کمپین حقوق بشر ایران و سازمان دیده‌بان حقوق بشر با انتشار گزارشی جامع از تبعیض و بدرفتاری نسبت به افراد دارای معلولیت در ایران خبر داده‌اند. این سازمان‌ها از جمهوری اسلامی خواسته‌اند برابری، دسترسی به خدمات و زندگی اجتماعی را برای معلولان تضمین کند.
بر اساس این گزارش که چهارشنبه ۲۷ ژوئن / ۶ تیر در بروکسل منتشر شده است، افراد دارای معلولیت در ایران نه تنها با تبعیض و بدرفتاری مواجه هستند، بلکه محیط اطراف آنها نیز دسترس پذیر نیست.
«من هم به اندازه شما انسانم: تبعیض و فقدان دسترس‌پذیری برای افراد دارای معلولیت در ایران»، عنوان گزارش ۶۳ صفحه‌ای سازمان دیده‌بان حقوق بشر و کمپین حقوق بشر ایران درباره موانعی است که افراد دارای معلولیت به‌طور روزمره در مراجعه به اداره‌های دولتی، مراکز بهداشتی و استفاده از وسایل نقلیه عمومی با آنها روبرو می‌شوند.
این گزارش تلاش کرده است تا این موارد را به‌طور مستند، تشریح کند.
در بخشی از این گزارش آمده است: «افراد دارای معلولیت در ایران به‌طور مداوم با رفتار کلیشه‌ای، برچسب‌زنی و تبعیض از سوی مددکاران دولتی و کادر بهداشت و درمان و نیز سایر افراد جامعه مواجه می‌شوند. بسیاری از آنها به نوعی در خانه‌های خود زندانی هستند چرا که زندگی مستقل و یکسان با دیگران برای آنها امکان‌پذیر نیست. مقامات ایرانی باید قوانین و سیاست‌های تبعیض آمیز موجود را در اسرع وقت اصلاح و برای دسترس‌پذیری خدمات عمومی، برنامه مشخصی تدوین کنند.»
در این گزارش از قول جین بیوکنن، معاون امور افراد دارای معلولیت سازمان دیده‌بان حقوق بشر آمده است: «افراد دارای معلولیت در ایران به‌دلیل تبعیض و غیر‌قابل دسترس بودن ساختمانها و خدمات عمومی، از جامعه طرد شده‌اند.»
بیوکنن همچنین گفته است: «دولت ایران باید فورا در بالاترین سطوح اعلام کند که تبعیض علیه افراد دارای معلولیت در ایران هیچ جایی ندارد. همچنین باید برنامه‌ای روشن و زمان‌بندی شده برای تضمین دسترس‌پذیری وسایل نقلیه عمومی و خدمات اجتماعی و بهداشتی ارائه شود.»
بر اساس آمارها و تخمین سازمان جهانی بهداشت و بانک جهانی، ۱۵ درصد جمعیت جهان دارای نوعی از معلولیت هستند. به این ترتیب در ایران با جمعیتی بالغ بر ۸۰ میلیون نفر، حدود ۱۲ میلیون فرد معلول زندگی می‌کنند. با وجود این دولت ایران در سرشماری سال ۹۵، آمار مجزایی از تعداد افراد دارای معلولیت ارائه نکرده است.
پیش از این و در سال ۹۶، سازمان ملل متحد به ایران یک سال فرصت داده بود تا پیشگیری از خشونت نسبت به معلولان را تضمین کند، اصطلاحات توهین‌آمیز مانند «مجنون» و «مهجور» در قوانین ایران را که به معلولان توهین می‌کند، حذف کند و ماده ۶۶ قانون آیین دادرسی کیفری را هم اصلاح نماید. این مهلت اردیبهشت سال جاری به سر رسید اما جمهوری اسلامی هنوز اقدامی در این زمینه انجام نداده است.
از سوی دیگر سازمان دیده‌بان حقوق بشر و کمپین بین‌المللی حقوق بشر در ایران، در بررسی عملکرد سازمان بهزیستی ایران به عنوان مهم‌ترین دستگاه دولتی ارائه دهنده خدمات به افراد دارای معلولیت، اشکالات جدی مشاهده کرده‌اند.
بر اساس اطلاعاتی که این سازمان‌ها ضمن مصاحبه با افراد داری معلولیت کسب کرده‌اند، مددکاران سازمان بهزیستی معلولان را مورد توهین و تحقیر قرار می‌دهند و اطلاعات و تجهیزات ضروری را در اختیارشان نمی‌گذارند.
به گفته این افراد خدمات و تجهیزات کمکی سازمان بهزیستی اغلب کم کیفیت بوده و نیازهای افراد دارای معلولیت را برآورده نمی‌کند. علاوه بر این، دسترسی به این خدمات تنها با طی مراحل اداری طولانی و پیچیده امکان‌پذیر است.
بسیاری از افرادی که برای انجام کارهای روزمره مانند غذا خوردن، لباس پوشیدن و استفاده از دستشویی نیاز به کمک دارند، تصریح کرده‌اند که صرفا از افراد خانواده یا دوستان نزدیک خود کمک می‌گیرند، «چرا که دولت برای ایجاد سیستم دستیاران شخصی که می‌تواند نقش مهمی در استقلال و تساوی حقوق افراد دارای معلولیت ایفا کند، منابع کافی اختصاص نداده است.»
هادی قائمی، مدیر کمپین حقوق بشر در ایران در این‌باره گفته است: «دولت ایران باید صدای میلیون‌ها ایرانی دارای معلولیت را به درستی بشنود و اطمینان دهد که با آنها به عنوان اعضای برابر و فعال جامعه رفتار خواهد شد نه از روی ترحم یا به قصد تحصیل ثواب.»
از دیگر مشکلاتی که در گزارش «من هم به اندازه شما انسانم: تبعیض و فقدان دسترس‌پذیری برای افراد دارای معلولیت در ایران» به آن اشاره شده است، دسترسی‌ناپذیر بودن حمل و نقل عمومی، معابر و ساختمانها برای معلولان است. این در حالی است که به عنوان نمونه، برخی از اتوبوس‌های جدید مجهز به رمپ‌های ویژه برای دسترسی افراد دارای صندلی چرخدار هستند اما اغلب رانندگان نحوه استفاده از آنها را نمی‌دانند.
همچنین در شهرهای بزرگ نیز ایستگاه‌های مترو اغلب دارای آسانسور نیستند و برخی از افراد دارای صندلی چرخدار مجبور می‌شوند با وجود خطرات موجود، از پله‌برقی استفاده کنند.
از این گزارش از قول حسن (نام مستعار) که اهل تهران است و با صندلی چرخدار تردد می‌کند، آمده است: «من نمی‌خواهم از پله برقی استفاده کنم اما گاهی هیچ راه دیگری ندارم. هم ویلچر برقی‌ام سنگین است و هم جثه خودم. با این وضع استفاده از پله برقی مثل خودکشی است. یک بار نزدیک بود بیفتم. خیلی شانس آوردم که آسیب مرگ‌بار ندیدم.»
علاوه بر سیستم حمل و نقل عمومی، بسیاری مراکز بهداشتی و بیمارستان‌ها هم به دلیل نداشتن رمپ و آسانسور در دسترس معلولان نیستند. برخی نابینایان و کم‌بینایان به کمپین حقوق بشر ایران و سازمان دیده‌بان حقوق بشر گفته‌اند که سعی می‌کنند هرگز به تنهایی به مراکز درمانی نروند چون این موسسات دسترسی‌پذیر نیستند و کارکنان آنها کمک‌های لازم را ارائه نمی‌دهند: «ناشنوایان و کم‌شنوایان هم گفته‌اند به دلیل نبود مترجم زبان اشاره، قادر نیستند به طور مستقل از مراکز درمانی استفاده کنند.»
- در همین زمینه