داستان از آنجا آغاز شد که حدود یک ماه پیش، کتابی از محمد محمدی ری‌شهری منتشر شد. ری‌شهری در این کتاب که «روشن‌بینی امام خمینی» نام داشت، نامه‌ای از احمد آذری قمی را منتشر کرد که حاوی عذرخواهی او از خامنه‌ای بود.
احمد آذری قمی از بنیان‌گذاران جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی و از موسسین روزنامه رسالت و از چهره‌های شاخص محافظه‌کاران بود. آذری قمی سال ۷۶ در نامه‌ای صلاحیت خامنه‌ای برای رهبری را زیر سوال بردو سپس تا زمان مرگ به حصر خانگی رفت.
در نامه آبان ماه سال ۷۶ آذری قمی به رئیس‌جمهور وقت آمده بود:
«شرط مرجعیّت دو چیز است که هیچ‌یک برای معظّمٌ له موجود نیست، اولی اعلمیت است که در مورد ایشان جز آقای یزدی کسی ایشان را اعلم و یا حتی مساوی بقیه مراجع هم نمی‌داند و این اعلان نظر آقای یزدی در نماز جمعه مبنی بر اعلمیت مقام رهبری مسلماً بر خلاف سنت هزار ساله در حوزه‌های علمی شیعه بوده است. و اگر فرد یا افراد دیگری هم ایشان را اعلم معرفی کرده‌اند باید استغفار کنند. و اگر ایشان در این مقام نبودند، آقای یزدی و احیاناً دیگران چنین اظهارنظری می‌کردند؟! و کسانی هم که از معظم‌له تقلید کرده‌اند غیرشرعی است و باید فوراً به فرد اعلم عدول کنند در غیر اینصورت عبادتشان باطل است. شرط دوم فرصت استنباط مسائل شرعی است که خود معظم‌له به بنده فرمودند: از این ساعت تا هفته دیگر وقت من صرف مسائل رهبری می‌شود و هیچ وقت خالی ندارم.»
پس از انتشار این نامه کلاس درس آذری قمی تعطیل شد. او به حصر خانگی رفت و یک سال بعد درگذشت.
اینک در سال ۱۴۰۰ و در حالیکه ۲۳ سال از مرگ آذری قمی می‌گذرد محمدی ری‌شهری نامه‌ای از او را منتشر کرده که در آن نامه آذری قمی از آقای خامنه‌ای عذرخواهی کرده است. در این نامه که تاریخ ۱۲ خرداد ۷۵ را بر خود دارد آمده است:
«براساس یک سوء‌ظن و شدت علاقه به نظام مقدس اسلامی، گرفتار یک تلاطم درونی که مرا بین دو محذور ـ یعنی دو ترک وظیفه مخیر می‌کرد ـ ناخواسته مبتلا به ضربه‌ای علیه نظام شدم و از این رنج درونی، سرانجام سحر شب یازدهم عاشورا با توسل به قمر بنی‌هاشم رها شدم و خداوند مرا نجات داد، اکنون جز رضایت خاطر مبارک و ایتمار به اوامر مبارک را نمی‌خواهم، در عین حال، نه جناب‌عالی و نه آقایان حجازی و محمدی را در مظان استجابت دعا فراموش نکردم، خواسته‌ای هم جز خواسته‌هایی را که جناب‌عالی بپسندید، ندارم.»
به دنبال انتشار نامه اخیر در کتاب آقای ری‌شهری و متعاقب آن رسانه‌ها خانواده آذری قمی در اطلاعیه‌ای عذرخواهی آذری قمی از خامنه‌ای را تکذیب کردند. آنان اعلام کردند: «در پی انتشار اخبار کذب و خلاف واقع در مورد مجاهد شهید آیت الله آذری قمی در روزنامه های کثیر الانتشار و خبرگزاری ها، مبنی بر اظهار پشیمانی و ندامت از مواضع شان در برابر رفتارهای حکومت و رهبری، اعلام می نماییم که ایشان تا آخرین لحظه از حیات پربرکتشان، حتی یک لحظه از مواضع شان نه عقب نشینی کرده اند نه پشیمان شده اند.»
محسن کدیور: «آذری هرگز از رهبری عذرخواهی نکرد»
محسن کدیور استاد علوم اسلامی در دپارتمان مطالعات دینی دانشگاه دوک، نامه منتسب به آذری قمی را که در کتاب ری شهری منتشر شده جعلی می‌داند. کدیور در مطلبی و همچنین در یک گفتار ویدیویی به شرح دلایل خود برای جعلی بودن این نامه پرداخته است. لایوهای اینستاگرامی کدیور برای شرح این موضوع صدها هزار بیننده داشت و در رسانه‌های اجتماعی بحث زیادی را برانگیخت.
کدیور در سخنرانی خود با عنوان «آذری هرگز از رهبری عذرخواهی نکرد»، دلایل متعددی را برای رد اصالت نامه اخیر منتسب به آذری قمی مطرح می‌کند که از جمله آنها مقایسه دستخط، تاریخ نامه، سربرگ و زمان انتشار نامه است.
بدنبال این ایرادات و باز شدن این بحث، در اقدامی کم سابقه دفتر آیت الله خامنه‌ای واکنش نشان داد و تصاویر نامه‌های عذرخواهی را منتشر کرد. اگر اطلاعیه روابط عمومی «دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب» را واکنشی به سخنان کدیور پژوهشگر دینی مقیم خارج از ایران بدانیم این برای نخستین بار است که رهبر انقلاب اسلامی به انتقادات کارشناسان خارج از ایران به طور مستقیم واکنش نشان می‌دهد.
اما داستان به همین جا ختم نمی‌شود، کدیور در سخنرانی زنده اینستاگرامی که این بار همراه با پرسش و پاسخ است و روز شنبه ۱۳ آذر با عنوان «رهبر در نمایش عذرخواهی آذری به دنبال چیست؟» برگزار می‌شود، قصد در نقد اطلاعیه روابط عمومی دفتر حفظ و نشر آثار رهبری دارد.
محسن کدیور در گفت‌وگویی با زمانه که نسخه کامل صوتی آن‌را در ادامه می‌شنوید، در مورد اهمیت این قضیه از نظر تاریخ‌نگاری می‌گوید:
«آذری قمی تا سال ۷۳ با رهبری آقای خامنه‌ای طبق مصلحت نظام موافق است، یعنی می‌کوید با این که ایشان مجتهد مطلق نیست اما مصلحت نظام اقتضا می‌کند که رهبری اش را تایید کنیم، پس از این که (خامنه‌ای) ادعا می‌کند که علاوه بر رهبری مرجع تقلید نیز هستم، (آذری قمی) می‌گوید که با مصلحت می‌شود رهبر درست کرد اما با مصلحت نمی‌توان مرجع تقلید درست کرد.»
گفت‌وگوی محسن کدیور با زمانه را بشنوید:
کدیور در حقیقت این را نقطه عطف تغییر وضعیت برای آذری قمی می‌داند و در ادامه می‌گوید:
«آذری قمی خودش موسس روزنامه رسالت است و رسالت از اینجا به بعد مطالبش را منتشر نمی کند و روزنامه سلام که مخالفش است بخشی از حرفهایش را با سانسور منتشر می‌کند. از سال ۷۴ به بعد است که آذری قمی به صراحت مخالفتش را با مرجعیت آقای خامنه‌ای اعلام می‌کند.»
محسن کدیور همچنین به نامه بی سابقه آذری قمی به خاتمی ( رئیس جمهور وقت) اشاره می‌کند و می‌گوید:
«آذری به خاتمی رای نداده بود و به ناطق نوری رای داده بود اما یک نامه‌ای ۳۴ صفحه‌ای به رئیس جمهور می‌فرستد که به نوعی مانیفست آذری قمی متاخر است و در آن نامه مرجعیت و سپس رهبری خامنه ای را نفی می کند.»
محسن کدیور در پاسخ به این سوال زمانه که آیا واکنش دفتر حفظ و نشر آثار رهبری را واکنشی به ایرادات او می‌داند می‌گوید که با توجه به شواهد و اشاره به نام و عکس او در خبرگزاری تسنیم، مطلب خبرگزاری فارس و همچنین مصاحبه‌ای که فارس با مسعودی خمینی انجام داده و آنجا هم به نام او اشاره شده، واکنش دفتر حفظ و نشر واکنشی به مطالب و سخنان او بوده است:
«بدون هیچ تردیدی این شش موسسه‌ای که آمده‌اند به دفتر آقا خامنه‌ای نامه نوشته‌اند با توجه به شواهد دیده‌اند که ادله ای که من برای جعلی بودن نامه مطرح کردم به حدی است که این‌ها نمی توانند پاسخ دهند و دست به دامن دفتر رهبری شده‌اند.»
این پژوهشگر دینی همچنین به نامه شش مرکز تاریخی و پاسخ دفتر آقای خامنه‌ای اشاره می کند و می‌گوید این دو متن هر مودبانه بود، در حالیکه نحوه گزارش خبرگزاری تسنیم و خبرگزاری فارس بسیار غیرعلمی و ستیزنده بود و به شخص من حمله شده بود: «من از این که دفتر رهبری حاضر به گفت‌وگو با منتقدین شود استقبال می کنم و آن را قدمی به جلو می‌دانم.»
محسن کدیور در ادامه در مورد این که واکنش دفتر رهبری نشانه چه چیزی است، به زمانه گفت:
«در عرف مرجعیت شیعه حرص به مرجعیت آن هم برای کسی که حداقل متهم به فقدان صلاحیت است نقطه ضعف بسیار بزرگی است و در نامه دوم دفتر رهبری منتشر کرده سعی کرده به زبان آذری بگوید که ایشان حریص بر مرجعیت و اخذ مقام نبوده ، و نشان می دهد ( خامنه‌ای) به این قضیه احتیاج دارد.»