بیژن روحانی – طرحی برای جدا کردن شهر تاریخی ری از تهران، باعث بحث‌های مخالف و موافق فراوان میان شورای شهر تهران و هیئت دولت شده است. اما در حالی‌که این بحث‌ها به شدت ادامه دارد، گزارش شده بخش‌هایی از میراث باستانی ری در محدوده یک طرح راه‌سازی قرار گرفته است و احتمال وارد شدن آسیب‌هایی به آن وجود دارد.

طبق طرحی جدید که استانداری تهران آن را ارائه کرده است، قرار است ری از تهران جدا شود و یک شهرداری مستقل داشته باشد. تدوین‌کنندگان این طرح معتقد هستند با توجه به جمعیت روز افزون شهر ری و همچنین مسائل فراوانی که این منطقه شهری دارد، شایسته است دارای یک شهرداری مستقل از پایتخت باشد. همچنین به گفته‌ موافقان این طرح، شهر ری دارای مراکز تاریخی، فرهنگی و مذهبی فراوانی است و برای نگهداری بهتر از آن‌ها، اختصاص اعتبارات بیشتری نیاز است. همچنین به دلیل وجود کارخانه‌ها و مراکز صنعتی فراوان در شهر ری، این شهر می‌تواند در صورت جدا شدن منابع درآمدش را به توسعه خود اختصاص دهد.

مخالفان جدایی ری از تهران

اما در برابر، مخالفان این طرح استدلال می‌کنند جدا کردن شهر ری که سال‌هاست جزو شهرداری تهران است، بدون در نظر گرفتن تمام وجوه کارشناسی انجام می‌شود و ممکن است دلایلی سیاسی پشت این تصمیم نهفته باشد. علیرضا دبیر عضو شواری شهر تهران که خود نیز اهل منطقه شهر ری است، ضمن مخالفت با این تصمیم دولت گفته است، دولت در این زمینه مشورتی با شورای شهر و نمایندگان مجلس نکرده و این اقدام از ن‍ظر حقوقی دارای مشکل است. مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران نیز تجزیه کردن یک شهر را دارای تبعات فراونی دانسته است. از جمله مسائلی که منتقدان این طرح به آن اشاره می‌کنند آن است که تجربه جدا کردن بخش‌هایی از شهرهای بزرگ که در گذشته نیز انجام شده نشان می‌د‌هد مشکلات امنیتی، اجتماعی و فرهنگی که برای مناطق جدا شده پیش می‌آید بر پایتخت نیز تأثیر نامطلوب خواهد گذاشت.

محمد باقر قالیباف، شهردار تهران نیز با این اقدام مخالفت کرده است. به اعتقاد مخالفان، حوزه‌‌های شهری که دارای پیوستگی هستند و بر یکدیگر تأثیر دارند، باید دارای مدیریت واحد باشند. به گفته‌ احمد مسجد جامعی، از دیگر اعضای شورای شهر تهران، ری و تهران همواره در طول تاریخ در کنار هم و در پیوستگی کامل بوده‌اند و تففکیک آن‌‌‌ها از هم صحیح نیست.

سکونتگاهی به قدمت تاریخ

ری یکی از کهن‌ترین مراکز سکونتی در ایران است. این منطقه که در دوران نوسنگی و سپس عصر آهن محل سکونت انسان‌ها بوده، در دوران مادها و سپس در دوره اشکانی‌ها به یک مرکز بزرگ تبدیل شد. در دوره اشکانی دیوارها و استحکامات دفاعی در اطراف شهر و همچنین چشمه علی ساخته شد. در چشمه علی و روی بقایای دوران نوسنگی، آثاری خشتی از دوران پارتی یا اشکانی به‌دست آمده است. در دوران ساسانی به‌جز انجام برخی مرمت‌ها و تعمیرات در باروی شهر، یک ساختمان بسیار بزرگ نیز در تپه میل ساخته شد که بسیاری آن را آتشکده مشهور ری می‌دانند و برخی نیز احتمال می‌دهند که این مکان بقایای یک کاخ باشد. در دوران اسلامی نیز ری یکی از مراکز بسیار بزرگ و یکی از شهرهای مهم و آباد در ایران بود تا این‌که با حمله مغول رو به ویرانی رفت و متروک شد.

عملیات جاده‌سازی و آسیب به آثار ری

اما در حالی که بحث‌های موافق و مخالف فراوانی در خصوص جدا شدن شهر تاریخی ری از تهران در جریان است، بخشی از میراث باستانی ری قربانی یک طرح جاده‌سازی شده است. خبرگزاری میراث فرهنگی از شهر ری گزارش داده است که عملیات ساخت بزرگراه امام علی به عرصه دژ رشکان و بقایای حصار ری آسیب وارد کرده و بخش‌هایی از آن را از بین برده است. با این حال مسئولان سازمان میراث فرهنگی ایران تخریب آثار باستانی در این منطقه را تأیید نکرده‌اند.

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، گرچه سازمان میراث در عرصه‌ دژ رشکان یک کارگاه باستان‌شناسی برای بررسی آثار موجود در طرح جاده‌سازی برپا کرده است، اما مسئولان پروژه به هیچ‌کدام از خبرنگاران اجازه بازدید و عکاسی از آثار پیدا شده را نداده‌اند. با این حال بعد از پیگری‌های فراوان، رییس میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرده در این منطقه آثاری باستانی به دست آمده است. سکوت سازمان میراث فرهنگی در مورد آثار به‌دست آمده و تداوم عملیات جاده‌سازی، باعث نگرانی‌هایی در مورد سرنوشت آثار تاریخی در شهر ری شده است.

بزرگراه امام علی از محدوده حصار بیرونی شهر قدیم ری و به موازات کانال آب آن عبور می‌کند و به این ترتیب گورستان تاریخی زیرین در یک سوی این بزرگراه قرار می‌گیرد. شهر باستانی ری نیز مانند بسیاری از شهرهای قدیمی در ایران دارای سه بخش و سه حصار بوده است. حصار اول به دور قسمت ارگ یا کهندژ، حصار دوم در اطراف شارستان یا بخش عامه‌نشین، و حصار سوم به دور باغات و زمین‌های کشاورزی یا بخش ربض قرار داشته است.

دژ رشکان که اکنون به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، عملیات جاده‌سازی در نزدیکی آن انجام می‌شود یکی از کهن‌ترین دژ‌ها و قلعه‌های باقی‌مانده در منطقه ری است. باستان‌شناسان معتقدند این دژ یکی از قلعه‌هایی است که برای حفاظت از شهر قدیم ساخته شده و قدمت هسته اولیه آن را مربوط به دوران اشکانی می‌دانند گرچه بعدها و در دوران دیلمیان این دژ تعمیر شده بود. بخش زیادی از این دژ در گذر سال‌ها از میان رفته است.

در همین زمینه:

بیژن روحانی در رادیو زمانه