رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه روز دوشنبه ۲۵ سپتامبر/ ۳ مهر با الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری آذربایجان دیدار خواهد کرد. همزمان تعداد زیادی از ارمنی‌های ساکن در قره‌باغ کوهستانی آواره شدند و عمدتاً به ارمنستان پناه بردند. این رویداد پس از عملیات نظامی یک روزه‌ای رخ داد که تسلط آذربایجان بر قره‌باغ را تکمیل کرد.
ارمنی‌های قره‌باغ کوهستانی، سرزمینی که در سطح بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته می‌شود، هفته گذشته پس از عملیات نظامی ۲۴ ساعته ارتش آذربایجان، مجبور به آتش‌بس شدند.
ارمنستان می‌گوید بیش از ۲۰۰ نفر در عملیات هفته گذشته آذربایجان کشته و ۴۰۰ نفر زخمی شدند. نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، که با درخواست استعفای معترضان در ایروان مواجه است، روسیه را مسئول شکست ارمنستان دانسته است.
پاشینیان هشدار داده است که برخی از نیروهای ناشناس به دنبال کودتا علیه وی هستند و رسانه‌های روسیه را به درگیر شدن در جنگ اطلاعاتی علیه او متهم کرده است.
وزارت دفاع آذربایجان روز یکشنبه اعلام کرد که تجهیزات نظامی زیادی از جمله راکت، گلوله‌های توپخانه، مین و مهمات را از جدایی‌طلبان ارمنستان مصادره کرده است.
نیروهای حافظ صلح روسیه در قره‌باغ گفتند که جنگجویان ارمنی ۱۲۰۰ قبضه سلاح و ۱۳۰ هزار واحد مهمات را واگذار کرده‌اند و ۱۲۵ تن غذا و ۶۵ تن سوخت تحویل گرفته‌اند.
ارمنستان خواستار استقرار فوری یک هیئت سازمان ملل برای نظارت بر حقوق بشر و امنیت در منطقه است و می‌گوید آذربایجان بنای یک نسل‌کشی جدید را دارد.
یکی از رهبران ۱۲۰ هزار ارمنی‌ای که قره‌باغ را موطن خود می‌نامند هم روز یکشنبه به رویترز گفت که آنها نمی‌خواهند زیر پرچم آذربایجان زندگی کنند و به دلیل ترس از آزار و اذیت و پاکسازی قومی به ارمنستان خواهند رفت.
دولت ارمنستان اعلام کرد که تا ساعت ۵ صبح روز دوشنبه، بیش از ۲۹۰۰ نفر از قره‌باغ کوهستانی وارد ارمنستان شده‌اند. ایروان همچنین در حال آماده شدن برای پذیرایی از هزاران پناهنده دیگر است.
به گزارش خبرنگار رویترز، در پایتخت قره‌باغ، که توسط ارمنستان به استپانکرت و توسط آذربایجان به خانکندی معروف است، کسانی که سوخت کافی در خودروهایشان داشتند یکشنبه شب شروع به حرکت به سمت کریدور لاچین به سوی مرز با ارمنستان کردند.
تصاویر رویترز ده‌ها خودرو را نشان می‌دهد که از مرکز قره‌باغ به سمت جاده‌های کوهستانی حرکت می‌کنند.
قره‌باغ کوهستانی که ارمنی‌ها به آن آرتساخ می‌گویند، منطقه‌ای کوهستانی است که در انتهای جنوبی رشته کوه قره‌باغ در داخل آذربایجان قرار دارد. این کشور در سطح بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته شده است، اما ۱۲۰ هزار نفر جمعیت آن عمدتاً ارمنی هستند. آنها دولت خود را دارند که نزدیک به ارمنستان است اما به طور رسمی توسط ارمنستان یا هیچ کشور دیگری به رسمیت شناخته نشده است.
ارامنه که مسیحی هستند مدعی حضور طولانی مدت در این منطقه هستند که قدمت آن به چندین قرن قبل از میلاد می‌رسد. آذربایجان نیز که ساکنان آن اکثراً مسلمان ترک هستند، مدعی پیوندهای عمیق تاریخی با این ناحیه هستند که طی قرن‌ها تحت سلطه ایرانی‌ها، ترک‌ها و روس‌ها قرار داشته است. درگیری خونین بین ارمنی‌ها و آذربایجانی‌ها به بیش از یک قرن پیش برمی‌گردد.
در زمان اتحاد جماهیر شوروی، قره‌باغ کوهستانی به منطقه‌ای خودمختار در جمهوری آذربایجان تبدیل شد.
زنگزور در راه است؟
همزمان دفتر رئیس جمهوری ترکیه اعلام کرد که اردوغان برای گفت‌وگو با علی‌اف در مورد وضعیت منطقه قره‌باغ، از منطقه خودمختار نخجوان – جمهوری خودمختار نزدیک به باکو که در میان ارمنستان، ایران و ترکیه قرار دارد- بازدید یک روزه خواهد داشت.
دفتر ریاست جمهوری ترکیه گفت: «روابط دوجانبه ترکیه و آذربایجان مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت و در مورد مسائل جاری جهانی و منطقه‌ای به ویژه آخرین تحولات قره‌باغ تبادل نظر خواهد شد.»
ریاست جمهوری ترکیه گفت که آنها در مراسم بهره‌برداری از خط لوله انتقال گاز به نخجوان شرکت خواهند کرد و تأسیسات نظامی تازه مدرنیزه شده را در منطقه اکسکلاو افتتاح خواهند کرد.
سفر اردوغان به نخجوان و دیدار با همتای آذربایجانی‌اش در آنجا شاید به معنای اجرایی شدن فاز دوم مناقشه آذربایجان با ارمنستان و احتمالاً ایران باشد. ایران، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه یک درگیری دیگر هم در اتاق انتظار دارند که ممکن است شعله‌های درگیری اخیر قره‌باغ به آنجا هم سرایت کند.
در جنوب منطقه قره‌باغ و به موازات مرز ایران با آذربایجان و ارمنستان کریدور زنگزور قرار دارد. ترکیه و آذربایجان به دنبال تسلط بر این کریدور و برقراری ارتباط مستقیم میان آذربایجان و جمهوری نخجوان هستند. اردوغان هفته گذشته هم گفت که زنگزور باید باز شود و ارتباط آذربایجان با نخجوان شکل بگیرد.
برقراری این رابطه زمینی به معنای حذف ارمنستان از مرز ایران است. جمهوری خودمختار نخجوان که میان سه کشور ایران، ترکیه و ارمنستان قرار دارد وابسته به آذربایجان است ولی ارتباط زمینی با آن ندارد. کریدور زنگزور این مشکل را حل می‌کند. حدود نیم میلیون نفر در جمهوری نخجوان زندگی می‌کنند که هم با ایران و هم با آذربایجان پیوندهای فامیلی، اقتصادی و تاریخی دارند.