برخی از کشورهای اروپایی از جمله اسپانیا در حال برنامه‌ریزی برای زمانی‌هستند که به بیماری کووید-۱۹ نه به عنوان پاندمی (همه‌گیری) بلکه به عنوان مرض اندمی (بومی‌گیری) نگاه کنیم. سازمان جهانی بهداشت هنوز پایان پاندمی را اعلام نکرده هرچند ابراز امیداوری کرد که امسال سال پایانی همه‌گیری کووید-۱۹ باشد. اما اندمی و پاندمی دقیقا به چه معنایی هستند و از پاندمی به اندمی چه مسیری را باید طی کنیم و چشم انداز آینده چگونه است؟
مدیر مرکزکنترل و پیشگیری از بیماری در آمریکا اخیرا در یک مصاحبه تلویزیونی گفته بود که به نظر می‌رسد که پاندمی در حال تبدیل شدن به اندمی در آمریکا و سراسر جهان باشد: «ما بیماری‌های زیادی را داریم که اندمی هستند، مهمترین آن همان آنفولانزا است که قادر به مهار آن شده‌ایم و ممکن است این وضعیت در مورد کووید هم اتفاق بیفتد.»
اما این اظهار نظر به هیچ وجه به معنای پایان سریع پاندمی چه در آمریکا و یا در جهان نیست. کارشناسان می‌گویند حتی اگر کووید-۱۹ از پاندمی تبدیل به اندمی شود، احتمالا به زندگی فارغ البال و راحت پیش از پاندمی کرونا بر نخواهیم گشت.
آنچه لازم است بدانیم:
معنای اندمی چیست؟
مرکزکنترل و پیشگیری از بیماری در آمریکا (CDC) اندمی را «حضور دائم و یا شیوع معمول یک بیماری یا عامل بیماری‌زا در یک ناحیه جغرافیایی» تعریف می‌کند. به عبارت ساده‌تر یعنی «وقتی ابتلا به بیماری به صورت غیر قابل پیش‌بینی موجب اختلال در وضعیت جامعه نشود.
تفاوت شیوع، اپیدمی، پاندمی و اندمی چیست؟
شیوع، معمولاً به افزایش ناگهانی موارد یک بیماری بیش از حد عادی قابل انتظار گفته می‌شود.
اپیدمی «شیوع وسیع بیماری» در زمان و منطقه‌ای محدود است.
پاندمی درحقیقت اپیدمی است که مناطق بیشتری را دربر گرفته و یا در سراسر جهان رخ داده، پاندمی‌ها معمولا با ویروس جدید یا سویه‌هایی از ویروس که انسان‌ها به طور معمول نسبت به آن ایمنی ندارند، آغاز می‌شوند.
در پاندمی شمار مبتلایان و موارد مرگ بسیار بیشتر از اپیدمی است و اثرات اجتماعی و اقتصادی به مراتب بزرگتری دارد.
در مورد ویروس کرونا پایان پاندمی به معنای از بین رفتن ویروس نیست، بلکه به این معنا است که باید به نوعی زندگی کردن با آن را بیاموزیم.
آیا ضرر بیماری اندمی کمتر است؟
خیر. رسیدن به وضعیت اندمی به معنای ملایم شدن بیماری نیست، بلکه به این معنا است که وضعیت به طور نسبی ثابت و قابل پیش‌بینی شده است.
مالاریا به عنوان مثال در بخش‌هایی از آفریقا سالانه ۲۰۰ میلیون نفر را مبتلا کرده و باعث ۶۰۰ هزار مورد مرگ می‌شود. آنفولانزا سالانه صدهاهزار نفر را راهی بیمارستان می‌کند و در سال‌های اخیر سالانه بین ۱۲ تا ۵۲ هزار نفر در آمریکا و در جهان بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر بر اثر ابتلا به آنفولانزا جان باخته‌اند. از جمله دیگر بیماری‌هایی که اندمی محسوب می‌شوند می‌توان به سرخک، اچ‌آی‌وی، وآبله‌مرغان اشاره کرد.
این که کدام بیماری اندمی به حساب می‌آید، بر حسب این‌که کجا زندگی می‌کنید متفاوت است. مالاریا در آفریقا و بخش‌هایی از برزیل اندمی است، اما نه در آمریکا و یا اروپا.
کووید-۱۹ کی اندمی خواهد شد؟
دادن پاسخ قطعی به این سوال درحال حاضر ممکن نیست. اما وقتی رخ بدهد خودتان خواهید فهمید. به طور کلی، یک اپیدمی ویروسی یا پاندمیک وقتی به سمت وضعیت اندمی می‌رود که موازنه‌ای بین سطح انتقال ویروس و سطح ایمنی جامعه ایجاد شود.
وقتی شمار زیادی از مردم از طریق ابتلا و یا واکسیناسیون نسبت به بیماری ایمنی پیدا کنند به اندمی نزدیک‌تر شده‌ایم.
در حال حاضر به دلیل شیوع امیکرون نرخ ابتلا بالارفته و شاید بتوان گفت سویه امیکرون روند انتقالی به اندمی را تسریع کرده است.
امیکرون در بسیاری از کشورها از جمله آمریکا و یا ایران هنوز به نقطه اوج خود نرسیده است، و انتظار می‌رود در هفته‌های آینده این اتفاق بیفتد.
با وجود این ویروس کرونا در این دو سال به ما ثابت کرده که تا چه حد غیر قابل پیش‌بینی است و ظهور سویه‌های جدید ممکن است خروج از وضعیت پاندمی را باز هم به تاخیر اندازد.
رسیدن به اندمی همچنین مستلزم این است که کودکان به ویژه خردسالانی که برای واکسن زدن و یا پوشیدن ماسک هنوز کوچک هستند، نیز مورد حفاظت قرار گیرند.
تغییر از پاندمی به اندمی روندی تدریجی است و باید با احتیاط با آن برخورد کرد. اگر تا امروز بر این باور بودید که در آینده روزی را به عنوان روز رهایی از کرونا اعلام می‌کنند و ماسک‌ها را در آتش می‌اندازید و در خیابان به پایکوبی می‌پردازید شاید باید در آن تجدید نظر کنید.
اغلب کشورها خودشان در این مورد تصمیم خواهند گرفت. در سازمان جهانی بهداشت از ژانویه ۲۰۲۰ و زمانی‌که وضعیت بهداشتی جهانی اضطراری اعلام شده، هر سه ماه یک‌بار کمیته‌ای از کارشناسان برای بررسی مجدد وضعیت تشکیل جلسه می‌دهند.
انتظار می‌رود زمانی‌که سازمان جهانی بهداشت اعلام کند کووید-۱۹ دیگر یک مورد اضطراری جهانی نیست یک نقطه زمانی تعیین کننده باشد، هرچند ضوابط و معیارهای مشخصی برای آن تعریف نشده است.
چطور اندمی را می‌توان مدیریت کرد؟
از آنجا که آستانه تحمل هر کشوری نسبت به بیماری و انتقال با دیگر کشورها فرق می‌کند، نحوه برخورد با اندمی هم بر حسب این‌که کجا زندگی می‌کنید متفاوت خواهد بود. کارشناسان آمریکایی پیش‌بینی می‌کنند، زندگی دوران اندمی در آمریکا احتمالا همراه با مخلوطی از رفتارهای متفاوت ( نظیر استفاده از ماسک)، تلاش های پیشگیرانه ( از جمله واکسیناسیون) و مداوا ( قرص یا سایر درمان‌ها) خواهد بود.
ایران و کرونا
در ایران مجموع مبتلایان به کووید-۱۹ به بیش از ۶ میلیون و ۲۴۰ هزار نفر رسیده است، که ازاین تعداد بنابر آمار رسمی دستکم ۱۳۲ هزار نفر جان باخته‌اند. منابع غیر رسمی، شمار جان‌باختگان را چندین برابر رقم رسمی اعلام شده می‌دانند.
بنابر پیش‌بینی رییس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه بهشتی میزان موارد ابتلا به کووید- ۱۹ همچنان افزایش خواهد یافت که اغلب آن مربوط به سویه امیکرون است و تا سه هفته آینده اومیکرون سویه غالب ایران خواهد شد.
حدود ۶۳ درصد جمعیت ایران هر دو واحد واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند، اما دستکم ۸ میلیون نفر در ایران هیچ واکسنی تزریق نکرده‌اند.
واکسیناسیون و نرخ ابتلای جهانی
در سراسر جهان از زمان آغاز واکسیناسیون بیش از ۹ میلیارد و ۸۵۰ میلیون واحد واکسن تزریق شده. در حالی که کشورهای امارات با ۹۱ درصد ، پرتغال با ۹۰ درصد و شیلی با ۸۶ درصد، در صدر فهرست واکسیناسون هستند و اغلب شهروندانشان را واکسینه کرده‌اند، کشورهایی نظیر چاد، هائیتی، یمن و اتیوپی در قعر جدول هستند و تنها یک درصد از مردم این کشورها واکسینه شده‌اند.
نرخ واکسیناسیون دراغلب کشورهایی اروپایی بین ۷۰ تا ۸۰ درصد است.
از زمان گسترش ویروس کرونا در سراسر جهان، بیش از ۳۳۷ میلیون نفر به کووید-۱۹ مبتلا و دستکم پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر جان باخته‌اند.