آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در بیانیهای به مناسبت روز جهانی مبارزه با آزمایشهای هستهای گفت که با وجود نزدیک به ۱۳ هزار سلاح هستهای ذخیره شده در سراسر جهان، «ممنوعیت الزامآور قانونی آزمایشهای هستهای گامی اساسی در تلاش ما برای جهانی عاری از سلاحهای هستهای است.»
معاهده منع جامع آزمایش هستهای دارای ۱۹۶ کشور عضو است که ۱۸۶ کشور آن را امضا کردهاند و ۱۷۸ کشور آن را تصویب کردهاند، از جمله هشت کشور در ۱۸ ماه گذشته. برای اجرایی شدن این پیمان لازم است همه کشورهای نام برده شده در پیوست دوم معاهده که در زمان تصویب (سال ۱۹۹۶)، برنامه هستهای فعال داشتهاند هم در کشورهایشان معاهده را به تصویب برسانند. هنوز هشت کشور ازجمله ایران، آمریکا، هند، مصر، چین، پاکستان، کره شمالی و اسرائیل این معاهده را تصویب نکردهاند.
در نشست ۱۹۳ عضو این معاهده که به مناسبت روز جهانی مبارزه با آزمایشهای هستهای برگزار شد، هیچ نشانهای مبنی بر حرکت آن هشت کشور – ایالات متحده، چین، مصر، ایران، اسرائیل، کره شمالی، هند و پاکستان – به سمت تصویب وجود نداشت.
حیدرعلی بلوچی، نماینده جمهوری اسلامی در این مجمع گفت که کشورش «در ناامیدی کشورهای غیرهستهای در برابر هرگونه تأخیر در پایان آزمایشهای هستهای شریک است»، اما هیچ اشارهای به تصویب معاهده نکرد. او گفت که «کلید خلاصی جهان از تهدیدات هستهای» دقیقاً در اختیار کشورهای دارای سلاح هستهای است.
ایزومی ناکامیتسو، رئیس برنامه خلع سلاح سازمان ملل متحد، به حاضران گفت که او با «احساس فوریت» در مقابل آنها ایستاده زیرا در حالی که این معاهده پایه و اساس «تابوی جهانی علیه آزمایش هستهای» را فراهم کرده است، روندها آن را تضعیف میکنند.
او گفت:
میزان فزاینده خطرات هستهای، دستاوردهای سخت به دست آمده در خلع سلاح هستهای و عدم اشاعه آن را که طی سه دهه گذشته به دست آمده است، تهدید میکند.
این اشارهای است به شمار زیاد آزمایش تسلیحات هستهای که تنها توسط کره شمالی در قرن ۲۱ انجام شده است.
رابرت فلوید، رئیس سازمان پیمان منع آزمایشهای هستهای سازمان ملل گفت:
ما در سطح جهانی با دوران چالشبرانگیز و نگرانکنندهای روبهرو هستیم. شتاب به سوی جهانی شدن (معاهده منع آزمایش سلاحهای هستهای) در حال افزایش است: اخیراً، هم سومالی و هم سودان جنوبی تعهدات عمومی برای امضا و تصویب این معاهده را پذیرفتهاند.
یوکا برانت، سفیر هلند در سازمان ملل، به نمایندگی از ۲۸ کشور غربی گفت که لازمالاجرا شدن این معاهده از اهمیت و فوریت برخوردار است.
او گفت که تهاجم روسیه به اوکراین و «تهدیدها برای استفاده و آزمایش هستهای» به طور جدی (این معاهده) را تضعیف میکند و بر تلاشهای خلع سلاح و منع اشاعه سلاح هستهای تاثیر منفی می گذارد.
برانت گفت این گروه ۲۸ کشوری، که ایالات متحده در آن عضو ناظر است، همچنین شش آزمایش هستهای کره شمالی از سال ۲۰۰۶ را به شدت محکوم میکند و نگرانی عمیق خود را از اینکه پیونگیانگ خود را برای آزمایش هفتم آماده میکند، ابراز کرد.
سیلویو گونزاتو، کاردار اتحادیه اروپا، گفت اعلام آمادگی روسیه برای انجام آزمایش هستهای با تصویب این معاهده مغایر است و در این شرایط آشفته، اعتماد به این معاهده را تضعیف میکند.
گونزاتو گفت:
اتحادیه اروپا همچنین از کره شمالی میخواهد که تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل را که هر گونه آزمایش هستهای را ممنوع میکند، رعایت کند و کره شمالی هرگز به عنوان یک کشور دارای سلاح هستهای پذیرفته نخواهد داشت.
تاریخچه نخستین تلاشها برای منع آزمایشهای هستهای، به بسته شدن سایت آزمایش هستهای اتحاد جماهیر شوروی سابق در سمیپالاتینسک، که اکنون بخشی از قزاقستان است، در ۲۹ اوت ۱۹۹۱ برمیگردد.
آکان رحمت اولین، سفیر قزاقستان در سازمان ملل متحد به دیپلماتهای جهان یادآوری کرد که پس از انفجار اولین بمب اتمی در سال ۱۹۴۵، «حداقل هشت کشور، در مجموع ۲۰۵۶ آزمایش هستهای را انجام دادهاند که حدود یک چهارم آنها در جو انجام شده و منجر به اثرات شدید طولانی مدت شده است؛ آسیب و رنجی برای بشریت و کل کره زمین.»
او گفت که قزاقستان به شدت نگران افزایش تنشهای ژئوپلیتیکی، تهدید به استفاده از سلاحهای هستهای و «گرایش به سمت اشتراکگذاری برنامه هستهای است که میتواند به گسترش بیشتر و انباشت سلاحها منجر شود».
تبورو تیتو، سفیر کشور جزیرهای کوچک کیریباتی در اقیانوس آرام گفت که ایالات متحده و بریتانیا در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰، ۳۳ آزمایش هستهای در آن منطقه انجام دادند.
تیتو گفت که این آزمایشها «میراثی غم انگیز» برای ۵۰۰ ساکن جزیره مرجانیای که از محافظت کمی برخوردار بودند، به جا گذاشت. بسیاری پس از آن از بیماریهای غیرقابل درمان و عوارض سلامتی رنح بردند که بیشتر آنها منجر به مرگ شد. او گفت که موارد متعددی از سرطان، ناتوانیهای مادرزادی و ناهنجاریها در نوزادان تازه متولد شده در این جزیره وجود دارد.
تیتو از ایالات متحده و بریتانیا خواست تا از شهروندان این منطقه حمایت کنند. شهروندانی که «نه تنها هنوز از مشکلات جسمی پزشکی ناشی از قرار گرفتن در معرض تشعشعات رنج میبرند، بلکه آسیبهای وارده به آنها به نسلهای بعد هم منتقل شده و هنوز در زندگی آنها قابل مشاهده است.»