روز جمعه، ۸ دسامبر ۲۰۲۳، برابر با ۱۷ آذر ۱۴۰۲، کتابخانه مرکزی آمستردام (OBA) شاهد رونمایی از کتاب منحصربه‌فرد هانس لوکاس کیسر درباره طلعت پاشا با نام « طلعت پاشا، پدر ترکیه مدرن و معمار نسل‌کشی» بود.
در این رویداد که از سوی انتشارات علمی-پژوهشی ایران آکادمیا و با حضور نویسنده و مترجم اثر امیر مقدم برگزار شده بود، تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی خاورمیانه و آسیای مرکزی و پژوهشگر ارشد انستیتوی بین‌المللی تاریخ اجتماعی نیز حضور داشت.
تورج اتابکی، که پُشت‌نویسی (endorsement) نسخه ترجمه‌شده کتاب را انجام داده است، سخنان خود را با مقدمه‌ای درباره تاریخ پاشاها، مسأله هویت در ترکیه، ترک‌های جوان و برخورد با ارمنی‌ها، و نمونه‌هایی از تجربه شخصی خود به عنوان یک تاریخدان در ترکیه معاصر آغاز کرد. او با برشمردن برخی از آثار منتشر شده درباره پاشاها، کتاب کیسر را یکی از درخشان‌ترین آثار نوشته‌شده درباره طلعت پاشا توصیف کرد.
نخستین واکنش مخاطب فارسی‌زبان به انتشار چنین کتابی می‌تواند این باشد که میان ایران و مسائل آن، با آنچه که در دوران طلعت پاشا و در جریان نسل‌کشی ارمنی‌ها گذشته است، چه ارتباطی وجود دارد.
کتاب، در پاسخ به این پرسش احتمالی، بر اهمیت اثر عمیق تاریخی سیاست‌های طلعت پاشا بر تحولات خاورمیانه و روشنگری درباره این تاریخ تأکید می‌کند. طلعت پاشا، هم سن و سال چرچیل، و از سال ۱۹۱۰ با او دوست بود. او انهدام غایی ساختار اجتماعی عثمانی را در ۱۹۱۵ هدایت کرد.
پاشا یک انقلابی مفتون امپراتوری و ملت‌سازی نژادپرستانه با ویژگی‌های فاشیست‌های اروپای قرن بیستم بود. به‌مثابه رهبر نخستین سیستم تک‌حزبی قرن بیستم، طلعت پاشا، برای حوادثی که تا چندین دهه پس از ۱۹۱۰ خاورمیانه را دست‌خوش تغییر کردند، نقشی زمینه‌ساز داشت.(۱)
انگیزه مترجم برای برگرداندن این کتاب به فارسی نیز ریشه در اهمیت این دوره در بررسی و ریشه‌یابی مسائل پیچیده معاصر خاورمیانه و ایران دارد. او در مقدمه‌اش به عنوان مترجم کتاب، بر این واقعیت که بحث یک فرد یا یک کشور نیست و کتاب درباره یک رویه سخن می‌گوید، تأکید کرده است. او بر اهمیت سیاست‌های طلعت پاشا در «نضج نزاع مدرن میان یهودیان و مسلمانان» در سرزمین‌های فلسطین و اسرائیل تأکید می‌کند و بر این باور است که آموزش رسمی، ما ایرانیان را درباره نسل‌کشی، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و قفقاز، بی‌خبر یا غیر حساس نگاه داشته است.
امیر مقدم، دانش‌آموخته روانشناسی و فلسفه، کارشناس ارشد مرمت آثار هنری و پژوهشگر، که از استرالیا به آمستردام آمده بود، دو سال را صرف پروژه برگرداندن کتاب کیسر به فارسی کرده است. او در بیان ضرورت انتشار چنین کتاب‌هایی به زبان فارسی، تأکید کرد که مطالعه کتاب‌هایی مانند این کتاب، می‌تواند حساسیت تاریخی را به ویژه در ایران افزایش دهد. او با اشاره به چند نمونه از بی‌تفاوتی تاریخی در قبال نسل‌کشی، ابراز خشنودی کرد که کتاب از سوی ایران آکادمیا منتشر شده و سرانجام در دسترس مخاطبان فارسی‌زبان (به ویژه در ایران) قرار دارد.
تا آنجا که به آموزش رسمی ما باز می‌گردد، ما نه‌تنها درباره نسل‌کشی ارامنه، آشوریان و پگروم‌ها و اخراج‌های یهودیان در تاریخ معاصر خاورمیانه نمی‌آموزیم، که حتی نظری دقیق به آنچه در جریان هولوکاست گذشت هم نمی‌افکنیم… هر جنایتی، پیش از آنکه به عمل درآید، ابتدا در ذهن تصور و توجیه می‌شود.
امیر مقدم
هانس لوکاس کیسر، مورخ دوران پایانی امپراتوری عثمانی و ترکیه است که در هنگام تحصیل در دانشگاه بازل، به موضوع حکومت عثمانی و ترکیه علاقه‌مند شده و با زبان ترکی کاملا آشناست. به عنوان استاد تاریخ مدرن در دانشگاه مونیخ و رئیس بنیاد پژوهش‌های سوییس-ترکیه در بازل، هدف خود از نگارش کتاب را کاملا غیر سیاسی دانسته و انگیزه خود را روشنگری درباره تاریخ بیان کرد.
سایه طلعت نه تنها بر تاریخ برآمدن دولت-ملت ترک -ترکیه کنونی- بلکه بر روابط مدرن میان شرق و غرب، عثمانی مسلمان و قدرت‌ها و میراث مسیحی، نیز سنگینی می‌کند.
هانس لوکاس کیسر
لوکاس کیسر همچنین از انتشار ترجمه فارسی کتاب ابراز خوشنودی کرد و ابتکار و سیاست نشر ایران آکادمیا برای در دسترس رایگان قرار دادن نسخه‌های دیجیتال و همچنین تسهیل دسترسی به نسخه‌های چاپی کتاب را ستود.
در پایان، شرکت کنندگان پرسش‌های خود از مترجم و نویسنده را مطرح کردند.
رونمایی کتاب «طلعت پاشا، پدر ترکیه مدرن و معمار نسل‌کشی» که به زبان انگلیسی و با ترجمه همزمان فارسی برگزار شد، با امضای نسخه‌های کتاب از سوی نویسنده و مترجم و دیدار و گفتگو با شرکت‌کنندگان علاقه‌مند به پایان رسید.
برای مطالعه بیشتر:
صفحه رسمی کتاب در وبسایت انتشارات ایران آکادمیا و صفحه رسمی رویداد
ویدئوی این رویداد را در ادامه مشاهده کنید:
پی‌نوشت:
۱. برگرفته از پیش‌گفتار کتاب