام این کار استفاده از روش‌های خنک‌کننده مانند حوله سرد یا آب یخ بر روی سطح بزرگی از بدن است.
خنک کردن دست و پاها نیز در روند پایین آوردن دمای بدن کمک می‌کنند. اگر با این روش‌ها هنوز علائمی مانند حالت تهوع، گرفتگی عضلات، سرگیجه و افزایش ضربان قلب را تجربه کردید باید از محیط گرم خارج شوید و به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید و از روش‌هایی برای خنک شدن فوری استفاده کنید.