محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که در نیویورک به سر می‌برد، از «داشتن اختیار» مبنی برای تبادل زندانیان آمریکایی و دو تابعیتی در ایران با آمریکا خبر داده است. این اظهارات او از سوی فعالان سیاسی و حقوق بشری تاییدی بر گروگان‌گیری دستگاه قضایی تلقی شد. در واکنش به اظهارات محمدجواد ظریف اما یک مقام وزارت امور خارجه ایالات متحده گفته است تهران با آزادی زندانیان آمریکایی، جدیت خود را نشان دهد.
این سخنگوی وزارت امور خارجه ایالات متحده در ایمیلی به رسانه‌های این کشور گفته است:
«حکومت ایران می‌تواند جدیت خود را در خصوص مسائل کنسولی که از جمله شامل ایرانی‌های متهم یا محکوم به نقض قوانین تحریم آمریکا می‌شود، با آزادی فوری آمریکایی‌های بی‌گناه زندانی نشان دهد.»
به گفته او، ایالات متحده از ایران می‌خواهد همه زندانیانی که «به طور ناعادلانه بازداشت یا مفقود شده‌اند»، از جمله ژیو وانگ، رابرت لوینسون، سیامک نمازی، نزار زاکا و دیگر زندانیان را آزاد کند.
یک سخنگوی وزارت امور خارجه بریتانیا هم به گفته‌های ظریف واکنش نشان داده و رسیدگی به وضعیت تمامی ایرانی-بریتانیایی‌های زندانی در ایران از جمله نازنین زاغری-رتکلیف را یک اولویت برای دولت خود دانسته است:
«ما در خصوص تمامی پرونده‌های کنسولی خود نگران هستیم و در هر سطح و هر فرصتی آنها (پرونده مربوط به این افراد) را مطرح می‌کنیم.»
از سوی دیگر اما کمپین حقوق بشر ایران طرح این موضوع از سوی وزیر امور خارجه ایران را «تصریح خیره‌‌کننده این حقیقت» دانسته است که این افراد به عنوان «گروگان سیاسی» در کشور نگهداری می‌شوند.
پس از سال‌ها اصرار بر استقلال قوه قضاییه در جمهوری اسلامی، محمدجواد ظریف به عنوان عضوی از قوه مجریه گفته است قدرت آن را دارد که برای تبادل زندانیان دو تابعیتی بین ایران و آمریکا اقدام کند.
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر ایران اما در این‌باره گفته است:
«اگر تا کنون شکی وجود داشت که از دو تابعیتی‌های زندانی در ایران به عنوان مهره سیاسی استفاده می‌شود، اظهارات آقای ظریف تصریح کرد که دولت او چنین افرادی را به گروگان گرفته است. وزیر امور خارجه ایران به نوعی صحبت کرد که انگار از مبادله تجاری صحبت می‌کند در حالی که درباره افرادی صحبت می‌کرد که زندگی‌شان به دلیل آنچه بر آنها گذشته، صدمه جدی خورده است.»
محمدجواد ظریف، روز چهارم اردیبهشت ۹۸/ ۲۴ آوریل ۲۰۱۹، در سخنرانی خود در موسسه «جامعه آسیایی» گفت که او پیشنهاد تبادل زندانیان ایرانی-آمریکایی را با ایرانیانی که در زندان‌های آمریکا هستند به دولت آمریکا داده اما جوابی از سوی آنها دریافت نکرده است.
او در این جلسه که امکان حضور در آن تنها با دعوت میسر بوده است، گفت:
«من این پیشنهاد را روی میز می‌گذارم … آنها را تبادل کنید … من آماده هستم این کار را انجام دهم و قدرت آن را دارم که این کار را انجام دهم.»
این در حالی‌ست که تا پیش از این، هر گاه از محمدجواد ظریف یا حسن روحانی درباره زندانیان سیاسی یا دو تابعیتی سوال می‌شد، آنان تاکید می‌کردند که قوه قضاییه کشور «مستقل» است و قوه مجریه توانایی و امکان دخالت در آن را ندارند.
رضا حقیقت‌نژاد، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر سیاسی، در توئیتر خود موضع‌گیری تازه ظریف درباره تبادل زندانی میان ایران و آمریکا را اولین نتیجه تغییر رویکرد آمریکا خوانده و نوشته است:
«اردیبهشت ۹۷، ظریف: تا وقتی آمریکا رویکردش را تغییر ندهد، احتمال مذاکره برای تبادل زندانیان وجود ندارد. امروز، ظریف: بیایید زندانیان ایران و آمریکا را تبادل کنیم. اختیار مذاکره دارم.»
https://twitter.com/rezahn56/status/1121072495367467009
مدیر کمپین حقوق بشر ایران هم گفته است:
«سخنان امروز ظریف به وضوح سیاسی بودن قوه قضاییه ایران و کلیه روندهای حقوقی کشور را آشکار می‌کند.»
آذر ماه سال گذشته اما بستگان آمریکایی‌هایی که در ایران زندانی هستند در نامه‌ای از دولت دونالد ترامپ خواستند ویزای فرزندان مقامهای بلند‌پایه جمهوری اسلامی را که در آمریکا به سر می‌برند، لغو کند: درخواست خانواده زندانی‌های دوتابعیتی از دولت ترامپ: لغو ویزای فرزندان مقامهای جمهوری اسلامی
اسفند ماه سال گذشته نیز آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد در گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران خواهان آزادی زندانیان دو تابعیتی در ایران از جمله نازنین زاغری-رتکلیف شد که دولت بریتانیا به تازگی او را تحت حمایت دیپلماتیک قرار داده است.
در حال حاضر دست‌کم ۱۱ شهروند آمریکایی یا دارای دو تابعیت در ایران زندانی‌اند که از جمله آنها می‌توان به سیامک نمازی، شهروند ایرانی‌ـ‌آمریکایی اشاره کرد. او از سال ۱۳۹۴ در زندان به سر می‌برد.
هو وانگ، محقق آمریکایی-چینی دانشگاه پرینستون یک سرباز سابق نیروی دریایی آمریکا به نام مایکل وایت از دیگر این زندانیان هستند.
رابرت لوینسون، مامور پیشین پلیس فدرال آمریکا (اف‌بی‌آی) نیز زمستان سال ۱۳۸۵ پس از سفر به جزیره کیش ناپدید شد.
دیگر دو تابعیتی‌های زندانی در ایران اغلب شهروندان کشورهای اروپایی هستند. از جمله کامران قادری، شهروند ایرانی-اتریشی، نازنین زاغری-رتکلیف، شهروند ایرانی-بریتانیایی و احمدرضا جلالی، شهروند ایرانی-سوئدی.
این زندانیان از سوی وزارت اطلاعات یا سازمان اطلاعات سپاه پاسداران بازداشت و زندانی شده‌اند و اغلب برای ماه‌ها در سلول‌های انفرادی بوده‌اند و مدت‌ها از دسترسی به وکیل و مشاوره حقوقی محروم مانده‌اند.
ایران و آمریکا اما پیشتر در جریان مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام، تعدادی زندانی را مبادله کردند.
جیسون رضاییان، امیر حکمتی، سعید عابدینی و نصرت‌الله خسروی زندانیان ایرانی-آمریکایی‌ای بودند که ۲۶ دی ماه ۹۴ و در آستانه اعلام اجرای توافق جامع هسته‌ای (برجام) آزاد شدند: