بررسی اهداف نتانیاهو از جنگ غزه

اکبر گنجی – جنگ هشت روزه‌ اسرائیل و حماس با ترور احمد الجعبری در ۱۴  نوامبر آغاز شد. اسرائیل طی سال‌های گذشته برخی از رهبران حماس را- به شرح زیر- ترور کرده است:

− ژانویه ۱۹۹۶ ؛ غزه: یحیی عیاش، با یک تلفن موبایل مملو از مواد منفجره کشته شد

− ژوئیه ۲۰۰۲ ؛ غزه: صلاح شحاده، رهبر شاخه نظامی حماس، به همراه ۱۴ نفر دیگر بر اثر انفجار بمبی کشته شد که به خانه‌اش انداختند.

− مارس ۲۰۰۴ ؛ شیخ احمد یاسین، بنیانگذار و رهبر معنوی حماس به همراه ۱۱ نفر دیگر در یک حمله موشکی کشته شد.

− آوریل ۲۰۰۴ ؛ غزه: عبدالعزیز الرنتیسی، رهبر حماس در یک حمله موشکی کشته شد.

− ژانویه ۲۰۰۹ ؛ غزه: سعید صیام، فرمانده ارشد حماس در یک حمله هوایی کشته شد.

− ژانویه ۲۰۱۰ ؛ دوبی: ترور محمود المبحوح، فرمانده ارشد حماس در دوبی، توسط ماموران موساد با پاسپورت‌های جعلی انگلستان. انگلیس یک دیپلمات اسرائیل را به همین دلیل اخراج کرد[1].

− نوامبر ۲۰۱۲؛غزه: احمد الجعبری، فرمانده شاخه نظامی جنبش حماس و دست‌کم ده نفر دیگر در حمله هوایی اسرائیل به غزه کشته شدند.

سیاست استراتژیک اسرائیل همیشه این بوده که رهبری مردمی که سرزمین‌شان اشغال شده، به دست رادیکال‌ترین افراد باشد تا روش‌های نظامی گرایانه‌- و به تعبیر جیمی کارتر “آپارتاید”- خود را توجیه کند. اسرائیل میان تشکیلات خودگردان و حماس و جهاد اسلامی، گروه دوم و سوم را می‌پسندد. لیبرمن- وزیر خارجه اسرائیل- در۱۱  آبان خواستار ترور محمود عباس شد . در ۲۴ همین ماه  بی بی سی طرح مقدماتی وزارت خارجه‌ اسرائیل برای سرنگون کردن محمود عباس را افشا کرد.

جنگ ۸ روزه با کشته شدن ۱۶۲  فلسطینی (شامل ۴۰ کودک، ۱۲ زن و ۱۵ سالمند)، ۶ اسرائیلی  و زخمی شدن حدود ۱۳۰۰ فلسطینی پایان یافت. اسرائیل بیش از ۱۵۰۰  نقطه در غزه را با موشک ویران کرد. در حمله سال ۲۰۰۸ اسرائیل به غزه نیز بیش از ۱۴۰۰  فلسطینی کشته شدند.  شورای حقوق بشر سازمان ملل پس از ارائه تحقیق ۱۰ هزار صفحه‌ای گروه حقیقت یاب سازمان ملل در مهرماه ۱۳۸۸، اسرائیل را به ارتکاب “جنایات جنگی” در غزه محکوم کرد[2].

پرسش این است که با توجه به این سابقه، ناتانیاهو از موشک باران جدید غزه چه اهدافی را تعقیب می‌کرد؟

یکم- او با منحرف کردن فکر مردم از مسائل و مشکلات داخلی و جلب توجه آنها به خطر دشمنان خارجی که به دنبال نابودی کشور هستند، به دنبال تضمین پیروزی خود در انتخابات است. مردمی که جان خود را در خطر ببینند، مسائل دیگر را به حاشیه خواهند راند.

دوم- سیاست استراتژیک اسرائیل همیشه این بوده که رهبری مردمی که سرزمین‌شان اشغال شده، به دست رادیکال‌ترین افراد باشد تا روش‌های نظامی گرایانه‌- و به تعبیر جیمی کارتر “آپارتاید“- خود را توجیه کند. اسرائیل میان تشکیلات خودگردان و حماس و جهاد اسلامی، گروه دوم و سوم را می‌پسندد. لیبرمن- وزیر خارجه اسرائیل- در۱۱  آبان خواستار ترور محمود عباس شد[3]. در ۲۴ همین ماه  بی بی سی طرح مقدماتی وزارت خارجه‌ اسرائیل برای سرنگون کردن محمود عباس را افشا کرد[4].

تنها دلیل اسرائیل برای این هدف، ارائه‌ طرح تبدیل فلسطین به “کشور غیر عضو” در سازمان ملل است. اسرائیل حماس را هم به وضعیتی می‌اندازد که نیروهای رادیکال تری در آن رشد کنند که مدعی‌اند حماس با اسرائیل سازش کرده و “هیچ چیز” به دست نیاورده است. الجعبری یکی از میانه‌روهای حماس بود. گرشون بسکین- فعال صلح‌‌طلب و رئیس مرکز پژوهش‌های اسرائیلی-فلسطینی- دو روز پس از ترور الجعبری طی مقاله‌ای در نیویورک تایمز در ۱۶ نوامبر نوشت:«من معتقدم که اسرائیل اشتباه استراتژیک عمیق و غیرمسئولانه‌ای را با کشتن  الجعبری انجام داده است. زمانی که با اسرائیل و حماس مذاکره می‌کردم، به صورت مستقیم متوجه شدم که الجعبری فقط  به یک آتش‌بس طولانی مدت علاقه‌مند نبود، بلکه کسی بود که آتش‌بس‌های قبلی با وساطت وزارت اطلاعات مصر را هم به مرحله‌ اجرا در آورده بود. الجعبری وقتی از توقف حملات اسراییل به غزه مطمئن می‌شد، آتش‌بس‌ها را عملی می‌کرد. صبح روزی که او به قتل رسید،  پیش‌نویس یک آتش‌بس طولانی با اسرائیل را دریافت کرده بود. پیشنهادی که متضمن مکانیسمی بود که نیات طرفین را تأیید و التزام به آنها را تضمین می‌کرد. این پیش‌نویس در دیدار من و معاون وزیر خارجه حماس در هفته گذشته در مصر، مورد تایید ما هم قرار گرفت.» [5]

سوم- دمکراتیزه شدن کشورهای خاورمیانه با اهداف توسعه طلبانه‌ اسرائیل ناسازگار است. برای این که با توهمات ایدئولوژیکی که از خود و منطقه برای جهان می‌سازد- یعنی توهم “ویلایی در قلب جنگل“- هم‌خوانی ندارد. منطقه را جنگلی می‌کند تا زورگویی را موجه سازد. اسراییل نمی‌خواهد و نمی‌تواند با کشورهای دمکراتیزه شده منطقه روبرو شود، منطقه را “جهنمی” می‌کند تا طرح‌های خود را پیش برد.

چهارم- اوباما در آغاز کار از حل عادلانه‌ مسأله فلسطین سخن گفت. طی ۴ سال زمام‌داری او طرح چهار جانبه‌ آمریکا،اروپا، روسیه و سازمان ملل – مبنی بر تشکیل دولت مستقل فلسطینی در کنار دولت اسرائیل- کاملاً فراموش شد. گروهی از طرفداران اوباما مدعی بودند که او به دلیل نفوذ عمیق لابی اسرائیل مجبور به سکوت شده تا پس از انتخاب مجدد در دور دوم، این هدف را محقق سازد. اما نتانیاهو با حمله‌ به غزه، اوباما را به دنبال خود کشاند. اوباما هر روز از اسرائیل حمایت کرد و در مقابل حماس را محکوم ساخت. به تعبیر دیگر، اوباما به دام نتانیاهو افتاد و کشورهای مسلمان منطقه وی را حامی تمام عیار اسرائیل می‌یابند.

مواضع اوباما صدای نیویورکر را هم در آور‌د. این هفته نامه آمریکایی نوشت: « پرسش کلیشه‌ای همیشگی نیست که آیا اسرائیل حق وجود دارد بلکه سئوال حیاتی‌تر آن است که آیا اسرائیل به عنوان یک کشور اشغالگر و استعمارگر و در تحلیل نهایی مدافع آپارتاید وجود داشته باشد یا خیر.»[6]

تجاوز نظامی به ایران و بمباران مراکز هسته‌ای‌ این کشور یکی از اهداف مهم نتانیاهو است. او با نقاشی بمب اتمی و تعیین “خط قرمز” برای ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، بهار و تابستان آینده را زمانی قلمداد کرد که ایران به “توانایی لازم” برای ساخت سلاح هسته‌ای دست می‌یابد. او باید خیال خود را از واکنش متحدان منطقه‌ای ایران راحت سازد. هاآرتص نوشته است که حمله‌ به غزه باید “عملیات کوچک جنوبی ایران” به شمار رود که هدفش فلج کردن جبهه جنوبی ایران است، حمله‌ به لبنان نیز باید “عملیات کوچک شمالی ایران” به شمار رود که هدفش از میان بردن جبهه شمالی ایران خواهد بود.

پنجم- تجاوز نظامی به ایران و بمباران مراکز هسته‌ای‌ این کشور  یکی از اهداف مهم نتانیاهو است. او با نقاشی بمب اتمی و تعیین “خط قرمز” برای ایران در مجمع عمومی سازمان ملل، بهار و تابستان آینده را زمانی قلمداد کرد که ایران به “توانایی لازم” برای ساخت سلاح هسته‌ای دست می‌یابد. او باید خیال خود را از واکنش متحدان منطقه‌ای ایران راحت سازد.

ابتدا کارخانه‌‌ای در سودان  بمباران  شد که به گفته‌ اسرائیل برای حماس سلاح می‌ساخت. در گام دوم به غزه حمله شد تا ذخایر موشکی حماس و جهاد اسلامی  نابود شود. نتانیاهو در ماه مارس ۲۰۱۲  در کنست گفته بود:«دیر یا زود، پایگاه ترور ایران در غزه ریشه‌کن خواهد شد…غزه خط مقدم ایران است.» اسراییل در گام سوم ممکن است حزب‌الله لبنان را مورد تهاجم قرار دهد تا ذخایر موشکی آنان را هم نابود سازد. نابودی کشور سوریه- متحد ایران- نیز در حال انجام است. این موانع واکنش دهنده که بر طرف شوند، زمینه‌ تجاوز نظامی اسرائیل با حدود ۱۰۰ فروند جت اف-۱۶ و ۲۵ فروند جت اف-۱۵ به ایران مهیا می‌شود. هاآرتص نوشته است که حمله‌ به غزه باید “عملیات کوچک جنوبی ایران” به شمار رود که هدفش فلج کردن جبهه جنوبی ایران است، حمله‌ به لبنان نیز باید “عملیات کوچک شمالی ایران” به شمار رود که هدفش از میان بردن جبهه شمالی ایران خواهد بود.

اسرائیل در طی سه دهه‌ گذشته در تخریب روابط ایران و آمریکا نقش فعالی بازی کرد. اسرائیل به هیچ وجه نمی‌خواهد/نمی‌گذارد که میان ایران و آمریکا روابط دوستانه برقرار شود.

ششم- سامانه‌ ضد موشکی “گنبد آهنین” با کمک ۲۰۵  میلیون دلاری آمریکا ساخته شده است[7]. هزینه راه‌اندازی هر سکوی عملیاتی گنبد آهنین ۵۰ میلیون دلار و قیمت هر موشک شلیک شده آن نیز ۶۰  هزار دلار است. این سامانه باید آزمایش می‌شد تا در

موشک بارانی واقعی،  نقاط قوت و ضعف آن آشکار شود. تهاجم نظامی به غزه، آزمایشگاه عملی گنبد آهنین بود. اسرائیل قدرت دفاعی خود را به نمایش گذاشت و نشان داد که با سیستم‌های ضد موشکی قادر به نابودی موشک‌های پرتاب شده است. پس از پذیرش آتش‌بس کاخ سفید اعلام کرد که از کنگره کمک مالی بیشتری برای دفاع ضد هوایی اسرائیل- به ویژه گنبد آهنین- درخواست خواهد کرد.آمریکا سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار کمک مستقیم بلاعوض به اسرائیل می‌کند، یعنی روزانه بیش از ۸  میلیون و ۲۰۰ هزار دلار.

هفتم- حماس طی ماه‌های اخیر نوعی چرخش از محور مقاومت سوریه-ایران- حزب الله- حماس و نزدیکی به قطر و مصر و ترکیه را به نمایش گذاشت. خالد مشعل در اجلاس حزب توسعه و عدالت ترکیه در ۹ مهرماه گفت:«اردوغان نه تنها رهبر ترکیه بلکه یک رهبر جهان اسلام است»[8]. سفر امیر قطر به غزه در دوم آبان مهم‌ترین نمود این تحول بود. سپس اعلام شد که قرار است نخست وزیر ترکیه و رئیس جمهور مصر هم به غزه سفر کنند. سوریه در  ۱۵ آبان کلیه‌ دفاتر حماس را مهر و موم- تعطیل- کرد[9]. به دنبال نشست چهار جانبه‌ خالد مشعل، مرسی، اردوغان و امیر قطر در ۹۱ ۲۷ آبان در قاهره ، مشعل از قطر، مصر و ترکیه تشکر کرد، اما هیچ اشاره‌ای به ایران، سوریه و حزب الله نکرد. مطابق گزارش رسانه‌های اصولگرای ایران، این امر انتقاد نصرالله رهبر حزب الله را به دنبال داشت[10]. با این حال، خالد مشعل پس از آغاز آتش‌بس گفت:«به‌رغم اختلاف نظر بر سر وضعيت سوريه، ايران در طول درگيری‌ها با اسرائيل، در مسلح کردن حماس نقش داشت.»[11]

سامانه ضد موشکی اسراییل  باید آزمایش می‌شد تا در موشک بارانی واقعی،  نقاط قوت و ضعف آن آشکار شود. تهاجم نظامی به غزه، آزمایشگاه عملی گنبد آهنین بود. اسرائیل قدرت دفاعی خود را به نمایش گذاشت و نشان داد که با سیستم‌های ضد موشکی قادر به نابودی موشک‌های پرتاب شده است. پس از پذیرش آتش‌بس کاخ سفید اعلام کرد که از کنگره کمک مالی بیشتری برای دفاع ضد هوایی اسرائیل- به ویژه گنبد آهنین- درخواست خواهد کرد. آمریکا سالانه بیش از ۳ میلیارد دلار کمک مستقیم بلاعوض به اسرائیل می‌کند، یعنی روزانه بیش از ۸  میلیون و ۲۰۰ هزار دلار.

هشتم- آزمایش مصر به رهبری اخوان‌المسلمین یکی دیگر از اهداف اسرائیل بود. مصر چه خواهد کرد؟ آیا در سمت حماس قرار خواهد گرفت؛ از پیمان کمپ دیوید خارج خواهد شد؛ گذرگاه رفح را در خدمت غزه قرار خواهد داد یا همچون گذشته به عنوان میانجی عمل خواهد کرد؟

 نهم- پیامدهای ناخواسته‌ی عمل: انسان‌ها آگاهانه طرح‌هایی را به منطور رسیدن به اهدافی دنبال می‌کنند. اما هر عمل انسانی، پیامدهای ناخواسته‌ای دارد که پس از انجام عمل خود را بروز خواهد داد. برخی از پیامدهای ناخواسته به قرار زیرند:

الف- نتانیاهو سال‌ها کوشید تا با “ایران‌هراسی” و “ایران ستیزی”- در کنار مسأله‌ سوریه- مسأله‌ فلسطین را به بایگانی تاریخ بسپارد و تا اندازه‌ی زیادی هم در این خصوص موفق شد. اما یکی از عواقب ناخواسته‌ تهاجم بی‌رحمانه و “خودشکن” او به غزه این بود که “مسأله‌ فلسطین” را مجدداً به مسأله تبدیل کرد. این تجاوز به همه یادآوری کرد که گریزی از حل عادلانه‌ مسأله‌ فلسطین وجود ندارد.

ب- متحدان سنتی آمریکا در منطقه مجبور به اتخاذ مواضعی تند علیه اسرائیل شدند. در مجلس بحرین یکی از نمایندگان پرچم اسرائیل را به آتش کشید. تقبیح اسرائیل بالا گرفت. روزنامه‌ی وال استریت به نقل از اردوغان- نخست وزیر ترکیه- نوشت:« کسانی که به تبعیض در حق مسلمانان در کشورهای خودشان توجه نمی‌کنند، همان‌هایی هستند که اینک چشمشان را به قتل‌عام وحشیانه‌ کودکان

بی‌گناه در غزه بسته‌اند. بنابراین من می‌گویم که اسرائیل یک دولت تروریست است.»[12]

خبرنگار آسوشیتدپرس به شدت ویکتوریا نولاند- سخنگوی وزارت خارجه آمریکا- را تحت فشار گذاشت تا علیه اردوغان که اسرائیل را “کشور تروریست” خوانده بود، موضع گیری کند[13].

بسیاری از وزیران خارجه‌ کشورهای عرب متحد آمریکا و نخست وزیر مصر به غزه سفر کردند. بدین ترتیب اگر قطع ارتباط دیپلماتیک غزه با کشورهای دیگر یکی از اهداف نتانیاهو بود، نتیجه‌ معکوس به دست آورد. مرسی در مصر به شدت تحت فشار مردمی است که به اخوان و او رأی داده‌اند. اسلام‌گرایان در کشورهای مختلف منطقه قدرتمند شده و فشار زیادی به رهبران سیاسی وارد می‌آورند.

پ- بسیاری از وزیران خارجه‌ کشورهای عرب متحد آمریکا و نخست وزیر مصر به غزه سفر کردند. بدین ترتیب اگر قطع ارتباط دیپلماتیک غزه با کشورهای دیگر یکی از اهداف نتانیاهو بود، نتیجه‌ معکوس به دست آورد. مرسی در مصر به شدت تحت فشار مردمی است که به اخوان و او رأی داده‌اند. اسلام‌گرایان در کشورهای مختلف منطقه قدرتمند شده و فشار زیادی به رهبران سیاسی وارد می‌آورند.

ث- اسرائیل با اعمال خود به آمریکاستیزی در خاورمیانه دامن می‌زند. حمایت بی چون و چرای دولت آمریکا از اشغالگری، ستمگری و جنایات جنگی اسرائیل با منافع بلندمدت این کشور در منطقه تعارض دارد. دولت اسرائیل این توهم را نزد آمریکائیان ایجاد می‌کند که در هر صورت مردم این منطقه دشمن آمریکا بوده و خواهند بود. نه تنها آمریکا باید به سیاست یک بام و دو هوایی خود پایان دهد، بلکه مسلمان‌ها هم باید نشان دهند که گروه‌های آمریکاستیز اقلیتی بیش نیستند.

ج- رادیکالیزه و جهنمی کردن منطقه توسط دولت اسرائیل، برای مردم این کشور پیامدهای خطرناکی به دنبال دارد. اولاً آنان نیز باید همیشه با احساس عدم امنیت زندگی کنند. ثانیاً بیشترین حجم مالیات‌شان باید صرف مسائل نظامی و امنیتی شود. اسراییل از نظر نسبت هزینه‌های نظامی به تولید ناخالص داخلی، در سال ۲۰۱۱  در رده‌ دوم جهان- پس از عربستان سعودی- قرار دارد[14]. ثالثاً آنها باید به طور نوبه‌ای درگیر جنگ شوند؛ جنگ هایی که لزوماً و به طور قطعی پیروزی نظامی همیشگی را به دنبال نخواهد داشت. شاید توازن قوا در منطقه تغییر کند.

پانویس‌ها:

عکس:

غزه ویران