فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) سه‌شنبه ۲۵ اکتبر/سوم آبان در نشست هفته بین‌المللی انرژی در سنگاپور اعلام کرد دنیا در میانه نخستین بحران به‌واقع جهانی انرژی قرار گرفته است.
بیرول گفت:
«محدودتر شدن بازارهای گاز طبیعی مایع (LNG) در سراسر جهان و کاهش عرضه توسط تولیدکنندگان بزرگ نفت، جهان را در میانه اولین بحران حقیقتاً جهانی انرژی قرار داده است.»
رئیس آژانس بین‌المللی انرژی هشدار داد:
«افزایش واردات گاز مایع به اروپا در بحبوحه جنگ در اوکراین و بالاتر رفتن احتمال تقاضای چینی‌ها، بازار را فشرده‌تر خواهد کرد چرا که در سال آینده تنها ۲۰ میلیارد متر مكعب ظرفیت جديد به بازار گاز مایع اضافه می‌شود.»
او به تصمیم اخیر کشورهای صادرکننده نفت برای کاهش تولید اشاره کرد و افزود:
«در عین حال، تصمیم اخیر سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و متحدانش موسوم به اوپک پلاس، برای کاهش ۲ میلیون بشکه در روز از تولید، تصمیمی خطرناک است چون آژانس بین‌المللی انرژی تقاضای جهانی نفت در سال جاری را رو به رشد و روزانه ۲ میلیون بشکه بیشتر می‌بیند.»
۲۳ کشور عضو سازمان کشورهای صادرکننده نفت و متحدانش ( موسوم به ائتلاف اوپک‌پلاس) در سی‌وسومین نشست خود به توافق رسیدند که از نوامبر/ آبان سال جاری تا دسامبر/ آذر سال ۲۰۲۳ تولید نفت خود را روزانه ۲ میلیون بشکه پایین بیاورند. این بیشترین میزان کاهش تولید نفت خام اوپک پلاس از زمان همه‌گیری ویروس کرونا تاکنون است. ایالات متحده آمریکا به‌خاطر تحریم نفتی روسیه خواهان افزایش تولید نفت است.
فاتح بیرول گفت:
«[این تصمیم] به ویژه از این‌رو خطرناک است چون اگر رکود جهانی را در نظر بگیریم، چندین اقتصاد در سراسر جهان در آستانه رکود هستند. به‌نظر من این تصمیم واقعاً نابه‌جاست.»
افزایش قیمت‌های جهانی در بخشی از منابع انرژی، از جمله نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ، مصرف‌کنندگان را که با افزایش تورم مواد غذایی و خدمات درگیرند، تحت فشار مضاعف قرار می‌دهد. با وجود تأکید بر جهانی بودن بحران انرژی، در اظهارنظرهای مطرح‌شده در این‌خصوص، نگرانی‌ها بیش از همه بر ساکنان اروپا و نقش گاز و نفت روسیه متمرکز است و این‌که بقیه قاره‌ها به چه‌شکلی و تا چه اندازه تحت تاثیر این «بحران جهانی» قرار می‌گیرند، مشخص نیست.
اروپا و نفت و گاز روسیه
مصرف‌کنندگان انرژی در اروپا در آستانه زمستان سرد این قاره با قیمت‌های بالا و احتمال جیره‌بندی انرژی مواجه‌اند.
به گفته بیرول اگر هوا متعدل بماند، اروپا ممکن است زمستان امسال را پشت سر بگذارد، هرچند تا حدودی آسیب دیده است: «اگر زمستانی بسیار سرد و طولانی نداشته باشیم و اتفاق غافلگیرکننده‌ای هم مثل انفجار خط لوله نورد استریم رخ ندهد، اروپا باید زمستان امسال را با آسیب‌های اقتصادی و اجتماعی پشت سر بگذارد.»
در حالی‌که فارغ از تأثیر سیاست‌های جهانی انرژی بر گرم‌شدن زمین، جنگ در اوکراین به مسئله اصلی جهان تبدیل شده است، نگرانی دیگر مطرح، درآمدهای نفتی روسیه است.
طبق اظهارات رئيس سازمان بین‌المللی انرژی، انتظار می‌رود مصرف نفت در سال ۲۰۲۳ به میزان ۱٫۷ میلیون بشکه در روز رشد کند. بنابراین جهان همچنان برای تامین تقاضا به نفت روسیه نیاز خواهد داشت.
کشورهای گروه هفت مکانیزمی را پیشنهاد کرده‌اند که به اقتصادهای نوظهور اجازه می‌دهد نفت روسیه را خریداری کنند اما با قیمت‌های پایین‌تر و امید دارند این مکانیسم بتواند درآمدهای مسکو را محدود کند. فاتح بیرول درباره این اقدام گفت که این طرح هنوز به جزئیات زیادی برای تکمیل نیاز دارد و نیاز است کشورهای عمده واردکننده نفت در آن دخیل شوند.
هفته گذشته یک مقام خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا به خبرگزاری رویترز گفت که روسیه این طرح را مسخره می‌کند اما منطقی‌ست درنظر داشته باشیم ۸۰ تا ۹۰ درصد نفت روسیه خارج از مکانیسم سقف قیمت به جریان خواهد افتاد.
رئيس آژانس بین‌المللی انرژی در واکنش به این برآورد گفت: «به نظرم خوب است، زیرا جهان در حال حاضر همچنان به نفت روسیه برای ورود به بازار نیاز دارد. ۸۰ تا ۹۰ درصد سطح خوب و دلگرم کننده‌ای برای پاسخگویی به تقاضا است.»
او تأکید کرد در حالی که هنوز حجم عظیمی از ذخایر استراتژیک نفت وجود دارد که می توان در هنگام اختلال در عرضه از آنها استفاده کرد، بهره‌برداری از ذخائر جدید هنوز در دستور کار قرار نگرفته است.
پیش‌بینی رشد انرژی‌های تجدیدپذیر
وضعیت بحرانی انرژی در جهان که با تهاجم نظامی روسیه به اوکراین و تزلزل بازار شدت پیدا کرده است، فوریت لزوم تجدیدنظر در منابع انرژی فسیلی و رجوع به انرژی سبز برای جلوگیری از رسیدن به نقطه بی‌بازگشت گرمایش زمین را به حاشیه برده است.
با این‌حال فاتح بیرول در سنگاپور اظهار خوش‌بینی کرد که این بحران «نقطه عطفی برای تسریع منابع پاک و تشکیل یک سیستم انرژی پایدار و ایمن باشد». او گفت: «امنیت انرژی محرک شماره یک (انتقال انرژی) است، زیرا باعث می‌شود کشورها فن‌آوری‌های انرژی و انرژی‌های تجدیدپذیر را به‌عنوان راه‌حل ببینند.»
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است رشد ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۲ به ۲۰ درصد برسد. این رقم ۸ درصد بيشتر از رشد سال گذشته است. به گزارش آژانس در سال جاری نزدیک به ۴۰۰ گیگاوات به ظرفیت انرژی تجدیدپذیر اضافه شده است.
بیرول در این‌رابطه گفت که بسیاری از کشورها در اروپا و مناطق دیگر نصب ظرفیت‌های تجدیدپذیر را با قطع فرآیندهای مجوز‌گیری و صدور مجوز، برای جایگزینی گاز روسیه تسریع می‌کنند.
سازمان جهانی هواشناسی در گزارش سالانه خود که سه‌شنبه ۱۹ مهر / ۱۱ اکتبر منتشر شد هشدار داد که تغییرات آب و هوایی تولید انرژی در جهان را تهدید می‌کند. این سازمان گفت امواج گرما و خشکسالی باعث کاهش سطح آب مورد نیاز برای برق آبی یا خنک کردن نیروگاه‌های هسته‌ای می‌شود. افزون بر این، طوفان‌ها و دیگر شرایط آب و هوایی شدید، زیرساخت‌ها را در بسیاری از نقاط جهان به خطر انداخته است.
به‌گفته سازمان جهانی هواشناسی، همزمان بخش انرژی نیز موجب تغییرات آب و هوایی است. بر این اساس، مسئول سه چهارم انتشار گازهای گلخانه‌ای ساخته دست بشر است و تولید برق از منابع تجدیدپذیر باید طی هشت سال دو برابر شود تا گرمایش جهانی به ۱,۵ درجه محدود شود.