با شمارش نزدیک به ۹۹ درصد آرا مشخص شده است حزب کنگره ملی برای نخستین بار پس از پایان آپارتاید در آفریقای جنوبی نتوانسته است اکثریت مطلق را به دست بیاورد.
تا ظهر یکشنبه ۱۳ خرداد/ دو ژوئن نتیجه قطعی انتخابات پارلمانی در آفریقای جنوبی به صورت رسمی اعلام نشد اما بر اساس آخرین گزارش از شمارش نزدیک به ۹۹ درصد آرا، آنچه که مشخص بود از دست رفتن اکثریت مطلق برای حزب کنگره ملی پس از سی سال بود. این حزب که از سال ۱۹۹۴، پس از پایان دوره آپارتاید همواره اکثریت مطلق را در اختیار داشت، در انتخابات ۲۹ مه ۲۰۲۴ تنها کمی بیش از ۴۰ درصد آرا را به دست آورد که یک شکست تاریخی به شمار می‌رود.
کنگره ملی در انتخابات ۲۰۱۹ بیش از ۵۷ درصد آرا را به دست آورده بود. پیش از آن از سال ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۵ بیش از ۶۰ درصد رای‌دهندگان در آفریقای جنوبی به این حزب رای داده بودند.
فساد مقام‌های ارشد این حزب که از سوی هم‌پیمان‌های قبلی خود به «نابود کردن» دستاوردهای مبارزه اتحادیه‌های کارگری و گروه‌های ضد آپارتاید متهم هستند، و گسترش بیکاری و فقر در آفریقای جنوبی از دلایل کاهش پایگاه اجتماعی اتحادیه ملی هستند.
منتقدان این حزب از گروه‌های چپ مقام‌های ارشد حزب را به همکاری در سلب مالکیت از بومی‌ها و همچنین خصوصی‌سازی معادن و خدمات عمومی متهم می‌کنند.
حزب اتحاد دموکراتیک که یک حزب راست‌گرا است و به عنوان اصلی‌ترین حزب اپوزیسیون شناخته می‌شود توانست با کسب ۲۱٬۸ درصد آرا در جایگاه دوم قرار بگیرد. پایگاه رای این حزب نسبت به انتخابات ۲۰۱۹ نزدیک به یک درصد بهبود یافته است.
حزب اتحاد دموکراتیک از ادغام حزب دموکرات، که از احزاب مخالف آپارتاید در پارلمان سابق سفیدپوستان بود، و حزب ملی جدید (NNP) شکل گرفته است. حزب ملی جدید نسخه به روز شده حزب حاکم بر آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید است.
رهبر این حزب که پیشتر از آن به عنوان پارلمان سفیدپوستان نام برده می‌شد، از پایان آنچه که «سلطه کنگره ملی بر آفریقای جنوبی» خواند، اظهار خوشحالی کرد و گفت:
ما در سی سال گذشته گفته‌ایم راه نجات آفریقای جنوبی پایان اکثریت مطلق کنگره ملی است. ما این کار را انجام داده‌ایم.
حزب اومخونتو وسیزوه (به معنای «نیزه ملت»، و نیز با علامت اختصاری ام کی یا “MK”) به رهبری جیکوب زوما، رئیس‌جمهوری پیشین آفریقای جنوبی که از کنگره ملی جدا شده است با کسب نزدیک به ۱۵ درصد آرا در رتبه سوم قرار دارد.
توزیع استانی انتخابات نشان می‌دهد اتحاد دموکراتیک در کیپ غربی بیشترین آرا را به دست آورده است. در استان کوازولو ناتال هم حزب تازه تاسیس ام‌کی در صدر قرار دارد. این نخسین بار طی سی سال است که کنگره ملی اکثریت را در این استان به دست نمی‌آورد.
با توجه به نتیجه انتخابات، کنگره ملی برای تشکیل دولت ناچار است با یک یا دو حزب دیگر ائتلاف کند. احتمال ائتلاف این حزب با اتحاد دموکراتیک بعید به نظر می‌رسد. همینطور حزب تازه تاسیس ام‌کی هم تمایلی به همسویی با اتحادیه دموکراتیک ندارد، چرا که به گفته اعضای ارشد آن نمی‌خواهد ارزش‌های پس از آپارتاید در آفریقای جنوبی از دست برود.
حزب «مبارزان آزادی اقتصادی» ــ (EFF) که ریاست آن را دبیر پیشین اتحادیه جوانان کنگره ملی در اختیار دارد، با کسب نزدیک به ۱۰ درصد آرا در رتبه چهارم قرار دارد. ای‌اف‌اف یک حزب با دیدگاه کمونیستی است که از سال ۲۰۱۳ فعالیتش را به عنوان حزب مستقل آغاز کرد.
کمترین مشارکت در انتخابات
انتخابات سال جاریِ آفریقای جنوبی با کمترین میزان مشارکت از سوی رأی‌دهندگان روبه‌رو شد.
هرچند پیش از انتخابات ۲۹ مه، ۲۷,۷ میلیون تن برای شرکت در انتخابات ثبت‌نام کردند و رکوردهای قبلی را شکستند، در روز انتخابات فقط ۱۶,۲ میلیون تن واقعاً پای صندوق‌ها آمدند.
این میزان مشارکت رکورد کمترین مشارکت در تاریخ ۳۰ ساله‌ی دموکراسی آفریقای جنوبی را زد: ۵۸,۶۱ درصد.
میزان مشارکت در آفریقای جنوبی رو به کاهش بوده است. در ۱۹۹۹ حدود ۹۰ درصد رأی‌دهندگان پای صندوق‌ها آمدند اما این رقم در ۲۰۱۹ به ۶۶ درصد رسید.
رئیس جمهوری بعدی چگونه انتخاب می‌شود؟
مردم آفریقای جنوبی مستقیماً به رئیس جمهوری‌شان رأی نمی‌دهند. آنها در عوض «مجمع ملی»، پارلمان این کشور را انتخاب می‌کنند و رأی اکثریت ساده اعضای مجمع ملی (نصف + ۱) هم رئیس جمهوری را برمی‌گزیند.
رئیس جمهوری برای انتخاب شدن از سوی مجمع ملی با ۴۰۰ کرسی، اکنون ۲۰۱ رأی یا بیشتر از نمایندگان را لازم دارد.
پس از اعلام نتیجه انتخابات حالا باید گام‌های زیر برداشته شود:
- تخصیص کرسی‌ها به تناسب رأی هر حزب
- برگزاری نخستین جلسه‌ی پارلمان ظرف ۱۴ روز و انتخاب رئیس پارلمان
- انتخاب رییس جمهوری در همان جلسه‌ی اول یا در جلسه‌ی دیگری به سرعت پس از آن
- تشکیل کابینه از سوی رئیس جمهوری پس از انتخاب در مجمع ملی
کل این فرآیند باید ظرف چند هفته پایان یابد.
آیا رئیس جمهوری فعلی شانسی دارد؟
سیریل رامافوسا، رئیس جمهوری ۷۱ ساله فعلی از حزب کنگره ملی، گفته که علی رغم عملکرد ضعیف حزبش در انتخابات، استعفاء نخواهد داد.
رامافوسا که مبارز ضدآپارتاید و رهبر اتحادیه کارگری سابق، و حالا از سرمایه‌داران و ابرثروتمندان در آفریقای جنوبی است، بر اساس قانون اساسی می‌تواند برای یک دوره دوم رئیس جمهوری بماند، اما برخی حزب‌ها اپوزیسیون از جمله حزب زوما، رئیس جمهوری قبلی، گفته‌اند با کنگره ملی برای شکل دادن به دولت ائتلاف نخواهند کرد.