حزب دموکراتیک خلق‌ها در مجلس ترکیه و نوید دورانی تازه

ترکیه خود را برای ورود به دوران جدیدی آماده می‌کند. حزب ائتلافی چپ‌گرای دموکراتیک خلق‌ها با عبور از حد نصاب ده درصدی و با کسب بیش از ۶ میلیون رای، توانست راه حزب حاکم «عدالت و توسعه» را برای دستیابی به اکثریت مطلق آرا سد کند.

حزب حاکم «عدالت و توسعه» پیروزی خود را در حالی جشن گرفت که با ریزش ۹ درصدی آرا نسبت به انتخابات ۲۰۱۱ رویرو شد. در مقابل، آرای حزب ناسیونالیست افراطی «حرکت ملی» نسبت به دوره قبل رشدی ۴ درصدی داشت.

حزب سوسیال دموکرات- کمالیست «جمهوری خلق»، قدیمی‌ترین حزب ترکیه، و رقیب اصلی حزب حاکم، با افتی یک درصدی مواجه شد اما توانست با کسب اکثریت آرا در ده استان ترکیه، علاوه بر استان‌های غربی، در سه استان‌ مرکزی اسکی‌شهیر، استان شمالی زنگولداک و استان جنوبی مرسین به برتری برسد.

حزب چپ‌گرای دموکراتیک خلق‌ها، که برای نخستین بار در قالب یک ائتلاف حزبی در انتخابات مجلس ترکیه شرکت کرد، در ۱۴ استان شرقی به پیروزی رسید. گرچه این حزب اکثریت کرسی‌های استان غالبا کردنشین اورفا را از دست داد، اما توانست در این استان‌ با کسب ۴۰ درصد از آرا، ۵ کرسی مجلس را از آن خود کند.

در دو حوزه انتخاباتی آنکارا، بیشترین آرا به حزب حاکم «عدالت و توسعه» تعلق داشت. سیری ثریا اوندر، فیلمنامه نویس و کارگران مطرح سینما و تئاتر و از جمله نمایندگان کاریزماتیک حزب دموکراتیک خلق‌ها، تنها کرسی این حزب را در منطقه امرالی آنکارا به دست آورد.

در استانبول نیز در مجموع سه حوزه انتخاباتی، بیشترین آرا به نفع حزب «عدالت و توسعه» به صندوق‌ها ریخته شدند. صلاح‌الدین دمیرتاش، یکی از دو رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها، یکی از یازده کرسی این حزب از استانبول را به خود اختصاص داد. استان ازمیر، بر سنت خود باقی ماند و بیشترین آرا را به حزب «جمهوری خلق» داد. فیگن یوکسداغ شن اوغلو، دیگر رهبر حزب دموکراتیک خلق‌ها از استان عمدتا کردنشین وان نیز به مجلس راه یافت.

احمد داوود اغلو، نخست وزیر دولت رجب طیب اردوغان، از استان قونیه، کمال قلیچدار اوغلو، رهبر حزب جمهوری خلق از استان ازمیر و دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی از استان عثمانیه به مجلس راه یافتند. عثمانیه تنها استانی است که حزب «حرکت ملی» بیشترین آرا را در آن کسب کرد.

شانس تغییر مسیر تاریخ ترکیه

حساسیت این دوره از انتخابات مجلس ترکیه به دلیل طرح تغییر قانون اساسی ترکیه توسط حزب حاکم «عدالت و توسعه» بیشتر از  انتخابات پارلمانی پیشین بود.

اردوغان، رییس جمهور ترکیه، طرحی در دست دارد که نتیجه آن، تغییر نظام سیاسی این کشور از پارلمانی به ریاستی است. بر اساس این طرح، اختیارات رییس جمهوری بیش از پیش می‌شود و شخص رییس جمهور یکه‌تاز خواهد شد. اما حزب «عدالت و توسعه» برای برگزاری رفراندومی در این زمینه، نیاز به کسب حداکثر آرای مجلس و دست کم ۳۳۰ کرسی داشت و اینک با ۲۵۸ کرسی، ناگزیر است با یکی از سه حزب دیگر ائتلاف کند.

چشم امید حزب «عدالت و توسعه» به ائتلاف با حزب «دموکراتیک خلق‌ها» است اما صلاح الدین دمیرتاش اعلام کرده که در صورت نیاز شاید با حزب «جمهوری خلق» ائتلاف کند اما با حزب حاکم، هرگز. اما دولت باغچلی، رهبر حزب «حرکت ملی»، پیشتر تمایل خود را به ائتلاف با حزب «عدالت و توسعه» اعلام کرده است.

مساله کردها، مناقشات و مذاکرات این حزب با رهبر حزب کارگران کردستان، عبدالله اوجالان، کمک به رشد اسلام‌گرایی در ترکیه، فاش شدن کمک‌رسانی این حزب به گروه‌های مسلح در سوریه و حمایت آن از داعش، ارتباط این حزب با مسعود بارزانی، نقش آن در موضوع کوبانی، طرح افزایش مدارس دینی و قانون جدید آموزش مذهبی در ترکیه، سرکوب و دستگیری روزنامه نگاران و فعالان سیاسی چپ، عدم قبول نسل‌کشی ارامنه و آشوریان و سرکوب اقلیت‌های سریانی، علوی، زازایی و کرد، عدم خروج نیروهای نظامی ترکیه از منطقه اشغالی شمال قبرس و ناکام ماندن مذاکرات قبرس واحد و  سرکوب خونین قیام پارک گزی، مخالفت‌ احزاب اپوزسیون با حزب «عدالت و توسعه» را تشدید کرده‌اند.

اینک هر سه حزبی که در مجلس ترکیه کرسی دارند، اپوزیسیون حزب «عدالت و توسعه» محسوب می‌شوند. حضور حزب «دموکراتیک خلق‌ها» با پشتوانه حمایت احزاب چپ، سازمان‌ها و گروه‌های قومی و مذهبی مخالف دولت، و حمایت احزاب سوسیالیستی خارج از ترکیه، شرایط را برای میدان‌داری حزب «عدالت و توسعه» دشوارتر از پیش خواهد کرد.

بسیاری از احزاب، سازمان‌ها و افرادی که به حزب «دموکراتیک خلق‌ها» رای دادند، بیش از آن که این حزب را نماینده اقلیت کرد ترکیه بدانند -آن چه در بسیاری از رسانه‌های دولتی در مورد این حزب گفته می‌شود- ورود آن به مجلس ترکیه را تنها راه جلوگیری از تثبیت دیکتاتوری اردوغان و حزب متبوعش قلمداد می‌کنند.

خانم رقیه گووِن، کاندیدای حزب «دموکراتیک خلق‌ها» از استان اسکی شهیر، که خود از اقلیت بالکانی در ترکیه است، به رادیو زمانه می‌گوید: «سرکوب شده‌ها و به حاشیه رانده شده‌ها، جایی با هم یک طیف سیاسی تشکیل می‌دهند. برای اولین بار چنین تجربه‌ای در دنیا اتفاق می‌افتد. احزاب چپ نیز از هم پاشیده بودند، اما در زیر سقف HDP یک جا جمع شدیم. طبعا این یک سازمانی شدن، خیلی دشوار است. نه تنها در ترکیه بلکه  به خاطر دموکراسی در جهان مجبوریم که به نتیجه برسیم. سیستم سرمایه داری یک سیستم تخریبی است. اگر ما خلق‌ها نتوانیم متحد شویم  مشکل عراق هم حل نخواهد شد، مشکل سوریه هم حل نخواهد شد. مشکل آفریقا و فلسطین نیز حل نخواهد شد. ثروتمندان برای ما سرکوب‌شدگان و ندارها، کاری نخواهند کرد. تنها افراد غریب و زحمت‌کشان با هم متحد شده و این مشکل را حل خواهند کرد.»

 مرزبندی درونی نیروهای چپ در ترکیه

با وجود آن که بسیاری از احزاب چپ از حزب «دموکراتیک خلق‌ها» حمایت کردند، حزب کمونیست نه تنها به این ائتلاف نپیوست، بلکه به طور جداگانه در انتخابات شرکت کرد. حزب کمونیست ترکیه، حزب «دموکراتیک خلق‌ها» را حامی زحمتکشان نمی‌داند و خود را نماینده چپ رادیکال ترکیه معرفی می‌کند.

اوکتای یول سوور، از نمایندگان شورای رهبری حزب کمونیست و رهبر استانی این حزب در اسکی‌شهیر، حزب دمکراتیک خلق‌ها را «نژادپرست» می‌خواند و گرایش آن به «ارتجاع مذهبی» و «بورژوازی کرد» را نقد می‌کند. او در پاسخ به این پرسش که آیا نباید در برابر دشمن بزرگ با دشمن کوچک ائتلاف کرد، به رادیو زمانه گفت: «در ایران کمونیست‌ها در مقابل شاه با خمینی ائتلاف کردند. در نهایت چه شد؟ خمینی همه کمونیست‌ها را کشت. این اشتباه را شما زندگی کرده‌اید.»

به خلاف حزب کمونیست، بسیاری از احزاب انقلابی چپ ترکیه، رسما حمایت خود را از حزب «دموکراتیک خلق‌ها» اعلام کرده‌اند. امید ارسلان، رهبر سازمان چپ رادیکال «حرکت انقلاب مداوم» در این باره گفت: «ما نه تنها لازم است که در راه سقوط حزب عدالت و توسعه و اردوغان گام برداریم بلکه باید عملکرد حزب دموکراتیک خلق‌ها را نیز بررسی کنیم. بنابراین می‌گوییم به HDP  رای بدهید اما به خودتان متکی باشید و سازمان‌دهی سوسیالیستی کنید. این شعار کمپین ماست. اما حزب کمونیست یک حزب ناسیونالیست است. آن‌ها سنت استالینی و کمالیستی دارند و حتا از پرچم کمالیستی ترکیه استفاده می‌کنند. آن‌ها حتا نسل‌کشی ارامنه را انکار می‌کنند. گرچه پس از انشعاب بسیار ضعیف شده‌اند.»

فرات چفت‌چی، از دیگر کادرهای ارشد حزب کمونیست ترکیه نیز تاکید می‌کند که هرگز از حزب «دموکراتیک خلق‌ها» حمایت نخواهند کرد. او به رادیو زمانه گفت: «ممکن است ما حد نصاب رای‌ها را به دست نیاوریم اما در سال‌های بعد فعالیت‌هایمان را ادامه خواهیم داد. ما قدرت طبقه کارگر را می‌خواهیم پس می‌گوییم اگر به حزب کمونیست رای بدهید به سوسیالیسم رای داده‌اید.»

خانم گوون نیز در پاسخ به حزب کمونیست و اتهامات وارده به حزب دموکراتیک خلق‌ها می‌گوید: «در اصل چپ حقیقی هم در این جا خود را نمایان می‌کند. کسانی که خود را چپ می‌خوانند  ولی کارگران رای دهنده به HDP را چپ نمی‌خوانند، در یک دنیای خیالی زندگی می‌کنند. چپ حقیقی کسی است که از میان خلق سر بلند کرده باشد و با خلق خود تمامیت خود را به دست آورده باشد.»

او در توضیح حمایت گروه اسلامی فتح الله گولن از حزب «دموکراتیک خلق‌ها» گفت: «حرکت گولن با شعار دشمن دشمنم  دوست من است و با این منطق حرکت می‌کند. اگر منطق ما را قبول کنند و به حزب ما بپیوندند، خوشحال خواهیم شد. اما اگر تنها هدف‌شان مقابله با اردوغان باشد، به آن نیز اعتراضی نخواهیم کرد. این چیزی است که خودشان می‌دانند. ما نخواستیم که چنین کنند.»

آن‌چه مشخص است، وجود احزاب اپوزیسیون در پارلمان ترکیه، کار را برای حزب “عدالت و توسعه» دشوار می‌کند. حزب «دموکراتیک خلق‌ها» توانسته آرای جامعه مورد نظر خود، یعنی غالب احزاب چپ، جمعیت‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی و ناراضیان سیاست‌های حزب حاکم را جلب کند و تحولاتی رادیکال را در عرصه سیاست داخلی و منطقه‌ای ترکیه نوید دهد.

در همین زمینه:

ترجمه «مانیفست انتخاباتی حزب دموکراتیک خلق‌ها»

حزب عدالت و توسعه اکثریت پارلمانی را از دست داد

برگزاری انتخابات پارلمانی در ترکیه

انفجار در میتینگ انتخاباتی در ترکیه «سانحه» نبود

انفجار مرگبار در میتینگ انتخاباتی “حزب دمکراتیک خلق‌ها” در ترکیه

انتخابات پارلمانی ترکیه: اهمیت داخلی، حساسیت خارجی