۱۴ دی بود که خبر رسید زمین در بازار تهران نشست کرده و باعث تخریب چند مغازه شده است. میراث فرهنگی تهران اکنون هشدار داده: زلزلهای پیش از وقوع زمینلرزه در راه است و ممکن است در آیندهای نه چندان دور باقیمانده بازار تهران به عنوان یکی از آثار به جای مانده از زندگی شهری ایرانیان در دوران صفویه را از بین ببرد.
رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران به خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) گفته است:
«بروز فرونشستهای متعدد در بازار تهران- یک هشدار بود، معتقدم باید متولیان حوزه شهری به خصوص سازمان آب و فاضلاب و محیط زیست وضعیت قناتهای منطقه در زیر بازار و منطقه تاریخی تهران را بررسی کنند.»
ساخت و سازهایی مانند «سرای دلگشا» و پاساژ «مریم» در دالان تاریخی بازار و همینطور گودبرداری برای ایجاد زیرگذر در کنار دیوارههای بتونی ایستگاه مترو خط ۱۵، و همینطور حفر چاههای عمیق بی حساب و کتاب،خاکِ این منطقه تاریخی از شهر تهران را پوک و آسیبپذیر کرده است. این ساختوسازها با مجوز شهرداری تهران و بدون استعلام از سازمان میراث فرهنگی انجام شده.
از سفرنامههای جهانگردان مسیحی مانند مارکوپولو و کلایویخو چنین برمیآید که در ایران از دیرباز در شهرهایی مانند شیراز و نیشابور و ری و تبریز بازارهای بسیار بزرگی دایر بوده. بازار در زندگی ایرانیها از مهمترین نهادهای اجتماعی بوده است. در زمان صفویه با رشد شهرنشینی بازارها هم بازسازی شدند و گسترش پیدا کردند.
محسن شیخالاسلامی، کارشناس میراث فرهنگی استان تهران اعتقاد دارد که بر اساس نقشه تهران در سال ۱۲۷۵ هجری قمری، بازار تهران در دوران صفویه بر اساس هماهنگی عناصر شهری و مذهبی با راسته و بارانداز و چهار سوق و مدرسه و تکیه و مسجد شکل گرفته است. این هماهنگی در سالهای اخیر و به ویژه در سالهای پس از انقلاب در هم ریخته و آشفتگی بر آن تسلط پیدا کرده.
محسن شیخالاسلامی میگوید:
«بینظمی و آشفتگی بازار در دوران پهلوی دوم آغاز شد و اگر باز هم بخواهیم ریزتر به مسائل نگاه کنیم به دوران جمهوری اسلامی ایران میرسیم که بیشترین آسیب را به بازار زده است. محمد رضاشاه همواره از نزدیک شدن به بازاریها هراس داشت ولی پس از پیروزی انقلاب بازاریها که خودشان را صاحب انقلاب هم میدانستند، هرکاری که دلشان خواسته کردهاند. میخواهم بگویم به نوعی حکومت کردهاند و به قوانین شهرسازی و مقررات شهرنشینی هم بیتوجه بودهاند.» (+)
بازار تهران در فهرست میراث ملی ثبت شده. قرار بود پرونده آن به سازمان یونسکو برای ثبت جهانی هم ارسال شود. اما آتشسوزیهای مکرر و تخریب آثار تاریخی مانند طاق قاجاری ۲۰۰ ساله در بازار کفاشان تهران و همینطور تخریب سرای دلگشا (سرای وزیر نظام) و ساخت یک پاساژ به جای آن، سبب شد که حمید بقایی، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی پرونده بازار را از یونسکو پس بگیرد و این بافت تاریخی را جزو فهرست میراث در خطر قرار دهد. کمیتهای هم از نمایندگان بازار، شهرداری تهران و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی برای نجات بازار تهران تشکیل شد.
بیشتر بخوانید: