«قاتل سریالی» کیست؟ آیا والدین بابک خرمدین از این دسته هستند؟

اوایل هفته بود که خبر پیدا شدن جسد مثله شده بابک خرمدین، کارگردان ۴۷ ساله ایرانی در یک چمدان در سطل زباله‌ای در شهرک اکباتان منتشر شد، کمی بعد پدر و مادر بابک بعد از بازداشت به قتل او اعتراف کردند، و در حالیکه مردم هنوز در شوک این خبر بودند ، آنان همچنین اعتراف کردند که نخست داماد خانواده  را در سال ۱۳۹۰ و سپس دختر شان را که همسر این داماد مقتول بوده در سال ۱۳۹۷ را به قتل رسانده و سپس با تکه تکه کردن و انتقال جسد به سطل زباله بر قتل‌ها سرپوش گذاشتند.

در رسانه‌‌‌های اجتماعی بلافاصله این فرضیه مطرح شد که خرمدین‌ها  قاتل سریالی (زنجیره‌ای) هستند و برخی فراتر رفته و گفتند آنها غیر از فرزندان خود ممکن است کسان دیگری را هم کشته‌ باشند.

اما قتل سریالی چیست و قاتل سریالی کیست؟

آیا اکبر و ایران خرمدین قاتل سریالی هستند و اگر هستند چه نوع قاتل سریالی به حساب می‌آیند؟

قتل سریالی

مفهوم قتل سریالی به همان اندازه که شوک آور است، مهیج است و اخبار آن جذاب و پرطرفدار . هر چند وقوع قتل سریالی پدیده‌ای نادر است اما جذابیت آن به حدی است که در تلویزیون، سینما، صنعت نشر و رسانه بسیار بیش از آن چه اتفاق می‌افتد پوشش داده می شود. از سریال‌های تلویزیونی شاید «دکستر» یا «هانیبال» را دیده باشید و فیلم «روح» هیچکاک یکی از مشهورترین نمونه‌های قتل سریالی بر پرده سینما است. رمان‌‌های «پاتریشیا کرنول» و «جو نسبو»  عمدتا بر محور قاتلان سریالی است. 

اما از نظرجرم‌شناسی صرف این‌که کسی بیش از یک نفر را کشته باشد لزوما قاتل سریالی به شمار نمی‌آید. 

قتل سریالی چیست؟

برای این‌که قتلی را سریالی بنامیم باید تعداد و عنصر زمان را در نظر داشته باشیم. تعریف قتل سریالی در طول تاریخ تغییر کرده و هر فرهنگ و کشوری تعریف خود را از آنچه قتل سریالی نامیده می شود، دارد. قتل سریالی پدیده مدرن خاص آمریکای شمالی و بریتانیا نیست.

سال ۱۹۷۲ پلیس فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) واحدی را با نام «واحد علوم رفتاری» تاسیس کرده بود که بعدها به نام «واحد تحقیقات حمایتی» تغییر نام یافت و به قتل سریالی توجه ویژه داشت. از سال‌های دهه ۸۰ میلادی  بود که توجه عموم در آمریکا به این پدیده جلب شد. 

تعریف اولیه (اف‌بی‌آی) از قتل سریالی دستکم چهار قتل بود که در مکان‌های متفاوت و با فاصله زمانی، توسط فرد یا افرادی صورت گیرد، هرچند بعدها این تعریف تغییر کرد و  در سال‌های دهه ۹۰ سه قتل در زمان و مکان متفاوت هم در دسته بندی سریالی جای گرفتند. امروزه این رقم تغییر کرده و از نظر وزارت دادگستری آمریکا ۲ قتل یا بیشتر هم در همین دسته بندی جای می‌گیرند.

سال ۱۹۹۴ رونالد و استفان هولمز در تعریف آکادمیک  قاتل سریالی گفتند که کسی که ۳ قتل یا بیشتر در یک دوره زمانی بیش از ۳۰ روز انجام داده باشد قاتل سریالی به حساب می‌آید. حدود یک دهه بعد و سال ۲۰۰۵ جیمز فاکس و جک لوین در کتاب «کشتار افراطی» که به درک کشتارهای جمعی و قتل سریالی اختصاص داشت  «فردی که ۳ نفر یا بیشتر را کشته و به عمل قتل در یک دوره زمانی چند ماهه یا چند ساله ادامه داده باشد و در فاصله زمانی قتل‌ها به زندگی عادی خود  (کار و خانواده و زندگی و دوستان) پرداخته» قاتل سریالی دانستند.

تعریفی که اکنون بسیاری از جرم شناسان و آکادمیسین‌ها بر آن  اتفاق نظر دارند، قتل دستکم ۲ نفر در وقایعی جداگانه و در زمانی متفاوت است. اما باید توجه داشت که قتل سریالی و کشتار جمعی که در آن چندین نفر در یک مکان و همزمان به قتل می‌رسند تفاوت دارد.

انگیزه‌‌ها

از نظر جرم شناسان قتل سریالی کلاسیک عمدتا با تعقیب و گاه انگیز‌ه‌های جنسی  و به دفعات  صورت می‌گیرد که با انگیزه هیجان و شعف کشتن همراه است.

برخی از قاتلان سریالی برای منفعت و بدون انگیزه عقلانی افراد را می‌کشند، و اینجاست که قتل سریالی از ترورهای سیاسی، تروریسم و قتل‌های حرفه‌ای گانگسترها و گروه‌‌های خلافکار متمایز می‌شود. 

برخی قاتلان سریالی برای شعف ناشی از کشتن و تفریح یا فشارهای جنسی مرتکب قتل می‌شوند.

در بسیاری از موارد، قتل‌ها به قاتل حس قدرت می‌دهد- که ممکن است طبیعت جنسی داشته یا نداشته باشد.

در میان قربانیان معمول قتل‌های سریالی زنان، مهاجران، کارگران جنسی، همجنسگرایان و کودکان بیش از سایرین دیده می شوند.

گونه‌شناسی

رونالد و استفان هولمز قاتلان سریالی را در هفت طبقه بندی قرار می‌دهند. 

• قاتلان جن‌زده (خیالباف)، مانند کسانی که صدایی در درونشان به آنها فرمان قتل می‌دهد‌،
• قاتلان دارای رسالت، مانند آن دسته از کسانی که برای پاک کردن جهان از «گناه» کسانی را که گناهکار می‌پندارند می‌کشند، 
• قاتلان شهوت‌پرست، آنها که سادیست‌وار از کشتن لذت می‌برند،
• قاتلان هیجانی، آنهایی که از نفس کشتن به شعف می‌آیند،
• قاتلان راحت‌طلب، آنها که برای امنیت و راحتی خود دست به کشتار می‌زنند،
• قاتلان اقتدارگرا ، که با قتل در حقیقت اعمال قدرت  و کنترل می‌کنند،
• قاتلان زن.

اختصاص دادن یک طبقه جدا به قاتلان سریالی زن از نظر این دو پژوهشگر تنها به این سبب است که  زنان برخلاف اغلب مردان، بیشتر قربانیانشان از میان آشنایان است.

البته در برخی تقسیم بندی‌ها قتل‌های سریالی به چهار دسته تقسیم شده و قاتلان شهوت‌پرست، هیجانی و راحت‌طلب را در یک طبقه بندی  از زیر مجموعه‌‌های قاتلان لذت‌‌جو قرار می‌دهند.

موردهای تاریخی

قتل سریالی منحصر به عصر حاضر نیست و در تمام دوران تاریخ رخ می‌داده. یکی از قدیمیترین موارد مستند شده قتل سریالی مورد «لوکوستا» است، زنی که توسط  «آگریپینا کوچک» (مادر نرون) استخدام شد تا تعدادی از اعضای خانواده سلطنتی را با سم بکشد. لوکوستا سال ۷۰ (قبل از میلاد) اعدام شد.

شمار متعددی از موارد قتل‌های سریالی در قرون وسطی در انگلستان، آلمان، مجارستان و ایتالیا ثبت شده. «ژیل ده ره» که تا حدی شبیه شخصیت ریش آبی در اپرای ریش آبی اثر بلا بارتوک است و در قرن پانزدهم میلادی اعدام شد بیش از ۱۰۰ بچه را کشته بود. 

در ایران شاید قدیمی‌ترین مورد مستند شده، داستان «اصغر قاتل» است که بیش از ۳۰ پسرجوان و خردسال را کشته بود و سال ۱۳۱۳ خورشیدی اعدام شد. پس از انقلاب غلامرضا خوشرو -معروف به خفاش شب- (اعدام ۱۳۷۶)، سعید حنایی (اعدام ۱۳۸۱)، محمد بیجه (اعدام ۱۳۸۳) و مهین قادری (اعدام ۱۳۸۹) از معروفترین قاتلان سریالی ایران به حساب می‌‌آیند که تعریف کلاسیک قاتل سریالی شامل همه آنها می‌شود.

موارد ثبت شده قتل‌های سریالی در اوایل قرن نوزدهم بویژه در اروپا افزایش قابل توجهی داشت، دلیل این افزایش بخشی مربوط به بهبود سیستم پلیس و پیشرفت در زمینه جرم شناسی  و نیز پوشش خبری این موارد بود.

از مشهورترین پرونده‌های قرن نوزدهم زن آلمانی بود که به ده‌ها نفر سم خوراند، ویلیام برک و ویلیام هار ایرلندی که با کمک هم ۱۵ نفر را در اسکاتلند کشتند و زن اتریشی که بچه ها را می کشت و می پخت و به عنوان خوراک به خانواده می‌داد. اما شاید معروف ترین قاتل سریالی کسی نباشد جز جک قاتل  که دستکم ۵ زن را در لندن عصر ویکتوریایی کشت و هیچگاه شناسایی نشد. همزمان در قرن نوزدهم در آمریکا اچ.اچ. هولمز بود که به قتل ۲۷ نفر اعتراف کرد و سال ۱۸۹۶ در فیلادلفیا اعدام شد.

معروفترین قاتلان سریالی دوره اخیر

هارولد شیپمن پزشک بریتانیایی که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۸ دستکم ۲۱۵ نفر را کشت، آندری چیکاتیلو که در اتحاد جماهیر شوروی بین سال‌های ۱۹۷۸ تا ۱۹۹۰ بیش از ۵۰ نوجوان را کشت. جواد اقبال مرد پاکستانی که طی دو سال ۱۹۸۸-۱۹۹۹ حدود ۱۰۰ پسر بچه را کشت. 

محمد ادام عمر سال ۲۰۰۰ به قتل ۱۶ دانشجوی دختر پزشکی در یمن و ۱۱ زن دیگر در سودان اعتراف کرد.

تد باندی در آمریکا بیش از ۲۵ دختر و زن جوان را در عرض ۴ سال در سال های دهه ۷۰ میلادی کشت و جفری دامر که ۱۷ مرد و پر جوان را در سال‌های اواخر دهه ۸۰ میلادی به قتل رساند.

فرزند کشی

فرزند کشی پدیده‌ای منحصر به خانم و آقای خرمدین نیست اما آنچه مورد خانواده خرمدین را هولناک‌تر  و منحصر به فردتر می‌کند این است که مورد آن‌ها ظاهرا در تعاریف کلاسیک قاتل سریالی صدق می‌کند  و پدر و مادر با هم دست به قتل زده‌اند، که پدیده‌ای چندان عمومی نیست. 

در موارد مشهور فرزند کشی اغلب یکی از والدین دست به قتل می‌زند و در یک زمان فرزندان را می کشد که  قتل از نظر جرم‌شناسی در طبقه بندی کشتار جمعی قرارمی‌گیرد.

آندره ییتس مادری بود که ۵ فرزندش را سال ۲۰۰۰ در وان حمام در تگزاس خفه کرد. ییتس به افسردگی و شیزوفرنی مبتلا بود و ابتدا به اعدام و سپس در دادگاه تجدید نظر به سبب جنون تبرئه شد. مورد ییتس از نظر تعریف، قتل سریالی به حساب نمی‌آید.

سوزان ایبانک مادر دیگری است که سال ۱۹۹۹ چهار پسرش را که ۴، ۶، ۷ ، ۱۴ سال داشتند کشت. او اینک در ایالت کالیفرنیا در انتظار اجرای حکم اعدام است.

آلن بریستول پدری بود که سال ۱۹۹۴ سه دخترش را که ۷ سال، ۳ سال و ۱۸ ماهه بودند در نیوزلند کشت.

تونیا تامس  سال ۲۰۱۲ در فلوریدا چهار فرزندش را که بین ۱۲ تا ۱۷ سال داشتند با شلیک گلوله کشت و سپس با همان اسلحه جان خود را گرفت.

قتل‌های سریالی با وجود آن که توسط دنیای فیلم و کتاب و رسانه بزرگنمایی شده و مهیج‌تر از آن چه هست نشان داده‌ می‌شوند، پدیده‌ای چندان معمول نیستند و  کمتر از ۲ درصد تمامی قتل‌های کشف شده ، قتل سریالی به حساب می‌آیند.