انتشارات “نوگام” که سه سالی‌ست در لندن به نشر آنلاین و رایگان کتاب‌های فارسی مشغول است قصد دارد با برگزاری “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” در لندن، ناشران کتاب‌های فارسی را که در خارج از ایران به شکل پراکنده مشغول به فعالیت‌اند گرد هم جمع کند. این نمایشگاه همزمان با نمایشگاه کتاب تهران برگزار می‌شود و در طی دو روز شش ناشر و همچنین مؤسسه “ایران آکادمیا” گلچینی از کتاب‌های چاپی و آنلاین خود را ارایه می‌کنند.
نوگام، ناکجا، باران، مهری، گردون، اچانداس مدیا و مؤسسه ایران آکادمیا – دانشگاه آنلاین علوم اجتماعی/ هلند – در روزهای ۶ و ۷ مه ۲۰۱۶ در سالن مؤسسه Free Word Centre به هم می‌پیوندند. یکی از اهداف برگزارکنندگان و ناشرانی که در “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” شرکت می‌کنند، برگزاری یک نمایشگاه کتاب به دور از سانسور به عنوان بدیلی برای نمایشگاه کتاب تهران است.
در سال‌های اخیر کتاب‌های بسیاری در اروپا و آمریکا توسط ناشران ایرانی و فارسی‌زبان منتشر شده، اما پراکندگی ناشران، گرانی کتاب و موانع توزیع کتاب در کنار کاهش سرانه کتاب‌خوانی، نشر کتاب را بحران‌زده کرده است.
آزاده ایروانی، سرویراستار انتشارات نوگام می‌گوید با وجود گسترش کتاب‌های الکترونیکی هنوز گروهی از خوانندگان ترجیح می‌دهند برای خرید کتاب چاپی به کتاب‌فروشی‌ها بروند، میان کتاب‌ها بچرخند، تورق کنند، گپی بزنند و در نهایت کتابی بخرند. علاوه بر کتاب‌های چاپی که در “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” ارایه خواهد شد، کاتالوگ‌های کتاب‌های الکترونیکی با امکان خرید نیز موجود خواهد بود.
در “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” چند برنامه جانبی نیز برگزار خواهد شد: برنامه‌هایی نیم ساعته و کوتاه برای امضای کتاب یا نشست‌های پرسش و پاسخ با نویسندگان. دشواری‌های حمل و نقل کتاب در اروپا ناشران را ناچار کرده گلچینی از بهترین کتاب‌های ادبی و غیر ادبی خود را عرضه کنند. نشر نوگام اما از آن‌جایی‌که قراردادهای دو ساله برای عرضه کتاب دارد، بهترین کتاب‌های دو سال اخیر خود را ارایه خواهد کرد.
به گفته آزاده ایروانی از زمان اعلام خبر برگزاری این نمایشگاه نویسندگان بسیاری از داخل و خارج از ایران ابراز تمایل کرده‌اند که در این نمایشگاه شرکت کنند یا کتاب‌های‌شان را در اختیار نمایشگاه قرار دهند. کتاب‌های این نمایشگاه ترکیبی خواهد بود از کتاب‌های نویسندگان داخل و خارج از ایران و ناشرانی که در خارج مشغول فعالیت‌اند.
سرویراستار نشر نوگام می‌گوید: “انتشاراتی که در پاریس یا لندن فعالیت می‌کند به لندن می‌آید تا ببیند میان کتاب‌دوست‌های لندن چقدر مخاطب دارد و به چه کتاب‌هایی تمایل بیشتری وجود دارد. شهر کتاب ایران که بالاترین آمار فروش کتاب را دارد وقتی در شهرستانی نمایشگاهی برگزار می‌کند می‌داند که چه کتاب‌هایی را با خود ببرد. ولی ما برآوردی از مخاطب پراکنده نداریم. خودمان را محک می‌زنیم تا بتوانیم در سال‌های آینده نیز در شهرهای دیگر اروپا، آمریکا و کانادا برگزاری نمایشگاه را ادامه دهیم. در عین‌حال کار گروهی نیز انجام می‌دهیم.”
به گفته او بیش از هزار نفر اعلام علاقه و آمادگی کرده‌اند که از “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” دیدن کنند. دشواری‌های اخذ ویزا برای سفر به لندن باعث شده که عده زیادی از ایرانیان از حضور در این نمایشگاه محروم بمانند. با این حال استقبال از نمایشگاه “کتاب تهران، بدون سانسور” یک ماه پیش از برگزاری آن چشم‌گیر است.
آزاده ایروانی:
“در همین چند روز ما بیشتر امیدوار شده‌ایم. نیروهای مختلفی هستند که در جغرافیاهای مختلف فعالیت فرهنگی می‌کنند، کتاب چاپ می‌کنند و دستی در نشر دارند و ابراز تمایل کرده‌اند که در این نمایشگاه شرکت کنند.”
ناشران و اهل ادب سال‌هاست هشدار می‌دهند که «دیگر کسی کتاب نمی‌خواند»، یکی از عوامل پررنگ کاهش کتاب‌خوانی به ویژه در خارج از ایران گرانی کتاب فارسی است. ایروانی دلایل دیگری را هم مطرح می‌کند: دسترسی محدود به کتاب و مشکل توزیع کتاب فارسی.
آزاده ایروانی:
“در این‌جا هزینه پست گران است. برخی از ناشران مثل اچانداس مدیا و ناکجا در حال حاضر راه‌های دیگری را امتحان می‌کنند: بر اساس سفارش کتاب را پرینت می‌کنند و برای متقاضی می‌فرستند. اما با این حال هزینه پست به کتاب اضافه می‌شود. از طرفی دیگر چون بیشترین خوانندگان کتاب فارسی در داخل ایران زندگی می‌کنند درآمد چندانی نیز برای ناشر باقی نمی‌ماند.”
نوگام البته به نشر رایگان و آنلاین کتاب مشغول است اما آمار دانلود کتاب‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۶۰ درصد از مخاطبان این انتشارات اهالی داخل ایران هستند: “در حالی‌که ممکن است در ایران تیراژ چاپ کتاب‌های ادبی رمان و داستان‌های کوتاه ۵۰۰ یا هزار نسخه باشد اما میانگین ما ۲۵۰۰ بار دانلود است. مسلماً نمی‌توانیم بر اساس تعداد دانلود، تعداد خواننده را نیز مشخص کنیم اما به فرض خوانده شدن یک سوم این میزان دانلود، باز هم با آمار امیدوارکننده‌ای مواجهیم.”
برگزارکنندگان “نمایشگاه کتاب تهران، بدون سانسور” و شش ناشر و مؤسسه ایران “آکادمیا” با همراهی نویسندگانی که نام‌شان در لیست سیاه قرار دارد، سانسور می‌شوند، مهر ممنوعه می‌خورند یا دل‌خسته از به دوش کشیدن کتاب‌های خود در پراکندگی “جغرافیای تبعید” به سر می‌برند، امیدوارند با برگزاری نمایشگاه کتاب فارسی در لندن کار تازه‌ای را در خارج از ایران انجام دهند. برگزاری این نمایشگاه شاید بتواند به افرادی که گرفتار نوستالژی نمایشگاه کتاب تهران، رفت و آمدها و شلوغی‌اش و بوی کاغذ هستند کمک کند تا بلکه دوباره با کتاب آشتی کنند.